- Йеңилиқлар
- 07 Маусым, 2013
Нимшеһит
Аблиз ҺОСМАН
1933-жили Қәшқәрдә гоминдаң зулумиға қарши хәлиқ қозғилиңи партлиғанда, Әрмия Ели униңға паал қатнашқан һәм җәңләрниң биридә еғир яридар болған. Шуңа шеирлирини «Нимшеһит» (йерим җан) дегән тәхәллус билән елан қилишқа башлайду. У жутиға қайтип кәлгәндин кейин, йеңичә маарип вә ақартиш ишлири билән қизғин шуғуллиниду. 1936-жили «Билим ишқида» намлиқ мәшһур шеирини йезип, пүткүл Оттура Азиягә кәң тонулиду.Нимшеһит 1936— 1945-жиллири «Ақсу учури» гезитида (кейин «Ақсу гезити» болуп өзгәргән) муһәррир болуп ишлигән. Бу мәзгилдә у уйғур хәлқи арисиға кәң таралған ривайәтләрни топлаш, рәтләш вә тәтқиқ қилиш арқилиқ «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» намлиқ мәшһур дастанини йезип, улуқ шаир Наваийдин кейин бу мәңгү мавзуни өзгичә тәпәккүр вә бәдиий истедат нури билән йорутқан.
Нимшеһит 1945-жили Үч вилайәт миллий армиясиниң баш қоманданлиқ штаби тәшкил қилған «Тарих йезиш» ишханисида ишлигән. 1948-жили «Шинҗаңда тинчлиқ вә хәлиқчилиқни һимайә қилиш иттипақи» қурулғанда, униң нәшир әпкари болған «Иттипақ» журнали тәһрир һәйъитиниң әзаси болуп сайланған. Бу мәзгилдә у «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» дастанини толуқлап йезип, «Или гезитида» елан қилған һәм өз хираҗити билән 3000 нусха бастуруп тарқатқан...
1956-жили Җуңго һәҗ вәкилләр өмиги тәркивидә онға йеқин дөләттә зиярәттә болған...
1966-жили Нимшеһит «Мәдәнийәт зор инқилавиниң» қаттиқ зәрбисигә дуч кәлди. Хилвәттики чәт маканда, үн-түнсиз иҗадийәт билән шуғуллиниватқан шаирниң бешида қара булутлар әгишкә башлиди. Униңға 1956-жили Жуңго һәҗ-зиярәт өмиги тәркивидә чәт дөләтләргә қилған сәпири асасида «диний ниқап астида чәт әлгә бағланған унсур», «пантүркист», «партиягә, социализмға қарши гезәндә» дегәнгә охшаш ялилар йепилди. Бойниға жуқуридики сөзләр йезилған тахтай есилип, кочиму-коча маңдуруп, сазайи қилишти.
Өйи булаң-талаң қилинди. Қолязмилар, хатириләр, қиммәт баһалиқ қедимий китаплар әлниң көзичә отқа йеқилди. Әң ечинарлиғи шуки, мәрипәт дүшмәнлири Нимшеһитниң қолиға узун көсәй тутқузуп, қан-тәри, жүрәк қени, һаяти бәдилигә кәлгән әшу қиммәтлик гөһәрлирини шу көсәй билән иләштүргүзүп, толуқ көйдүрүшкә мәҗбур қилди. Әсәбийләшкән қизил қоғдиғучилар шаирни рәһимсизлик билән назарәт қилип туратти. Униң «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» дастаниниң қолязмиси, йезиливатқан «Гөр ағзидин янғанда» намлиқ романи, 300дин ошуқ есил рубаийиси әшу отта күлгә айланди...
Шаир шуниңдин башлап әшәддий синипий дүшмән санилип, таки вапат болғанға қәдәр, еғир қисмәтләрни баштин кәчүрди. Униң қизи, шаирә Бүвиһәҗәр ханим шу чағдики өзи көргән бәзи ишларни әсләп мундақ дәйду: «1968-жили бир савақдишим панус гүлиниң шехидин азрақ кесип бәрди. Дадам гүлгә бәк амрақ еди. У наһайити хошал болуп, стакан көмүрүп, йилтиз тартқузмақчи болди. Дәл шу чағда исиянчилар кирип, дадамни тутуп кәтти...
