• Йеңилиқлар
• 30 Қаңтар, 2012

Демократик өзгиришләр йолидики йеңи басқуч

Шундақ қилип, үч сәясий партиядин шәкилләнгән Парламент Мәҗлисиниң йеңи тәркиви ишқа киришти. 20-январь күни болуп өткән униң биринчи сессияси әнъәнә бойичә палатиларниң Мәркизий сайлам комиссиясиниң рәиси Қуандық Турғанқулов рәислик қилған бирләшкән мәҗлистин башланди. Алий дәриҗидики жиғинниң тәнтәнилик кәйпиятида һаяҗанлиниш туйғулири һөкүм сүрди: йеңидин сайланған депутатлар Вәтәнгә мунасип хизмәт қилиш тоғрилиқ қәсәм яд қилишқа тәйярланди. Өз новитидә Дөләт рәһбири, Милләт Лидери Нурсултан Назарбаев Мәҗлис депутатлирини сайламда ғалип чиқиши билән тәбриклиди вә уларға муһим һәм миқияслиқ вәзипиләрни орунлашқа тоғра келидиғанлиғини тәкитләп, мәмликәтниң буниңдин кейинки тәрәққий етиш йөнилишлирини бәлгүләп бәрди. Йеңидин  сайланған Парламент Мәҗлисиниң тәркиви 15-16-январьда болуп өткән сайлам нәтиҗилиригә қәтъий мувапиқ һалда шәкилләндүрүлди. Президентниң тәкитлишичә, дөләт барлиқ басқучлардики  сайлам кампаниясиниң адил, очуқ болуши үчүн һәммә шараитни яратти. Сайламға қатнашқан барлиқ партияләр тәшвиқат жүргүзүш үчүн охшаш имканийәтләргә егә болди.  Нәтиҗидә көплигән мәмликәтләрниң байқиғучилириму электорал җәриянни жуқури баһалиди. Дөләт рәһбириниң сөзичә, сайлам җумһурийәтниң сәясий системисини йеңилаштики йәнә бир муһим қәдәм болди. Сайламниң асасий йәкүни — барлиқ қазақстанлиқлар мәмликәтни техиму тәрәққий әткүзүш, ихтисатни вә иҗтимаий-сәясий саһани йеңилаш, хәлиқниң паравәнлигини ашуруш йолини йәкдиллиқ билән қоллап-қувәтлиди. —   Вәтәндашлиримиз җәмийәттики турақлиқ, бирлик һәм өз ара чүшәнчә үчүн, ениқ ишлар билән иҗабий программиларни тәклип қилған партияләрни яқлап аваз бәрди. Мән буни пүткүл Қазақстан хәлқиниң ғалибийити дәп һесаплаймән! Йеңидин сайланған Мәҗлисниң барлиқ  депутатлирини мошу умумий ғалибийитимиз билән тәбрикләймән! — дәп тәкитлиди Нурсултан Назарбаев. Буниңдин кейин Парламентта үч партия ишләйду. Әйнә шу арқилиқ җумһурийәт дунияға биздә демократик җәриянниң изчил һәм еғишмай тәрәққий етиватқанлиғини йәнә бир қетим испатлиди. Шуниң билән бир қатарда мошуниң һәммиси, Президентниң тәкитлишичә, депутатларниң җавапкәрлигиниму ашуриду. Мәлумки, Конституциягә мувапиқ, Мәҗлисниң тоққуз әзаси Қазақстан хәлқи Ассамблеяси тәрипидин сайланди. Умумән, буниңдин кейин палатида аһалиниң түрлүк иҗтимаий, гендерлиқ вә кәспий қатламлири вакаләтлик қилиду. —   Депутатлар тәркивиниң 65 пайизидин ошуғи йеңиланди, — деди Дөләт рәһбири. Нурсултан Назарбаевниң тәкитлишичә, барлиқ вәтәндашлиримиз Қазақстанда хатирҗәмлик вә турақлиқни, достлуғимиз вә өз ара чүшәнчимизни һимайә қилиш һәм сақлаш керәклигини очуқ чүшиниду. Мәмликәттики қанун вә тәртип, хәлиқниң бирлиги — сайлиғучиларниң ғалип чиққан партияләргә бериватқан әң муһим аманити. Президентниң билдүрүшичә, депутатлар пәқәт мошу йолдила Қазақстанниң көп милләтлик хәлқиниң хаһишини әмәлгә ашуралайду. Президентниң тәкитлишичә, көп партиялик Парламент пәқәт үнүмлүк муназириләрниңла әмәс, бәлки бирләшкән конструктив иш-һәрикәтләрниң җайи болуши керәк. Сайлам алдидики күрәш арқида қалди. Алда  хәлиққә берилгән вәдиләрни орунлаш бойичә мурәккәп ишлар туриду. —   Буниң үчүн һәммимиз бирлишип ишлишимиз керәк. Парламентниң, Һөкүмәтниң, Президентниң әйнә шундақ бирлишип иш елип бериши түпәйли, биз 20 жиллиқ паалийитимизниң һазир тилға елиниватқан утуқлирини қолға кәлтүрдуқ. Партияләрниң риқабәтчилиги Парламент һаятини сөзсиз җанландуриду. Бирақ силәрниң һәр бириңлар бизниң һәммимизниң бир мәмликәтниң гражданлири екәнлигимизни, хәлқимизниң мәнпийәтлиригә вакаләтлик қиливатқанлиғиңларни бир дәқиқиму унтимаслиғиңлар керәк, — дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири депутатларға мураҗиәт қилип. Президент қазақстанлиқларниң қайси партияни яқлап аваз бәргәнлигидин қәтъий нәзәр, уларниң һәр бириниң хаһишини һөрмәтләйдиғанлиғини ейтти. Бу нормал демократик җәриян, җумһурийәттә гражданлиқ җәмийәтниң шәкиллиниватқанлиғиниң испати. Шуниң билән бир қатарда Дөләт рәһбири «Нур Отан» партиясиниң ишәшлик ғалибийитини қизғин қобул қилғанлиғини тәкитлиди. —   Бу «Нур Отан» партиясиниң барлиқ қазақстанлиқларниң арзу-арманлири вә интилишлири билән яшаватқан һәқиқий хәлиқ партияси екәнлигидин далаләт бериду. Партия әзалири пәхирләнсә болиду. Биз нурғун нәрсини қолға кәлтүрдуқ, — дәп билдүрди Нурсултан Назарбаев. Мәсилән, Қазақстанда умумий ички мәһсулат, аһалиниң җан бешиға чеқип һесаплиғанда 11 миң доллардин ешип кетиду, умумий хәлиқ ара резервлар болса, 75 миллиард долларни тәшкил қилиду. Пәқәт кейинки 3 жилдила қазақстанлиқларниң иш һәққи вә пенсиялири 2 һәссә өсти. Маарип вә саламәтликни сақлаш саһалири йетәрлик һалда чапсан йеңилиниватиду. Бүгүнки таңда нәқ «Нур Отан» сүръәтлик инновациялик тәрәққият, иш билән, барлиқ аһалилиқ пунктларни ичидиған таза су билән тәминләш, турушлуқ өй-коммунал егилигини әслигә кәлтүрүш, аграр секторни тәрәққий әткүзүш, «Тиҗарәт — 2020» охшаш мәмликәт үчүн муһим программиларни әмәлгә ашуруш җәриянида алдинқи сәптә келиватиду. Нурсултан Назарбаевниң сөзичә, атап көрситилгән программиларниң миқияслиғи мәмликәтниң әмәлиятта йеңи дәвирдә яшаватқанлиғини көрситиду. Дөләт рәһбири бу қетимқи Мәктүбидә йеқинқи бәш жилда әмәлгә ашурулидиған чоң лайиһиләрни бәлгүләйду. Башқичә ейтқанда, Қазақстан бу дәвиргә гражданларниң турмуш сүпитини ашуруш бойичә