• Йеңилиқлар
• 26 Сәуір, 2013

«МЕНИҢ ҚАЗАҚСТАНИМ — МЕНИҢ ҺАЯТИМ ВӘ ТӘҒДИРИМ»

Йеқинда әйнә шундақ мавзу астида Тараз шәһиридә М.Қәшқәрий намидики Җамбул вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң уюштуруши билән  илмий-әмәлий конференция болуп өтти.   Җамбул вилайитидә истиқамәт қиливатқан үч миңдин ошуқ уйғурларниң асасий қисмини өткән әсирниң оттурилирида тарихий вәтинимиздин көчүп чиққан қериндашлиримиз тәшкил қилиду. Улар асасән Тараз шәһиридә, Чу вә Мерке наһийәлиридә яшайду. Вилайәттики барлиқ уйғурларниң бешини қошуп, миллитимизниң тилини, мәдәнийитини, урпи-адәтлирини сақлап вә риваҗландурушқа зәмин яритиватқан вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи өткән әсирниң 80-жиллири қурулған екән. Мәзкүр мәркәз Марс Абдусемәтовниң тәшәббуси билән тәшкил қилинип, вилайәттики башқиму миллий этномәдәнийәт мәркәзлири қатарида көпмилләтлик елимизда милләтләр ара достлуқни мустәһкәмләш йолида паалийәт жүргүзүп кәлмәктә. Бу мәркәзни бираз жиллар давамида Өмәрҗан Ибрагимов башқурди. 2007-жили болса, мәркәзгә Муһәббәт Турдиева рәис болуп сайланди. Тәкитләш керәкки, шу жили мәркәз нами Муһәббәт Турдиеваниң тәшәббуси билән «Махмут Қәшқәрий намидики Җамбул вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи» җәмийәтлик бирләшмиси дәп өзгәртилди. Муһәббәт Турдиева мәркәз рәиси болуп сайланғандин кейин, қисқа вақит ичидә, миллий саз-әсваплар ансамбли вә «Ғунчә» яшлар ансамбли тәшкил қилинди, китапхана, мирасгаһ ечилди. Шундақла мәркәз дөләт тилини үгиниш, яшларни қазақстанлиқ вәтәнпәрвәрлик роһта тәрбийиләш, милләтләр вә динлар ара разимәнликни мустәһ­кәмләш охшаш иҗтимаий әһмийәтлик лайиһиләргә иштрак қилип, бир нәччә қетим грантларни утувалди. Шуниңға мувапиқ кәң даирилик ишлар әмәлияттин өз ипадисини тепип кәлмәктә. Мәзкүр мәркәзниң тәшәббускарлиғи һәм беваситә уюштуруши билән пат-пат өткүзүлүватқан җумһурийәтлик, вилайәтлик илмий-әмәлий конференцияләр, конкурслар, фестивальлар шуниң ярқин ипадисидур. Жуқурида биз қәйт қилған мәдәнийәт мәркизиниң тәшәббуси билән Тараз шәһиридә 6-апрель күни «Мениң Қазақстаним — мениң һаятим вә тәғдирим» мавзуси астида өткән илмий-әмәлий конференцияму әйнә шундақ чарә-тәдбирләрниң бири болди. Униңға Алмутидин җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң уюштурушида әлликкә йеқин адәм, шундақла Астана, Чимкәнт шәһәрлиридин, Җамбул вилайәтлик вә Тараз шәһәрлик һакимийәтләрдин, Тараз шәһиридики миллий этномәдәнийәт мәркәзлиридин, вилайәттә паалийәт жүргүзүватқан һөкүмәтлик әмәс тәшкилатлардин вәкилләр қатнашти. Конференция қатнашқучилири дәсләп Тараз шәһиридики Достлуқ өйини зиярәт қилди. Мәзкүр Достлуқ өйи 2005-жили вилайәт һакиминиң тәшәббуси билән селинип, униң ечилиш мәрасимиға Президент Нурсултан Назарбаев қатнашқан еди. Жирақ-йеқиндин кәлгән меһманларни Достлуқ өйиниң бүгүнки нәпәси билән Җамбул вилайәтлик Қазақстан хәлқи Ассамблеяси кативатиниң рәһбири Лариса Лысова тонуштурди. Униң ейтишичә, һазир Җамбул вилайитидә 87 милләт вәкиллири иҗил-инақ яшаветипту, 25 миллий этномәдәнийәт мәркизи паалийәт жүргүзүватиду. Уларниң тилини, мәдәнийитини, сәнъитини, урпи-адәтлирини сақлап, тәрәққий әткүзүши үчүн барлиқ имканийәтләр яритилған, йәни миллий мәдәнийәт мәркәзлириниң һәрқандақ ишлири мошу Достлуқ өйидин башлиниду. Достлуқ өйидә вилайәттә яшаватқан барлиқ милләтләрниң урпи-адәтлиригә, миллий әнъәнилиригә мунасивәтлик нурғунлиған материаллар топланған. Илмий-әмәлий конференция саат онда М.