Мән тамақ елип барсам, қаравуллар уни елип кирип кетип, бир бағақчини ачиқип бәрди. Қарисам, дадамниң: «Гүлни стакан билән көмүрүп қоюңлар», дегән хети екән. Кейин хошнимизниң дәп беришичә, исиянчилар бу сөзни бир шәртлик бәлгү дәп гуман қилип, бир һәптигичә өйүмизни мәхпий күзәткәнкән...».
Нимшеһит 1969-жили түрмигә ташланди. Дәһшәтлик соал-сорақ, һақарәт, таяқ-тоқмақниң астиға елинди. «Қизил қоғдиғучилар» Сәүдия Әрәпстани падишаси һәдийә қилған йешил сәллиси билән уни гелидин боғуп қийниди. Бирақ, у йәнила мәғрур, үмүтвар еди... Шуңа, у надан тәлвиләрниң отқа қақлаш, қулақни амбур билән қисиш, бәдәнгә миқ қеқиш, гаңзиға бесиш охшаш рәһимсиз қийнашлириғиму қилчә тиз пүкмиди. Ахири өй-вақи булап-талинип, беғидики мевилик дәрәқлири қомурулуп ташлинип, өзи Музат дәриясиниң җәнубиға, Омбаш йезисиниң әң жирақ кәнти Атойнаққа сүргүн қилинди.
Яшинип қалған шаир бу йәрдиму кечә-күндүз еғир әмгәкләргә селинди. Кечилири надан тәлвиләр дүшкәлләп, ич пушиғини чиқиратти. Шаир җисманий азап, роһий дәрт-әләмләр дәстидин ағрип йетип қалди. Аяли билән кичиккинә қизи Бүвиһәҗәр уни дохтурханиға апириш үчүн һарву издәп, ялвурмиған адими қалмиди. Отряд башлиғиниң рәһими келип, уларға бир кала һарвусини аҗритип бәрди. Дохтурханидикиләр «Әксил инқилапчини давалимаймиз», дәп қобул қилмиди. Башқа дохтурханиларму шу җавапни берәтти. Шу чағда шаир балилириға:
— Болди, көридиған күнүм шунчилик охшайду, мени өйге елип кетиңлар, — дәйду.
Улар Атойнаққа қайтип кәлгәндә, шаирға кала һарвусини һәл қилип бәргән һелиқи отряд башлиғи «Әксил инқилапчиға ич ағритти», дегән гуна билән вәзиписидин елип ташланғанди...
Сидиқ Нур әпәндиниң «Мәрипәт мәшъили қандақ өчти?» намлиқ әслимисидә шаирниң шу жиллардики ечинишлиқ кәчүрмиши мундақ баян қилинған: «... дәсләптә шаирниң иш һәққи, кейин азғина турмуш пулиму тохтитилғанлиқтин, хелә бурунла оқуштин чекинишкә мәҗбур болған чоң оғли Абдуреһим қийин әһвалда қалған аилисини қамдаш үчүн сирчилиқ, әйнәкчилик әсваплирини көтирип, кочиму-коча, өйму-өй сокулдап жүрүшкә мәҗбур болди. 1968-жили қишта уму «нәқ әксил инқилапчи» дегән бәтнам билән 15 жиллиқ қамаққа елинди.
1970-жилниң шувурған һувлап турған қиш күнлириниң биридә, житилған кийимлиридин бәдини көрүнүп қалған, көзлири олтиришип, пилдирдап қалған бир бала наһийәлик дохтурханиниң алдида өткәнләргә тәлмүрүп, соғдин көкирип кәткән ләвлирини аранла мидирлитатти. Бу Нимшеһитниң оғли Абдуруп еди.
— Қан сатимән, қан сатимән!
Аһ, у қан сатиду. У өзиниң һаят мәнбәсини азғина пулға тегишиду, униңға нан, дора сетивелип, солақта азап чекип ятқан ағриқчан, қери дадисини қутқузмақчи болиду.
