• Замандаш
• 23 Тамыз, 2013

«Сән көймисәң, мән көймисәм...»

Өзәм мошу гезитниң хадими болуп ишләватқанлиғим үчүнла әмәс, җаниҗан ана тилимиздики бирдин-бир рәсмий нәшир болғачқа, «Уйғур авазиға» болған меһир-муһәббитим чәксиз. Бу тәвәррүк гезитимизға көйүнүп, униң һәрбир санини тәқәзалиқ билән күтүвалидиған жутдашлиримға болған иззәт-һөрмитимму әйнә шуниңдин. Қисқиси, «Уйғур авазиниң» достлирини өзәмниң дост-қаяшлирим сүпитидә көримән вә уларниң сепиниң көпийишини халаймән. Үсүпҗан ака Баратов мениң үчүн әйнә шундақ қәдирлик жутдашлиримниң бири. Учришип қалсақ, сөзүмиз, адәттикидәк, гезитимиздин башлинип, миллий мәдәнийитимизгә улишип кетиду. Мундақ сөһбәттин қандақ роһланмайсән. Роһиң көтирилип, ой-пикирлириң қанатлинип кәтмәмду!? Буниңдин бираз вақит илгири һәддидин ташқири көп меһман кәлгән бир талқан-төкти зияпәттә биллә олтирип қалдуқ. «Ямахиниң» қулақ-мейини қочуветидиған чеқирақ авази астида яңраватқан нахша-саз билән ойниливатқан уссулға өрүм сүпитидә чүшүватқан тәңгә билән доллар күзниң күни төкүлүватқан йопурмақларни әслитиду. Сөзара наһийәдә оқурмәнлиримиз саниниң аран үч миңға йәткәнлиги, әнди иккинчи йерим жиллиқта униңдинму төвәнләп кәткәнлигидин хәвәр тапқан акимизниң ейтқан мону сөзлири һелиму ядимдин һеч чиқар әмәс. —            Һәй, ука, биз қуруқ гәпкила бар хәлиқ болуп қеливатимиз. Монуниңға охшаш муһимларға алди-кәйнимизни ойлимай, баримизни төкүп-чачимиздә, икки миң тәңгилик гезитимизға йезилишқа чиқиналмаймиз. Мән сизгә ейтсам, Яркәнт тәвәсидә «Уйғур авази» кам дегәндә 4,5-5 миң нусха болуп тарилиши үчүн мүмкинчилик бар. Һазир униң йеримиғиму йетәлмәйватқанлиғимиз әтики күнимизни ойлимиғанлиқниң ақивити болса  керәк. Акимизниң бу сөзлириниң чин жүригидин ейтиливатқанлиғиға һечқанчә шәк кәлтүрмидим. Чүнки униң бесип өткән һаят йоли буни тәстиқләп турупту. Буниңдин йәтмиш жил илгири тарихий Вәтинимизниң Чилпәңзә шәһиридә дунияға кәлгән у 1955-жили ата-аниси билән Қазақстанға көчүп чиқиду. Дәсләп Көкшетав вилайитиниң Чкалов наһийәсигә орунлишип, андин Яркәнт тәвәсигә қайтип келиду. Аридин бирәр жил өтүп, Қирғизстанға көчүшигә тоғра келиду. Үч жилдин кейин йәнә Яркәнткә қайтип келип, олтирақлишип қалиду. Мундақ көчүп-қонушлар яш өсмүрниң оқушиға сәлбий тәсирини тәккүзмәй қоймайду. Яркәнт шәһиридики А.Луначарский намидики рус оттура мәктивини өзидин төрт-бәш яш кичик балилар билән биллә оқуп тамамлиғанлиғи әйнә шуниң нәтиҗиси. Әнди тоққузинчи синиптин кейин кәчки мәктәптә оқушини давамлаштуруп, ахири қолиға камаләтлик шаһадәтнамә алғанлиғиға аиләвий шараит сәвәп болди. Лекин оқуп, билим елишқа болған тәшналиқ атиси Исһақниң беваситә тәсири арқилиқ шәкилләнгән еди. Аләмдин өткинигә талай жиллар болғини билән «Исһақ әпәнди» сүпитидә яркәнтликләрниң қәлбидә сақлинип келиватқан бу адәм һәқиқий милләтпәрвәр, зияли болған. Өз вақтида Чилпәңзә шәһиридики мәктәпләрдә муәллим, илмий мудир вә мудир болуп хизмәт қилип, хәлиқниң диққәт-етивариға еришкән