• Замандаш
• 18 Тамыз, 2022

Еләмовлар сулалиси

Йеқинда Головацкий намидики кочиға орунлашқан наһийәлик һакимийәт бенаси йенида Һасан-Һүсән Еләмовларни учраттим. Салам- сааттин кейин уларниң бири наһийәлик җәмийәтлик разимәнлик  кеңишиниң новәттики баш қошушиға қатнишиш үчүн келиватқанлиғини ейтқинидила униң Һүсән екәнлиги, һә йәнә бириниң Һасан екәнлиги маңа мәлум болди. Чүнки йеши йәтмиш бәшкә кәлгән бу акилар қош-гезәкләрдин болуп, шәхсән мән, уларни һеч аҗриталмайла аварә. Һүсән акини көрүп «Һасан ака дәп», Һасан акини «Һүсән Мутәллипоғли дәп» чаташтуруп, мураҗиәт қилип жүрәттуқ. Қош-гезәк акилар демәкчи, улар бир-биригә шунчилик охшиғанки, сиртқи қияпитила әмәс, гәп қилиши, меңиш-турушидинму аҗритивелиш бир көргән адәмгила әмәс, бәлки мениң охшаш хелә-хелисигә тәс. Шуңа бу қетим уларни хелила убдан тонуп, биливалдуқ. Қош-гезәк Еләмовлар Яркәнт тәвәсидила әмәс, бәлки униң сиртидиму кәң җамаәтчиликкә яхши мәлум болған Мутәллип бовай билән Патәмхан аниниң пәрзәнтлири. Гәпни биз қош-гезәкләрдин башлайли.

Гөһәрбүви ИСМАЙИЛҖАНОВА,
«Уйғур авази»