Кишиләр шаирниң қизи Бүвиһәҗәрниң солақхана алдида, бойнини қисип, мәйүс һаләттә, қара дәрвазиға тәлмүрүп турғанлиғини көрәтти. У акисиниң иссиқ қени бәдилигә кәлгән нан, тухум, гөш вә дорини елип кәлгән. Бирақ, көзлиридә үмүтниң аҗиз шолиси әкис етип турған саддә қиз әкәлгәнлириниң гундипайларниң — түрмә күзәтчилириниң қарниға кирип кетишини нәдин билсун!...
Нимшеһитниң ширәм туққини вә йеқин дости Өмәр Савут әпәнди униң һаятиниң ахирқи басқучлири һәққидә мундақ әсләйду:
«... Һесапсиз дәрт-әләм вә кесәллик дәстидин шаир орун тутуп йетип қалди. У шадиға охшап қалған қоллирини йотқандин чиқирип, қозғалмақчи болди. Униң бешида пәрванә болуп жүргән аяли дәрһал келип уни йөлиди, йотқанни униң арқа тәрипигә пухта йөләп олтарғузғандин кейин, йезиқ үстилини йениға сүрүп, титирәп турған қолиға қәлимини тутқузуп қойди. Аһ... у ойлиғанлирини қайта язаларму? У булап кетилгән әсәрләрни қайта язмақчидиғу! Аялиниң көзидин жипи үзүлгән марҗандәк яшлар төкүлүшкә башлиди. У өзини тутувелип, қәләмни қайтидин шаирниң қолиға тутқазди. Шаир йезишқа башлиди. Бирақ, бир нәччә җүмлә яза-язмайла қәләм қолидин чүшүп кәтти. Униң ғәмкин көзлиридин, муң йеғип турған чирайидин өзиниң Вәтән, хәлиқ алдидики борчини толуқ ада қилалмиғиниға қаттиқ өкүнүватқандәк бир һаләт әкис етип туратти. Шаир Нимшеһит кесәл азавида шунчилик қийниливатқан чеғидиму, йезишни тохтатмиғанди. Рәһимсиз сил кесили униң қамитини пүкүп, һалини қоймиған болсиму, һәқиқий шаирға хас қәтъий ирадисини пүкәлмиди.
1971-жили язда униң кесили техиму еғирлишип кәтти. Шу жили 24-август күни отлуқ жүрәк әбәдий тохтиди.
Шаир һаятиниң ахирқи күнлиридә йәрлик ғалчиларниң соал-сорақлириға қарита язған «Пеқирниң иқрари» намлиқ мәшһур шеирини мундақ дәп язди:
Патти көксүмгә зәһәр тирнақлириң әй шум пәләк,
Урди қанлиқ қамчил алчақлириң, әй шум пәләк,
Қахшитип жүтти мени патқақлириң, әй шум пәләк,
Алди гүл кәйни тикән — янтақлириң, әй шум пәләк,
Һәр қәдәмдә миң тузақ-қилтақлириң, әй шум пәләк.
Кимгиду рози-сапа, кимгиду зулми-ситәм,
Кимгиду байрамлириң, кимгиду чәксиз әләм,
Биз нечүн тәңлик сүйидин бәһри алмай қәтрә һәм,
Сүрсә шумлар әйш-ишрәт биз нечүн тәшна шу дәм,
Йоқ екән әдлиң билән инсаплириң, әй шум пәләк,
Боғузимизға сүрди тиғ қассаплириң, әй шум пәләк.
Һеч булут күнни тосалмас, пәрдә зулмәт чәк болуп,
Нимшеһит қайғурмиғин көп, кәлгүсиң парлақ болур.
Нисби ай болса қараңғу, нисби рошән ақ болур,
Та әзәлдин бери бу қанун ерур, шундақ болур,
Ақивәт гум болғуси равақлириң, әй шум пәләк,
Узитип гүл болғуси таяқлириң, әй шум пәләк.