стратегиялик мәхсәтлири билән вәзипилирини көплигән жилларға бәлгүләп қәдәм ташлаватиду. Президентниң тәкитлишичә, ихтисадий көрсәткүчләрниң өсүши билән җәмийәтниң мәдәний-билим дәриҗисини ашурушқа, әқлий бәркамал милләтни шәкилләндүрүшкә көпирәк диққәт бөлүш керәк, Биринчи новәттә, МДҺ вә Бир пүтүн ихтисадий кәңлик дөләтлири, башқа достанә әлләр билән Парламентлар ара алақиларни кәңәйтиш йеңи Парламент паалийитиниң йәнә бир йөнилиши болуши шәрт. —   Мәмликәт алдида аләмшумул дуния вә аләмшумул ихтисат қоюватқан йеңи чоң вәзипиләр туруватиду, — дәп давамлаштурди Президент. — Һазирқи сәйяриниң җиддий системилиқ өзгиришни баштин кәчүрүши түпәйли уларни әмәлгә ашуруш оңай әмәс. Дуниявий ихтисаттики турақсизлиқ, йеңи боһранларниң йүз бериши вә елимиз экспорти баһасиниң төвәнлиши җумһурийәтниң ихтисадиға тәсир қилиши мүмкин. Шуңлашқиму, Президентниң тәкитлишичә, биз алдики жилларда иҗтимаий ишларда еһтиятчан болушимиз керәк. —   Биз һәм пенсияләрни, һәм киримләрни инфляция дәриҗисигә индексация қилимиз, уларни 20 — 30 пайизға ашурушқа кәлсәк, дунияда неминиң йүз бериватқанлиғиға диққәт билән қаришимиз керәк. Топлиған ахчимиз, әтималим, һазирқи пенсияләр вә иш һәққини төләшкә лазим болуши мүмкин. Әгәр ихтисат өссә вә ташқи конъюктура бизгә ярдәм қилса, ишләп тепилған ахча хәлқимизниң иҗтимаий паравәнлигини яхшилашқа сәрип қилиниду. Биз буниң чүшинишлик болуши үчүн, һәр қачан қазақстанлиқларға очуқ һәм адил ейтиватимиз, — дәп тәкитлиди Нурсултан Назарбаев. Бирақ, барлиқ тосалғулуқларға қаримай, мәмликәт адәмләрниң яхши турмуши үчүн таллавелинған йеңилаш йолини давамлаштуриду. Президентниң сөзичә, ХХІ әсирдә пәқәт күчлүк дөләтләрла утуқлуқ тәрәққий етәләйду. —   Йеқинқи 5 жилда йеңиланған Парламентниң мәмликәтниң келәчиги, җәмийәтниң турақлиғи вә уни һәртәрәплимә йеңилаш үчүн өз зиммисигә җавапкәрлик алалайдиған тәсирлик сәясий күч болалайдиғанлиғиға ишинимән. Биз Қазақстанни техиму күчлүк, турақлиқ вә мустәһкәм дөләт қилалаймиз. Шундақ екән, һәммимиз мошуниң үстидә ишләймиз, — дәп хуласилиди Нурсултан Назарбаев. Палатиларниң бирләшкән мәҗлиси йеңидин сайланған Парламент депутатлириниң қәсәм яд қилиш мәрасими билән аяқлашти. Палатиларниң бирләшкән мәҗлиси аяқлишиши биләнла, Мәҗлис өзиниң дәсләпки умумий мәҗлисини өткүзди. Күн тәртивини асасән тәшкилий мәсилиләр тәшкил қилди. Палатиниң йеңи тәркиви өз рәисини вә униң орунбасарлирини сайлиди, дайимий комитетларниң намлирини вә уларниң тәркивини һәм комитетларни кимләрниң башқуридиғанлиғини ениқлиди. Конституция нормисиға мувапиқ, палата рәисини сайлаш пәйтигичә биринчи умумий мәҗлисни Қуандық Турғанқулов жүргүзди. У депутатларни рәисни сайлашниң  үмүткарлар