 Һасан билән Һүсән 
 Гезәкләр дунияға аччиқ жиғиси билән биридин кейин бири бирқанчә дәқиқидин кейинла көз ачти.      Һасан ака дәсләп туғулғачқа, униң иззити бар. Һүсән ака болса, бәзидә уни «ака» дәп, әркиләп, һөрмәт қилип чоң болди. Һәр иккилиси Яркәнттики мәктәп-интернатта рус тилида әла баһаларға оқуди. Шохлуқ қилиш бу яқта турсун, алаһидә тәртип-интизамлиқ балиларни мәктәп муәллимлири билән ата-анилар һәвәс қилип, зоқлинип қарайдиған. Оттура мәктәпни үлгилик тамамлап, қолиға камаләтлик шаһадәтнамә алғинида Мутәллип ата атилиқ дуасини берип: 
«Оқуңлар, издиниңлар, балилирим, билимлик миңдин озиду» дегән еди. Шундақ қилип, Һасан Қазақ йеза егилиги институтиниң йеза егилиги механикилаштуруш факультетиға, Һүсән болса, Алмута зооветеринария институтиниң мал дохтурлуқ факультетиға оқушқа чүшти. Һазир ушбу  икки алий билим  дәргаһлири бирләштүрүлүп, Қазақ миллий аграр университети дәп атилиду. Ата-анисиниң үмүт-ишәнчисини ақлаш үчүн бәш жил студентлиқ һаятта нәзәрийәвий билим, тәҗрибә ишлирини оңушлуқ елип берип, бири инженер-механик, һә бири зоотехник мутәхәссислиги бойичә диплом алиду. 
Һасан ака болса, йәнә икки жил давамида лейтенант унванида һәрбий хизмәттә болиду. Төмүрйол әскәрлири сепидә Куйбышев, Саратов, Москва шәһәрлиридә төмүрйол қурулушлириға паал қатнишиду. Һәрбий хизмитидин кейин шу чағда кәң тонулған ВАЗниң Алмутидики ихтисаслаштурулған мәркизидә мастер болуп ишләйду. Аридин бир жил өтүпла өзи тәһсил көргән билим дәргаһиниң металлар технологияси кафедрисиға ассистент болуп ишқа орунлишидудә, билимини мукәммәлләштүрүштин ялиқмайду. Арилиқта, йәни 1975–1978-жиллири Москвада аспирантурида тәһсил көриду. Тиришип, издинип оқуватқан яш мутәхәссис мошу институтта намзатлиқ диссертация һимайә қилип, техника пәнлириниң намзити илмий дәриҗисини алиду. Тәкитләш керәкки, Һасан Мутәллипоғли шу дәвирдә Москвада оқуп, ишләп йетилгән миллитимиз вәкиллириниң санақлиқла вәкили. 
Алимниң илмий вә әмгәк паалийити шуниңдин бери Қазақ миллий аграр университетида давамлашмақта. Илмий әмгәк, лабораториялик мәшғулатлар, методикилиқ қолланмиларниң муәллипи болған Һасан Мутәллипоғлини йүзлигән шагиртлири бүгүн устазим дәп тонуп-билип, тазим қилишиду. Чүнки һаятиниң йәтмиш бәшинчи даванидиму «һардим», «талдим» демәй, илмий нәзәрийәвий һәм әмәлий иш-тәҗрибиләрни жүргүзүштә студентларға һәртәрәплимә билим вә тәрбийә берип, устазлиқ қилишта ялиққан әмәс. Алим акимиз  алий мәлуматлиқ хадими, ихтисатчи Ғунчәм Розиева билән аилә қуруп, Сәйярә исимлиқ қиз тәрбийиләп қатарға қошти. Сәйярә чәт әл тиллири бойичә алий билимлик мутәхәссис. 
Биз жуқурида тәкитлигән Панфилов наһийәлик һакими йенидики җәмийәтлик разимәнлик  кеңишиниң әзаси Һүсән ака болса, жуқурида қәйт қилинғинидәк, кәспи бойичә зоотехник. Әмгәк паалийитини ана жути Пәнҗим    йезисидики Калинин намидики колхоздин башлиди. Егиликтә қуш өстүрүш қолға елинип, инкубаторлар ишқа қошулған бир пәйттә ишқа орунлашқан зоотехник мана шу инкубатор цехиниң башлиғи болди. Аридин бираз вақит өтә-өтмәйла алий билимлик мутәхәссисни наһийә рәһбәрлири Панфилов наһийәлик комсомол комитетиға ишқа тәклип қилиду. Зоотехник Һүсән ака әнди комсомол-яшлар билән ишләштә һеч тенәп-тәнтирәп кәтмиди. Чүнки у мәктәптиму, иснтитуттиму җәмийәтлик ишларға паал арилишип жүргәчкә, наһийәдиму яшлар билән ишләш қизиқ болди. Шуңлашқа у өзиниң тәдбирчанлиғи билән комсомол-яшлар арисида чарә-тәдбир өткүзүштә шу дәвирниң идеологиясини тәрғип  қилишта йеңи идеялирини, ишбиләрмәнлигини намайиш қилди. У жиллири комсомол- яшлар бригадилирини тәшкил қилиш, яшларни йеза егилиги ишлириға җәлип қилиш, йезиларни аватлаштуруш, ансамбльларни тәшкил қилиш охшаш ишлар униң рәһбәрлигидә әмәлгә ашти. Шуңа комсомол комитетида бөлүм башлиғи болуп хизмәт қилған алий билимлик Һүсән Мутәллипоғли әнди партия комитетиға ишқа йөткилиду. Бу йәрдиму у дәсләп инструктор, йеза егилиги бөлүминиң  башлиғи қатарлиқ хизмәтләрдә болди. Мана шундақ бир пәйттә иккиниң биригә несип болувәрмәйдиған мундақ лавазимларға у өзигә жүкләнгән вәзипини чоң җавапкәрлик билән чүшинип, тиришчанлиғи һәм адәмләр билән тил тепишип, ичәкишип кетиши арқилиқ еришти. Шундақ қилип, комсомол вә партия органлирида тоққуз жил ишләп, хелила тәҗрибә топлиған Һүсән акини әнди наһийә рәһбәрлири тәвәдики Киров намидики колхозға партия комитетиниң кативи қилип сайлайду. Тәвәдики чоң колхозларниң бири болуп һесапланған һәммә җәһәттин тәрәққий етиватқан егиликкә әвәтилишиму  чоң ишәнчә еди. Киров намидики колхоз  парткомини башқурушта у атақлиқ рәис, һели мәрһум Иврайимҗан Қоҗахметов билән янму-ян жүрүп, бир мәхсәт, бир нийәттә иш елип барди. Мәзкүр егиликтә алтә жил ишлигән Һ.Еләмов әндиликтә Панфилов наһийәлик иҗраий комитетиниң рәиси болуп сайлиниду. Тәшкилий қабилийәткә егә Һүсән Мутәллипоғли бу ишниңму һөддисидин шәрәп билән чиқти. Өткән әсирниң 90-жиллириниң бешида  йәрлик башқуруш қурулумлири таритилип, мәмурийәтләр, һазирқи һакимийәтләр тәшкиллинишкә башлайду. Мана шундақ  пәйттиму Һүсән Мутәллипоғли наһийәлик мәмурийәт рәһбириниң биринчи орунбасари лавазимиға тайинлиниду. Бу ишәнчә һөддисидинму чиқип, аридин бираз вақит өтүп шәхсий тиҗарәт билән шуғуллинишқа башлиди. Лекин алий билимлик, тәшкилий қабилийәтлик мутәхәссис йәнила наһийә рәһбәрлириниң диққәт- етиваридин кәтмәй, наһийәлик йеза егилиги башқармиси башлиғиниң орунбасари лавазимиға тайинлинип, та һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә шу башқармида хизмәт қилиду. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққандин буян у җәмийәтлик ишларға паал арилишип кәлмәктә. Наһийәлик Ақсақаллар кеңишиниң әзаси сүпити билән тәвәдики яшлар тәрбийиси, миллий мәктәпләргә бала топлаш, миллий нәширләргә йезилиш, яшларни қазақстанлиқ вәтәнпәрвәрлик роһта тарбийиләш охшаш ишларда баһалиқ пикир-тәклиплири билән ортақлишип, атилиқ несиһитини бәрмәктә. Рәпиқиси саламәтликни сақлаш саһасида ишләп, дәм елишқа чиққан Сепийәм Мухпулова иккиси төрт пәрзәнт сөйүп, тәрбийиләп қатарға қошти.