Шаир вапат болғандин кейин, дүшмән мәрһумни йәрлигидиму теч ятқузмиди. Униң мурдиси инсан қелипидин чиққан рәһимсиз муамилигә учриди. У вапат болуштин илгири киндик қени төкүлгән жути Тезәкқағуға дәпин қилишни вәсийәт қилған болсиму, бу арзуси орунланмиди. Униң аяли вәсийәтни орунлашқиму амалсиз еди. У зар жиғлиған һалда, отряд кативашлириға тавут вә намизини чүшүрүп, йәрликкә қоюшқа адәм беришни илтимас қилди. У чағларда мечитлар чеқип ташланғачқа, тавут отряд складида сақлинатти. Жүриги қазанниң күйисидәк қаридап кәткән бир надан:
— Тавутни беришкә болмайду, чүнки тавут зәһәрлинип қалиду. Униң җәсидини қәбирстанлиққа қоюшқа болмайду. Чүнки, өлүкләрни зәһәрләйду, — деди.
Шуниң билән өйниң бирдин-бир мүлки болған каривәтниң пути елип ташлинип, тавут қилинди. «Зәһәрләнсиму мәйли», дәп қаралған «4 хил унсурдин» үч-төрти тавутни көтирип, мәһәллә вә қәбирстанлиқтин жирақ чәт тағ бағридики жулғун түвигә елип барди. Мусулманларниң қаидиси бойичә икки метр чоңқурлуқта ора колинип, мурда қоюлди. Андин үсти гәмә япқан шәкилдә көмүветилди...
Йөләнчүгидин айрилған Имиринсахан балилирини әгәштүрүп қараңғу, зәй, ғерип кәписигә қайтип кәлди. Лекин, йоруқ күн униңғиму несип болмиди. 1975-жили җәвир-җапа, дәрт-әләм дәстидин бәллири мүкчәйгән ана бу дуния билән видалашти...
1933-жили Қәшқәрдә гоминдаң зулумиға қарши хәлиқ қозғилиңи партлиғанда, Әрмия Ели униңға паал қатнашқан һәм җәңләрниң биридә еғир яридар болған. Шуңа шеирлирини «Нимшеһит» (йерим җан) дегән тәхәллус билән елан қилишқа башлайду. У жутиға қайтип кәлгәндин кейин, йеңичә маарип вә ақартиш ишлири билән қизғин шуғуллиниду. 1936-жили «Билим ишқида» намлиқ мәшһур шеирини йезип, пүткүл Оттура Азиягә кәң тонулиду.Нимшеһит 1936— 1945-жиллири «Ақсу учури» гезитида (кейин «Ақсу гезити» болуп өзгәргән) муһәррир болуп ишлигән. Бу мәзгилдә у уйғур хәлқи арисиға кәң таралған ривайәтләрни топлаш, рәтләш вә тәтқиқ қилиш арқилиқ «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» намлиқ мәшһур дастанини йезип, улуқ шаир Наваийдин кейин бу мәңгү мавзуни өзгичә тәпәккүр вә бәдиий истедат нури билән йорутқан.
Нимшеһит 1945-жили Үч вилайәт миллий армиясиниң баш қоманданлиқ штаби тәшкил қилған «Тарих йезиш» ишханисида ишлигән. 1948-жили «Шинҗаңда тинчлиқ вә хәлиқчилиқни һимайә қилиш иттипақи» қурулғанда, униң нәшир әпкари болған «Иттипақ» журнали тәһрир һәйъитиниң әзаси болуп сайланған. Бу мәзгилдә у «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» дастанини толуқлап йезип, «Или гезитида» елан қилған һәм өз хираҗити билән 3000 нусха бастуруп тарқатқан...
1956-жили Җуңго һәҗ вәкилләр өмиги тәркивидә онға йеқин дөләттә зиярәттә болған...
1966-жили Нимшеһит «Мәдәнийәт зор инқилавиниң» қаттиқ зәрбисигә дуч кәлди. Хилвәттики чәт маканда, үн-түнсиз иҗадийәт билән шуғуллиниватқан шаирниң бешида қара булутлар әгишкә башлиди. Униңға 1956-жили Жуңго һәҗ-зиярәт өмиги тәркивидә чәт дөләтләргә қилған сәпири асасида «диний ниқап астида чәт әлгә бағланған унсур», «пантүркист», «партиягә, социализмға қарши гезәндә» дегәнгә охшаш ялилар йепилди. Бойниға жуқуридики сөзләр йезилған тахтай есилип, кочиму-коча маңдуруп, сазайи қилишти.