Қәшқәрий намидики Җамбул вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң идарисидә башланди. Уни киришмә сөз билән ачқан Муһәббәт Турдиева жиғилғанларни мәзкүр конференцияниң мәхсити билән тонуштурди. — Бизниң мәркәз тәшкил қилинғандин буян тилимизни, миллий мәдәнийитимизни, әнъәнилиримизни сақлап, тәрәққий әткүзүшкә алаһидә көңүл бөлүп келиватиду, — деди Муһәббәт Турдиева. — Биз өткән жиллар ичидә вилайәттә яшаватқан һәрхил милләтләр достлуғини  мустәһкәмләш мәхситидә әмәлгә ашурулуватқан иҗтимаий лайиһиләр даирисидә нурғунлиған ишларни әмәлгә ашурдуқ. Көпмилләтлик Қазақстан хәлқиниң бирлигини мустәһ­кәмләш бу өтмүшниң яки бүгүнки күнниң ғеми әмәс, шундақла келәчәкниңму муһим вәзиписи. Мустәқил Қазақстанниң тарихи — течлиқниң, разимәнликниң, достлуқниң нәмуниси. Яшларни қазақстанлиқ вәтәнпәр­вәрлик роһта тәрбийиләш, һәрхил милләтләр арисида бир-биригә нисбәтән сәмимий һөрмәт туйғулирини шәкилләндүрүш бизниң мәркәзниң асасий паалийәтлиридин болуп һесаплиниду. Униңдин кейин минбәргә көтирилгән Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң депутати Надежда Нестерова, Җамбул вилайити һакими аппаратиниң рәһбири Болат Исаков, Тараз шәһири һакиминиң орунбасари Кулимхан Тоғузбаева, ҖУЭМниң пәхрий рәиси, Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутати Әхмәтҗан Шардинов, ҚХА әзаси, Қазақстан мәдәнийәт әрбаби Йолдаш Азаматов мәзкүр кофенренцияниң әһмийити вә роли тоғрилиқ ейтип, униң ишиға утуқлар тилиди. Өз новитидә сөз алған Җамбул вилайәтлик Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Кативатиниң рәһбири Лариса Лысова Ассамблея тәшәббуси билән вилайәт даирисидә әмәлгә ашурулуватқан ишларға тәпсилий тохтилип, бу ишларда Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң паалийәтчанлиқ көрситиватқанлиғини алаһидә мәмнунийәт билән тилға алса, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Шаһимәрдан Нурумов елимизда миллий-сәясәтниң тоғра йолға қоюлғанлиғи, шу түпәйли хәлқимизгә яритиливатқан шараитлар тоғрилиқ гәп қилди. —     Өткән жили декабрь ейида Президентимиз Нурсултан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегияси — қелиплашқан дөләтниң йеңи сәясий йоли» намлиқ Қазақстан хәлқигә йоллиған Мәктүбидә бизниң алдимизға чоң вәзипиләрни қойди, — деди натиқ. — Мошу вәзипиләрни орунлаш үчүн бизгә милләтләр ара достлуқ, һәмкарлиқ, иттипақлиқ һаҗәт. Шуңлашқа мошундақ илмий-әмәлий конференцияләрниң өткүзү­лүши бизгә моҗут болуп турған мәсилиләрни муһакимә қилишқа мүмкинчилик яритиду. Раст, һазир биздә, уйғурлар арисида, җәмийәтлик тәшкилатлар көп. Улар миллитимиз истиқбали үчүн, мүмкинчилигиниң яр беришичә паалийәт жүргүзүватиду. Амма бәзи әһвалларда, чүшәнмәсликләрниңму пәйда болуватқанлиғи