• Әхбаратлар еқими
• 02 Мамыр, 2024

Уйғур жуғириду, немис яслайду, татар яқиду

Яркәнтлик Саһидәм Әйсаеваниң навайханисини достлуқ макани десәкму болиду. Ундақ болғини, хемирни уйғур қизлири жуғарса, немис аяли нан яслайду. Тонур бешида татар жигити ишләйду. 

Гөһәрбүви ИСМАЙИЛҖАНОВА, 
«Uiğur avazi»

 Навайханиға кәлгинимиздә иш қизиветипту. Чүш мәзгили болғачқа, новәттә турған адәмләрму хелә бар. Бирлири помнан, йәнә бирлири непиз нан сориса, җирис нанниң херидарлириму аз әмәс екән. Биз уни истимал қилғучиларни сөһбәткә җәлип қилдуқ. 
– Җирис нанни мошу навайханидин еливатқинимизға бәш жилдин ашти. Дохтурлар, саламәтлигимгә бола, маңа пәқәт мошу нанни истимал қилишни буйриведи, дәсләп Алмутидин алдуруп жүрдуқ. Һазир алмутилиқларла әмәс, Яркәнткә келип-кетиватқан туристларму мошу йәргә тохтап, уйғурниң тонурида қизирип пишқан уйғур нан-тоғачлири билән билән биллә җирис ненини елип кетишиду. Һазир бу йәрдә сиз нанниң халиған һәммә түрини дегидәк сетивалалайсиз. Нан йеқиш һәркимниң қолидин келивәрмәйду. Җапалиқ әмгәкни тәләп қилиду әмәсму? Амма нан йеқишта Саһидәм интайин маһир. Болупму униң җирис қошулған нанлири һәйран қаларлиқ дәриҗидә дәмлик, – деди өзини Гүлҗәһрәм дәп тонуштурған җуган.
Қатар турған төрт тонурдин пишип чиққан нан-тоғач, помнанлар көзниң йеғини йәйду. Уларниң пуриғичу?! Бу йәрдә ишләйдиған навай жигит билән нан яславатқан ханимларниң ейтишичә, уларниң иш вақти таң сәһәрдин башлиниду. Чүнки дәсләпки херидарлар нашта қилмай туруп, нанға келидекән. Арисида бовай-момайларму турақлиқ херидарлардин екән. Бир пәйттә оттура бойлуқ ханим келип, аялларға йәнә икки тонур нан жуғиришини илтимас қилди. Мәлум болушичә у биз издигән Саһидәм Әйсаева болуп чиқти. Биз уни тиҗарәтчилиги вә униң тарихи һәққидә ейтип беришини илтимас қилдуқ. 
– Буниңдин алтә жил бурун йолдишим Данияр Мухтәров билән навайханини ечип ишқа қоштуқ. Һәқиқитини ейтиш керәкки, башта әнсирәш, вайим көп болди. Нанни йеқип қойдуқ, әнди униңға сетивалғучилар тепиларму дегән әнсизчилик бесимирақ болди. Бирақ чоң нан, петир нан, тоғачлар шу күнила сетилип кәтти. Навайчилиқни дәсләп аилимиз биләнла қолға еливедуқ, һазир алтә адәм турақлиқ иш билән тәминләнди. Аяллар хемир жуғирип, нан яслайду. Тәйяр болғанда уни әр киши тонурға яқиду. 
 Хемир жуғириш, нан йеқиш – мениң кичигимдин башланған қизиқиш, һәвәсим еди. Дадамниң һәдиси, чоң апам барлиқ һаятида навайчилиқ қилип өткәчкиму, мән униңға нанни яслашта ярдәм берәттим. Болупму уни гүлләп, һәрхил һәҗимдә яслиғанни яқтураттим. Кәспим бойичә дохтур болсамму, навайчилиқ арман мени мошу кәсипкә дәвәт қилди. Махтанғиним әмәс, бәзиләр бир тонур нанни йеқишни еғир көридиғанду, мән әҗдатлиримиздин қалған бу ишни һечқанчә еғир көрмидим һәм көрмәймән. Херидарға мейизлик вә гүлдәк чирайлиқ нан сунуп, һөзүр-һалавәт алимән. Шуңа нанниң һәрхил түрлирини йеқип чиқиримиз. Чоң нан, петир нан, той тоғичи, гирдә нан, җирис нан охшаш түрлири мана сиз көрүп турған лай тонурда йеқилиду. Нан йеқишму, иҗадийәт охшашла, һәр күни бир йеңилиқни тәләп қилиду. Ейтайлуқ, нанниң жуғириш тәркиви вә йеқилиш услуби һәрхил. Шуңа уни һәрқачан үгиништин ялиқмаймән. Мисалға гирдә нанни йеқишни Ташкәнткә берип үгәнсәм, йеқинда Ғулҗа шәһиригә берип, баш мәһсулатниң йәниму башқа түрлирини һәм шундақла тонурда пиширилидиған таамларни үгинип қайттим. Нанлар хемириниң жуғирилишиму бир-биригә охшимайду. Петир нанға хемиртуруч аз ишлитилсә, гирдини май вә сүтини көпирәк қошуп жуғириш билән адәттики нандин узағирақ вақитта пиширилиду. Той тоғачлириға сиядан қошуп, сүт-мейи тетип жуғирилиду. Барлиғиға қошумчә биз тонурда икки түрлүк самса йеқип, тохуму пиширимиз, – дәйду навай Саһидәм.
– Күнигә қанчә мишкап ун ишлитилиду? – дегән соалимизға «алтә, йәттә мишкап» дегән җавап алдуқ. Һә, той вә башқиму муһимларға буйрутма берилсә, бәзидә он қаптинму ошуқ ун сәрип қилинидекән. 
Наһийәдә аиләвий тиҗарәтни кәң қанат яйдуруватқан Саһидәм наһийәлик, вилайәтлик һәм җумһурийәтлик навайлар байқашлириға иштрак қилип, ғалип чиқиватқан тәдбирчанларниң биридур. Паалийитиниң дәсләпки жилила, 2018-жили Яркәнттә өткән нан вә саңза фестиваль-байқишида баш мукапат – Гран-при йеңивалди. Йеқинда болса, вилайәттә өткән һәрхил кәсип егилири, һүнәрвәнләр баш қошқан байқашта мукапатлиқ ІІ орунға егә болди.     

Жетису вилайити, 
Панфилов наһийәси