Өйи булаң-талаң қилинди. Қолязмилар, хатириләр, қиммәт баһалиқ қедимий китаплар әлниң көзичә отқа йеқилди. Әң ечинарлиғи шуки, мәрипәт дүшмәнлири Нимшеһитниң қолиға узун көсәй тутқузуп, қан-тәри, жүрәк қени, һаяти бәдилигә кәлгән әшу қиммәтлик гөһәрлирини шу көсәй билән иләштүргүзүп, толуқ көйдүрүшкә мәҗбур қилди. Әсәбийләшкән қизил қоғдиғучилар шаирни рәһимсизлик билән назарәт қилип туратти. Униң «Миң өй вә Пәрһат — Шерин» дастаниниң қолязмиси, йезиливатқан «Гөр ағзидин янғанда» намлиқ романи, 300дин ошуқ есил рубаийиси әшу отта күлгә айланди...
Шаир шуниңдин башлап әшәддий синипий дүшмән санилип, таки вапат болғанға қәдәр, еғир қисмәтләрни баштин кәчүрди. Униң қизи, шаирә Бүвиһәҗәр ханим шу чағдики өзи көргән бәзи ишларни әсләп мундақ дәйду: «1968-жили бир савақдишим панус гүлиниң шехидин азрақ кесип бәрди. Дадам гүлгә бәк амрақ еди. У наһайити хошал болуп, стакан көмүрүп, йилтиз тартқузмақчи болди. Дәл шу чағда исиянчилар кирип, дадамни тутуп кәтти...
Мән тамақ елип барсам, қаравуллар уни елип кирип кетип, бир бағақчини ачиқип бәрди. Қарисам, дадамниң: «Гүлни стакан билән көмүрүп қоюңлар», дегән хети екән. Кейин хошнимизниң дәп беришичә, исиянчилар бу сөзни бир шәртлик бәлгү дәп гуман қилип, бир һәптигичә өйүмизни мәхпий күзәткәнкән...».
Нимшеһит 1969-жили түрмигә ташланди. Дәһшәтлик соал-сорақ, һақарәт, таяқ-тоқмақниң астиға елинди. «Қизил қоғдиғучилар» Сәүдия Әрәпстани падишаси һәдийә қилған йешил сәллиси билән уни гелидин боғуп қийниди. Бирақ, у йәнила мәғрур, үмүтвар еди... Шуңа, у надан тәлвиләрниң отқа қақлаш, қулақни амбур билән қисиш, бәдәнгә миқ қеқиш, гаңзиға бесиш охшаш рәһимсиз қийнашлириғиму қилчә тиз пүкмиди. Ахири өй-вақи булап-талинип, беғидики мевилик дәрәқлири қомурулуп ташлинип, өзи Музат дәриясиниң җәнубиға, Омбаш йезисиниң әң жирақ кәнти Атойнаққа сүргүн қилинди.
Яшинип қалған шаир бу йәрдиму кечә-күндүз еғир әмгәкләргә селинди. Кечилири надан тәлвиләр дүшкәлләп, ич пушиғини чиқиратти. Шаир җисманий азап, роһий дәрт-әләмләр дәстидин ағрип йетип қалди. Аяли билән кичиккинә қизи Бүвиһәҗәр уни дохтурханиға апириш үчүн һарву издәп, ялвурмиған адими қалмиди. Отряд башлиғиниң рәһими келип, уларға бир кала һарвусини аҗритип бәрди. Дохтурханидикиләр «Әксил инқилапчини давалимаймиз», дәп қобул қилмиди. Башқа дохтурханиларму шу җавапни берәтти. Шу чағда шаир балилириға:
— Болди, көридиған күнүм шунчилик охшайду, мени өйге елип кетиңлар, — дәйду.
Улар Атойнаққа қайтип кәлгәндә, шаирға кала һарвусини һәл қилип бәргән һелиқи отряд башлиғи «Әксил инқилапчиға ич ағритти», дегән гуна билән вәзиписидин елип ташланғанди...