еди. Амалсизлиқтин русчә оқушқа мәҗбур болған Үсүпҗан өзиниң ана тилини унтуп қалмаслиғи үчүн уйғурчә китаплар билән ялғуз нәшир болған «Коммунизм туғини» (һазирқи «Уйғур авази») қолидин чүшәрмәй өсти. Һәтта һәрбий хизмәттә жүргәндиму бу адитини ташлимиди. Үч жил гезитниң Балтиқ бойи җумһурийәтлиридики бирдин-бир оқурмәни болуп қалди. «Гезитниң һәрбир сани қолумға тәккәндә, өзәмни, худди жутта жүргәндәк һис қилип, бешим көккә йәткәндәк болуп кетәттим. Умумән, гезит мениң үчүн һәқиқий мәслиһәтчи, роһий озуқ һәдийә қилғучи мәнбә болди» дәп әсләйду әшу бир жилларни Үсүпҗан. Өз алдиға ениқ мәхсәтләрни қоюп, уларға йетиш йолида еринмәстин издиниш, тиришчанлиқ билән әмгәк қилиш Үсүпҗан Исһақ оғлиниң вуҗудиға балилиқ чағлиридин тартипла сиңгән хисләт. Һәрбий сәптә жүргән пәйтидә үлгилик хизмәт қилипла қалмастин, рота комсомол тәшкилатиниң кативи болуп сайланди. Жутқа қайтип кәлгәндин кейин «Октябрьниң 40 жиллиғи» колхози комсомол комитетиниң кативи, наһийәлик комсомол комитети тәшкилий бөлүминиң башлиғи қатарлиқ хизмәтләрни шәрәп билән атқурди. Кейинирәк униң җавапкәрчиликни чоңқур чүшинидиғанлиғи, тәшкилий-уюштуруш қабилийити әскә елинип, Яркәнт шәһәрлик иҗраий комитетида катип, рәисниң муавини охшаш лавазимларда паалийитини давамлаштурди. Қәйәрдә, қандақла хизмәттә болмисун, пәқәтла өзиниң иҗабий тәрәплири билән көзгә чүшүп, иззәт-һөрмәткә бөләнгән Үсүпҗан Баратовқа йәнә бир қетим жуқури ишәнчә көрситилип, наһийәлик иҗтимаий тәминат бөлүмигә рәһбәрлик қилиш тапшурулди. Гәрчә, бу ихтисадий баһранлар раса овҗ елип, пенсияләр билән иҗтимаий ярдәм пуллири нәччә айлап берилмәйватқан жиллар болсиму, он жил давамида йоқни бар қилип, қолдикини охшитишни билгән һалда ишлиди. Ахирида наһийәлик хәлиқни иш билән тәминләш вә иҗтимаий һимайә қилиш бөлүминиң баш мутәхәссиси сүпитидә паалийәт елип берип, һөрмәтлик дәм елишқа чиқти. Мошу күнләрдә Панфилов наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йеңида йеңидин қурулған әдлийә мәсилилири бойичә кеңәшни башқуруватиду. Бу ейтилғанлар арқилиқ униң әмгәк паалийитиниң һәқиқәтәнму нәмунилик вә һаят йолиниң ибрәтлик екәнлигигә көз йәткүзүшкә болиду. Шундиму униң милләтпәрвәрлиги, сәнъитимиз билән мәтбуатимизниң җанкөйәри екәнлигини тилға алмай һеч мүмкин әмәс. Турмуш-тирикчилигимиздә өз қарарини тапалмай келиватқан муәммалардин баш тартмай, уларни биртәрәп қилиш йолида көйүп-пишшип яшаватқанлиғиға уни йеқиндин билидиғанлар яхши гува. Мана мошу җәһәтлирини ойлиғанда, қериндаш түрк хәлқиниң мәшһур шаири Назим Һекмәтниң «Сән көймисәң лавулдап, мән көймисәм лавулдап, қараңғу зулмәт нәдин йоқилиду?» дегән мисралири ихтиярсиз адәмниң ядиға келиду. Дәрһәқиқәт, өзимизгә өзимиз көйүнмисәк, бизгә ким мүшкүлимизни асан қилип бериду? Мана шуниң үчүнму шәхсән мән «Үсүпҗан ака Баратовтәк адәмлиримизниң сепи көп болсекән», дегән тиләкни ейтқум келиду.

Нурәхмәт ӘХМӘТОВ.

Яркәнт шәһири. СҮРӘТТӘ: Үсүпҗан Баратов рәпиқиси Шәрәпәтхан билән.