Көпни көргән мөтивәрләр

Биз Еләмовлар аилиси һәққидә гәп қилимизкән, Мутәллип ата һәққидә тохтилип өтмисәк болмас. У өз дәвриниң оқумушлуқ адәмлиридин еди. Теги-тәкти алтөйлүк болған Еләм бовайниң пәрзәнди Мутәллип ата муәллимлик кәспини егиләп, наһийәдики Садир, Төвәнки Пәнҗим, Пәнҗим йезилирида 45 жилдин ошуқ вақит муәллимлик қилди. Улуқ Вәтән урушиниң қатнашқучиси Мутәллип бовайниң рәпиқиси Патәмхан мома Җаңгал йезисидин болуп, иккиси сәккиз пәрзәнт көрди. Әпсуски, уларниң үчи мәзгилсиз дуниядин өтти. Қалғанлири, чоң бир сулалиниң пәрзәнтлири, ата-анисиниң яққан чириғини өчәрмәй кәлмәктә. Еләмовларниң тунҗиси Камал ата Пәнҗим йезисиниң әң чоң турғунлириниң бири. Тохсән яштин алқиған жут атиси арқа сәпниң қәһримани — әмгәк ветерани . Калинин намидики колхозда шофер, механик, гараж башлиғи болуп үлгилик ишләп, бала-чақа нәврә-чәврилириниңла әмәс, жутниң инавәтлик атиси аталди. Камал ата Мунавәр аниниң пәрзәнтлири һәммиси дегидәк муәллим. Ейтмақчи, улар буниңдин бираз вақит илгири Панфилов наһийәлик «Мерейлі отбасы» байқишиға қатнишип, ғалип чиққан ибрәтлик аилә. Әнди Җамал Мутәллипоғли — ата кәспини давамлаштурған пешқәдәм устазларниң бири. Қириқ жилдин ошуқ вақит өскиләң әвлатқа билим вә тәрбийә бәргән пешқәдәм педагог Җамал атиму йеши тохсәнгә тақиған жут мөтивәри. Сиңлиси Разийәм һәдә болса, Пәнҗим йезисидики А.Розибақиев намидики мәктәптә ишләп, һөрмәтлик дәм елишқа чиқти. Һазир уларниң пәрзәнтлириму наһийә мәктәплиридә муәллимлик қилмақта. Чоң бир аилиниң пәрзәнтлири ата салған из–мәрипәт йолини давамлаштуруп кәлмәктә. Илаһим, атилар изи өчмигәй. 

Панфилов наһийәси. 
СҮРӘТЛӘРДӘ: 1. Һасан вә Һүсән Еләмовлар. 2. Еләмовлар сулалиси.
Турсунмәһәмәт МӘШҮРОВ чүшәргән сүрәтләр.