• Әхбаратлар еқими
• 01 Ақпан, 2024

Домбрида яңриған уйғур нахшиси

Асқарни биринчи қетим уйғурниң тойида көрдүм. Тойға домбриси билән кирип кәлгән у тиләклирини икки тилда ейтти.

Гөһәрбүви ИСМАЙИЛҖАНОВА,
«Uiğur avazi»

 – Мени бу тойға Расул ағинәм тәклип қилди. Бүгүн униң иниси Назимниң өйлиниш тойи. Ханзат адаш билән кәлдим. Биз достла әмәс, бир-биримизгә қәдир-қиммәтлик қериндашлар, – деди Асқар. 
Униң чин көңлидин ейтиватқан тиләклиригә зоқландуқ. Тәвәниң асасий турғунлири болған уйғур билән қазақ икки тилда раван сөзләйду. Шуңлашқа яркәнтликләр әзәлдин бир-бирини тәрҗимансиз чүшиниду. Шундақ қилип, икки яшниң өйлиниш тойида у домбрисини қолиға елип, дәсләп қазақчә нахша ейтти. Меһманлар «җүп, җүп болсун» дәп тәләп қилишти. У дәрру уйғур тилида нахшиларни ейтишқа башлиди. «Аппақ тошқанлиримдин» башланған уйғурчә нахшиларни қазақ хәлқиниң домбрисида үзмәй бир-биригә улап давамлаштурди. Тәрәп-тәрәптин «Ярайсән, Асқар!» дәп чуқурашти көпчилик. 
 Яркәнт — әзәлдин достлуқниң макани. Уни сөзи билән әмәс, мана мошундақ әмәлдә дәлилләп келиватқанлар аз әмәс. Чоңчиғанлиқ Асқар Әзимақинни шундақ «достлуқниң күйчиси» дейиш орунлуқ. 
 – Уйғурлар билән бир мәлидә яшап, бир кочида туруватимиз, улар билән қоштиллиқ мәктәптә оқудум. Кичигимдин ошуқ ойнап, җаңза тепип, ешәк-һарвуда жүрүп чоң болғачқа, балилиқтики достлирим, хошнилирим һазир қериндашлиримдәк болуп кәтти. Мән уларға уйғурчә сөзләймән, улар маңа қазақчә. Бу икки милләтниң бир-биригә болған һөрмәт-еһтирами әмәсму. Әнди мону қолумдики қара домбра билән нахша ейтишқа саз челишқа устазлиқ қилған – чоң дадам Бақыт Жанузақов билән йезидики «Пәрваз» хәлиқ ансамблиниң бәдиий рәһбири Оғләм Тайирова. Чүнки Оғләм һәдә өзи «сәккиз қирлиқ, бир сирлиқ», уйғурниң миллий саз әсваплири билән домбра сазиниң кәспий устази. Өйдә чоң дадам, мәктәптә, өмәктә Оғләм һәдә қазақниң күй-нәғмилирини үгәтти. Һели есимда, 1-синип пәйтимдә «Әнші балапан», вилайәтлик «Жетису жулдыздары» байқашлириға шу кишиниң рәһбәрлиригидә, дәвәт қилишида қатнишип, Гран-при елишқа муваппәқ болдум. Келәчәк һаят йолумни ечип бәргән Оғләм һәдигә чәксиз миннәтдармән. Оғләм Тайирова һазирму Чоң Чиғанда өсмүрләргә саз- нахшидин устазлиқ қилиду, – дәйду Асқар устазидин мәмнун болған һалда. 
 – Дәсләп уйғур тилида қайси нахшини ейттиңиз? – дәп соридуқ сөһбәтдишимиздин.
 – Домбрида дәсләп уйғурниң «Аппақ-аппақ тошқанлирим» нахшисини иҗра қиливедим, та мошу күнгичә у нахшини ейтишқа хумармән. Өзәм уйғурниң заманивий нахшилирини сөйүп тиңшаймән. Болупму Яркәнт, Өсәк умумән, ана жут һәққидә йезилған нахшилар биз, сәнъәткарларниңла әмәс, һәрқандақ тиңшиғучиниң ана жутиға болған муһәббитини, һөрмитини қозғайду. Шундақла Аблеким Турсунниң иҗра қилишидики «Рәйһаним», «30 яш» намлиқ нахшиларни яқтуримән. Һә, Молутҗан Тохтахуновниң орунлишидики «Уйғур исми», «Уйғур қизи» намлиқ нахшиларни домбрида ейтип жүримән, – дәйду Асқар Әзимақин.
 – Уйғур хошнилирим, әтиязниң келиши биләнла көк чөшүрә етип, бизгә көтирип кирәтти, – дәйду Асқар. – Андин улар тонурға нан яқса, апам көмбидә нан пишәрсә, анилиримиз бир-биригә иссиқ мейизлиқ нанларни сунатти. Иссиқ таамлирида икки милләтниң бир-биригә болған һөрмити, иссиқ көңли ипадилинип туратти. Биз әйнә шу меһриванлиқни көрүп өстуқ. Һә, бир-бириниң бешиға күн чүшкәндә һәмра болидиған, қайғу билән хошаллиқниң тәң бөлүшидиған уйғур билән қазақниң қериндашлиғиға тил тәгмисун, илаһим! 
Мана мошундақ көңли қазақниң даласидәк кәң, достлуқниң күйчиси Асқар Әзимақин сөһбитимиз ахирида Өсәк нахшисини ейтип бәрди. Мән уни бағ Өсәкниң булбулиға қияс қилдим. 

Жетысу вилайити,
Панфилов наһийәси