намзатлирини көрситиш вә муһакимә қилиш арқилиқ йошурун аваз бериш асасида әмәлгә ашурулидиғанлиғи тоғрилиқ хәвәрдар қилди. Ейтмақчи, рәис намзитини ениқлаш җәриянида Мәҗлис депутатлири наһайити йәкдиллиқ көрсәтти. Биринчи болуп депутат Розақул Халмурадов сөзгә чиқип, Мәҗлис спикери лавазимиға Нурлан Ниғматулинни тәклип қилди. Униң кәсипдашлири Қуаныш Султанов, Владислав Косарев, Азат Перуашев вә Светлана Ферхо тәшәббусни қоллап-қувәтләп, Нурлан Ниғматулинни кәспий топ-менеджер вә салаһийәтлик сәясий әрбап сүпитидә тәриплиди. Натиқларниң асаслиқ дәлил-испатлири муназириләрниң тохтишиға сәвәп болди. Башқа намзатлар көрситилмигәнликтин палата аваз бериш җәрияниға киришти. Буниң үчүн санақ комиссияси қурулуп, Мәҗлис холлиға кабинилар җабдулди вә сайлам ящиклири орнитилди. Аваз бериш йәкүни муһакимә қилиш вақтида ейтилған пикирләрни тәстиқлиди: Нурлан Ниғматулин бир еғиздин V қетим  сайланған Парламент Мәҗлисиниң рәиси болуп сайланди. Нурлан Ниғматулин кәсипдашлириға билдүргән ишәнчиси үчүн тәшәккүр изһар қилип, өзиниң палата рәиси болуп сайлинишини Дөләт рәһбири вә депутатлар корпуси алдидики чоң җавапкәрлик сүпитидә баһалайдиғанлиғини тәкитлиди вә кәсипдашлирини көрситилгән жуқури ишәнчини ақлаш үчүн барлиқ күчини, билимини, тәҗрибисини сәрип қилидиғанлиғиға ишәндүрди. —   Буниңдин кейин Парламент көп партиялик болиду, бу бизгә ишниң нәтиҗидарлиғини ашурушқа имканийәт бериду, мәмликәтниң изчил тәрәққий етишиға, җәмийәтлик разимәнликниң күчийишигә вә барлиқ гражданларниң паравәнлигини ашурушқа ярдәм қилиду, дәп ишинимән, — деди Нурлан Ниғматулин вә кәсипдашлирини пәхрий һәм җавапкәрлик вәзиписи билән тәбриклиди. Шундақла мәҗлис давамида рәисниң тәкливигә бенаән Бақтықожа Измухамбетов билән Сергей Дьяченко очуқ аваз бериш нәтиҗиси бойичә униң орунбасарлири болуп сайланди. Палата дайимий комитетларни, уларниң рәислирини ениқлиди. Мәсилән, Аграр мәсилиләр бойичә комитетқа Ромин Мадинов, Иҗтимаий-мәдәний тәрәққият комитетиға Дариға Назарбаева, Қанун чиқириш вә сот-һоқуқ ислаһити комитетиға Рахмет Муқашев, Малийә вә бюджет комитетиға Гүлжан Қарақусова, Хәлиқ ара ишлар, мудапиә вә бехәтәрлик комитетиға Мәулен Әшимбаев, Экология вә тәбиәтни пайдилиниш мәсилилири комитетиға Александр Милютин, Ихтисадий ислаһат вә регионал тәрәққият комитетиға Сейитсултан Айимбетов рәһбәрлик қилидиған болди. Мәҗлис умумий мәҗлисиниң ахирида Һөкүмәткә ишәнчә билдүрүш мәсилисини һәл қилди вә Премьер-Министр Кәрим Мәсимовниң вакалитини қоллап-қувәтлиди. Һөкүмәт башлиғи депутатлар алдида қисқа нутуқ билән сөзгә чиқип, парламентарийларға ишәнчә көрсәткәнлиги үчүн миннәтдарлиқ билдүрди вә келәчәктә бирлишип ишләйдиғанлиғиға ишәнчә изһар қилди.