аччиқ һәқиқәт. Бүгүн мошу мәсилиләрни йешиш үчүн шәхсий мунасивәтләрдики зиддийәтләрни чәткә қоюп, умумий мәхсәткә йетиш мәсилилирини муһакимә қилишимиз керәк. Сөзиниң ахирида Шаһимәрдан Нурумов Җамбул вилайитидики җәмийәтлик ишларниң активистлири —  Муһәббәт Турдиеваға, Гүлбәһрәм Зайитоваға, Тайир Рәһимовқа, Адил Бердиевқа, Абдусалам Юнусовқа, Бәхтияр Абаевқа ҖУЭМ намидин Пәхрий ярлиқларни тапшурди. Андин Тараз шәһәрлик Ветеранлар кеңишиниң рәиси Людмила Чекалина, «МОДИ» җәмийәтлик бирләшмисиниң рәиси Сергей Чуйков, Чимкәнт шәһиридин кәлгән мөтивәр Сетивалди Сәлимов, ақсақал Абдуқадир Мәмә­тов, Җамбул вилайәтлиридики чоң мәшрәпниң жигитбеши Нуртай Һосманов вә башқилар илмий-әмәлий конференцияниң мавзусиға мунасивәтлик ой-пикирлирини оттуриға  салди. Шуниңдин кейин илмий-әмәлий конференция қатнашқучилири секцияләр бойичә ишлиди. Биринчи секциядә «Уйғурларниң мәдәний мәркәзлири ишлирида һәмкарлиқни күчәйтиштә мәшрәпниң роли» мавзусида җай-җайлардин кәлгән жигитбашлири, мөтивәрләр өз ой-пикирлирини оттуриға салди. Иккинчи секциядә ханим-қизлар «Уйғурларниң урпи-адәтлирини вә әнъәнилирини сақлап қелишта аялларниң роли» мавзуси бойичә муназириләрни жүргүзди. Бу күни шундақла Махмут Қәшқәрий намидики Җамбул вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң тәшәббуси билән нәшир қилинған «История уйгурского этноса» (муәллипи Луиза Қипчақбаева) намлиқ китапниң тонуштуруш мәрасими болуп өтти. Мәзкүр китапта Җамбул вилайитидә истиқамәт қиливатқан уйғурларниң тарихи, бүгүнки һаяти әкис етилгән. Шуниңдин кейин «Мениң Қазақстаним — мениң һаятим вә тәғдирим» илмий-әмәлий конференцияниң йәкүни чиқирилип, конференция қатнашқучилири резолюция қобул қилди. Тәкитләш керәкки, конференциядә сөз алғанлар 1994-жили Қазақстан Җумһурийити Президенти Нурсултан Назарбаевниң тәшәббуси билән қурулған Қазақстан хәлқи Ассамблеяси паалийитиниң елимизда милләтләр вә динлар ара разимәнликни, течлиқни, хәлиқләр достлуғини мустәһкәмләштики әһмийитини вә ролини алаһидә қәйт қилишти. Мәлумки, 24-апрель күни Астанада Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң новәттики жигирминчи сессияси ечилиду. Ассамблея сессиясиниң күн тәртиви «Қазақстан-2050» Стратегияси: бир хәлиқ — бир әл — бир тәғдир» болуп бәкитилди. Конференция қатнашқучилири Ассамблеяниң новәттики сессиясиниң күн тәртиви шу күнки конференция мавзуси билән аһаңдаш екәнлигини ейтип, бу мәсилиләрниң актуаллиғини тәкитләшти. Чүштин кейин конференция қатнашқучилири Тараз шәһәрлик Мәдә­нийәт өйигә атланди. Бу йәрдә улар алмутилиқ рәссамлар Йүсүпҗан Җолаев билән Ғулам Абуниязовниң  вә башқиму рәссамларниң әмгәклириниң вә «Мир» нәшриятлар өйи» тәрипидин тәйярланған китаплар көргәзмисини зиярәт қилди. Шундақла мәзкүр Мәдәнийәт өйи йенида паалийәт елип бериватқан балилар иҗадийити өмиги тәрипидин тәйярланған концертлиқ программини тамашә қилди. Концертта яш талантлар уйғур, қазақ, корей, рус, грек, туңган вә башқиму хәлиқләрниң уссул-нахшилирини жуқури маһарәт билән орунлап, тамашибинларниң қизғин алқишлириға сазавәр болди.

Йолдаш МОЛОТОВ.

Алмута — Тараз — Алмута.