Сидиқ Нур әпәндиниң «Мәрипәт мәшъили қандақ өчти?» намлиқ әслимисидә шаирниң шу жиллардики ечинишлиқ кәчүрмиши мундақ баян қилинған: «... дәсләптә шаирниң иш һәққи, кейин азғина турмуш пулиму тохтитилғанлиқтин, хелә бурунла оқуштин чекинишкә мәҗбур болған чоң оғли Абдуреһим қийин әһвалда қалған аилисини қамдаш үчүн сирчилиқ, әйнәкчилик әсваплирини көтирип, кочиму-коча, өйму-өй сокулдап жүрүшкә мәҗбур болди. 1968-жили қишта уму «нәқ әксил инқилапчи» дегән бәтнам билән 15 жиллиқ қамаққа елинди.
1970-жилниң шувурған һувлап турған қиш күнлириниң биридә, житилған кийимлиридин бәдини көрүнүп қалған, көзлири олтиришип, пилдирдап қалған бир бала наһийәлик дохтурханиниң алдида өткәнләргә тәлмүрүп, соғдин көкирип кәткән ләвлирини аранла мидирлитатти. Бу Нимшеһитниң оғли Абдуруп еди.
— Қан сатимән, қан сатимән!
Аһ, у қан сатиду. У өзиниң һаят мәнбәсини азғина пулға тегишиду, униңға нан, дора сетивелип, солақта азап чекип ятқан ағриқчан, қери дадисини қутқузмақчи болиду.
Кишиләр шаирниң қизи Бүвиһәҗәрниң солақхана алдида, бойнини қисип, мәйүс һаләттә, қара дәрвазиға тәлмүрүп турғанлиғини көрәтти. У акисиниң иссиқ қени бәдилигә кәлгән нан, тухум, гөш вә дорини елип кәлгән. Бирақ, көзлиридә үмүтниң аҗиз шолиси әкис етип турған саддә қиз әкәлгәнлириниң гундипайларниң — түрмә күзәтчилириниң қарниға кирип кетишини нәдин билсун!...
Нимшеһитниң ширәм туққини вә йеқин дости Өмәр Савут әпәнди униң һаятиниң ахирқи басқучлири һәққидә мундақ әсләйду:
«... Һесапсиз дәрт-әләм вә кесәллик дәстидин шаир орун тутуп йетип қалди. У шадиға охшап қалған қоллирини йотқандин чиқирип, қозғалмақчи болди. Униң бешида пәрванә болуп жүргән аяли дәрһал келип уни йөлиди, йотқанни униң арқа тәрипигә пухта йөләп олтарғузғандин кейин, йезиқ үстилини йениға сүрүп, титирәп турған қолиға қәлимини тутқузуп қойди. Аһ... у ойлиғанлирини қайта язаларму? У булап кетилгән әсәрләрни қайта язмақчидиғу! Аялиниң көзидин жипи үзүлгән марҗандәк яшлар төкүлүшкә башлиди. У өзини тутувелип, қәләмни қайтидин шаирниң қолиға тутқазди. Шаир йезишқа башлиди. Бирақ, бир нәччә җүмлә яза-язмайла қәләм қолидин чүшүп кәтти. Униң ғәмкин көзлиридин, муң йеғип турған чирайидин өзиниң Вәтән, хәлиқ алдидики борчини толуқ ада қилалмиғиниға қаттиқ өкүнүватқандәк бир һаләт әкис етип туратти. Шаир Нимшеһит кесәл азавида шунчилик қийниливатқан чеғидиму, йезишни тохтатмиғанди. Рәһимсиз сил кесили униң қамитини пүкүп, һалини қоймиған болсиму, һәқиқий шаирға хас қәтъий ирадисини пүкәлмиди.
1971-жили язда униң кесили техиму еғирлишип кәтти. Шу жили 24-август күни отлуқ жүрәк әбәдий тохтиди.
Шаир һаятиниң ахирқи күнлиридә йәрлик ғалчиларниң соал-сорақлириға қарита язған «Пеқирниң иқрари» намлиқ мәшһур шеирини мундақ дәп язди:
Патти көксүмгә зәһәр тирнақлириң әй шум пәләк,
Урди қанлиқ қамчил алчақлириң, әй шум пәләк,
Қахшитип жүтти мени патқақлириң, әй шум пәләк,
Алди гүл кәйни тикән — янтақлириң, әй шум пәләк,
Һәр қәдәмдә миң тузақ-қилтақлириң, әй шум пәләк.
Кимгиду рози-сапа, кимгиду зулми-ситәм,
Кимгиду байрамлириң, кимгиду чәксиз әләм,
Биз нечүн тәңлик сүйидин бәһри алмай қәтрә һәм,
Сүрсә шумлар әйш-ишрәт биз нечүн тәшна шу дәм,
Йоқ екән әдлиң билән инсаплириң, әй шум пәләк,
Боғузимизға сүрди тиғ қассаплириң, әй шум пәләк.
Һеч булут күнни тосалмас, пәрдә зулмәт чәк болуп,
Нимшеһит қайғурмиғин көп, кәлгүсиң парлақ болур.
Нисби ай болса қараңғу, нисби рошән ақ болур,
Та әзәлдин бери бу қанун ерур, шундақ болур,
Ақивәт гум болғуси равақлириң, әй шум пәләк,
Узитип гүл болғуси таяқлириң, әй шум пәләк.
Шаир вапат болғандин кейин, дүшмән мәрһумни йәрлигидиму теч ятқузмиди. Униң мурдиси инсан қелипидин чиққан рәһимсиз муамилигә учриди. У вапат болуштин илгири киндик қени төкүлгән жути Тезәкқағуға дәпин қилишни вәсийәт қилған болсиму, бу арзуси орунланмиди. Униң аяли вәсийәтни орунлашқиму амалсиз еди. У зар жиғлиған һалда, отряд кативашлириға тавут вә намизини чүшүрүп, йәрликкә қоюшқа адәм беришни илтимас қилди. У чағларда мечитлар чеқип ташланғачқа, тавут отряд складида сақлинатти. Жүриги қазанниң күйисидәк қаридап кәткән бир надан:
— Тавутни беришкә болмайду, чүнки тавут зәһәрлинип қалиду. Униң җәсидини қәбирстанлиққа қоюшқа болмайду. Чүнки, өлүкләрни зәһәрләйду, — деди.
Шуниң билән өйниң бирдин-бир мүлки болған каривәтниң пути елип ташлинип, тавут қилинди. «Зәһәрләнсиму мәйли», дәп қаралған «4 хил унсурдин» үч-төрти тавутни көтирип, мәһәллә вә қәбирстанлиқтин жирақ чәт тағ бағридики жулғун түвигә елип барди. Мусулманларниң қаидиси бойичә икки метр чоңқурлуқта ора колинип, мурда қоюлди. Андин үсти гәмә япқан шәкилдә көмүветилди...
Йөләнчүгидин айрилған Имиринсахан балилирини әгәштүрүп қараңғу, зәй, ғерип кәписигә қайтип кәлди. Лекин, йоруқ күн униңғиму несип болмиди. 1975-жили җәвир-җапа, дәрт-әләм дәстидин бәллири мүкчәйгән ана бу дуния билән видалашти...
Хатимә
1979-жили қара булутлар тарқилип, һава ечилди. Иллиқ қуяш нури баһар һидиға толған зиминни йорутти. Шаирниң нами әслигә кәлтүрүлүп, шеирлири радио долқунлири арқилиқ қайта җараңлашқа башлиди. Бай хәлқи чоңқур сеғиниш вә һөрмәт һиссияти билән шу жили шаирниң җәсидини Омбаш гуңшиниң «Ойқомуч» дегән йеридики жулғун түвидин Иттипақ гуңшисиниң (һазирқи Булуң йезиси) Жуқури булуң дегән йеридики таш өстәң бойиға йөткәп, дәпнә қилди. Нәччә миң кишидин ибарәт топ шаир вапатиниң 8 жиллиғини хатирилиди... Қәлби мевизар бағридәк йешил барақсан, қанлири Музат дәриясидәк долқунлуқ бу улуқ инсанниң роһи ахири әмин тапти!Нәширгә тәйярлиған Абдухалиқ МАХМУТ.
1325 рет
көрсетілді1
пікір
