• Дост һәққидә сөз
• 03 Сәуір, 2019

Ақ көңүл, дилкәш инсан еди

(Журналист Ғәйнидин Сәйдвақасовниң туғулғиниға – 80 жил) Мәлумки, 1979-жили җумһурийәтлик «Коммунизм туғи» (һазирқи «Уйғур авази») гезитиниң һәптисигә бәш қетим нәшир қилиниши мунасивити билән униң иҗадий коллективи йеңи хадимлар билән толуқтурулди. Уларниң қатарида Панфилов наһийәлик гезитта баш муһәррирниң орунбасари болуп ишләватқан мәнму бар едим. Редакция хадимлириниң көпчилигини тонумаймән. Пәқәт Савутҗан Мәмәтқулов – жутдишим, әнди Камал ака Һасамдинов билән Ғәйнидин Сәйдвақасовни Панфилов наһийәсигә командировкиға барғанда көргән едим. Шундақ бир кәлгинидә гезит редакциясигә қәдәм тәшрип қилған Ғәйнидинни журналист ағинәм Махмут Закиров өйигә меһманға чақирип, азду-тола дидарлашқинимиз есимдә. Униң лоң-лоң, уттур гәп-сөзлири, тонумиған адимигә «сән» дәп мураҗиәт қилиши биз, яркәнтликләргә, ғәлити, очуқ ейтқанда, қопалирақ туюлди. У болса, худди кона ағинилиридәк, ечилип-йейилип гепини давамлаштурувәрди. Хелә муңдишиш җәриянида униң ақ көңүл, дилкәш, һәммини дост дәп муамилә қилидиған инсан екәнлигини байқидуқ. Хулләс, ишқа орунлишип, үч айдин кейин пәтир елиш хошаллиғиға ериштуқ. Тәлийимизгә, Ғәйнидин билән бир өйдә хошна турдуқ, буниңға әр-аял иккиси бәк хошал болди. Аиләмни көчирип кәлгичә, өйни азду-тола җөндәшкә тоғра кәлди, буниңға Ғәйнидин вә рәпиқиси Дилбәр арилишип, ярдәм қолини сунди. Көчүп кәлгән күни, ләззәтлик таамлирини тәйярлап, бизни хуш көңүллүк күтүвалди. Шундақ қилип, биз узун жиллар хошна яшап, бир-биримиз билән йеқин арилишип вә гезит редакциясидә бир сәптә ишләш җәриянида Ғәйнидин Сәйдвақасовниң мүҗәз-хәлқини, есил инсаний хусусийәтлирини, ишбиләрмән инсан екәнлигини техиму әтраплиқ билдим. Кәсипдаш-ишдаш, дост-бурадәрлириму у һәққидә қәлбләрни тәвритидиған иллиқ инкаслирини йезип қалдурған екән. Шуларниң бири курсдаш ағиниси, алим Шеривахун Баратов мундақ дәп йезипту: “Ғәйнидин растчил, ялғанчини өч көридиған, һәқни һәқ дәп, бар гәпни үзигә дәллиң ейтидиған, йоқулаң нәрсиләргә терикип-чечилипму кәтмәйдиған, һәзилкәш, тоғра кесә, ақкөңүл, сәнъәтхумар, пәқәт күлүпла туридиған сәмимий дост, һәр ишта маһир тәшкилатчи, гәвдилик йетәкчидин еди. Униңға хас йәнә бир хисләт, һәрқачан һаҗәтмәнниң хиҗалитидин чиқиш үчүн бар имканийәттин пайдилинип, һәл қилишқа тиришатти”. Униң ейтқинини кәсипдиши, шаир Савут Искәндәров техиму толуқтуруп мундақ дәпту: “Тәбиитигә питнә-пасат, ғевәт, көрәлмәслик, әризихорлуқ кәби ярамсиз илләтләр пүтүнләй ят болған Ғәйнидинниң қапақ түрүп, бирлириниң көңлигә азар бәргән вақитлири болған әмәс. У әтрапидикиләрниң сөз-һәрикәтлиридин рәнҗигән чағлирида «оқитиңни түз қил» дейиш биләнла чәклинәтти. Униң ақкөңүл, тоғра сөзлүклүги һәммини қайил қилатти. Хәлқимиз арисида «оғул бала» дейилидиған ибарә Ғәйнидин охшаш, әйнә шундақ жигитләрниң султаниға қаритилип ейтилған болса керәк”. Мән пат-патла телефон арқилиқ көрнәклик мәрипәтчи Омақ һәдә Һасанова билән сөзлишип, һал-әһвал соришип туримән. У яқниңму қейининиси Ғәйнидин тоғрилиқ яхши гепи хелигә созулди: – Ғәйнидин Ғоҗәхмәтниң кәнҗә иниси, у кичигидинла хушчақчақ, һәзилкәш, қизиқчи болғачқа, ағинилирини, өйдикилирини өткүр чақчақлири билән күлдүрүпла жүрәтти. Ғәйнидин 1956-жили йезида мәктәпни тамамлап, Алмутиға оқушқа кәлди, – дәйду Омақ һәдә. – У шу жили бу йәрдики Абай намидики Қазақ педагогика институтиниң тил-әдәбият, тарих факультетиниң йенида ечилған уйғур бөлүмигә оқушқа чүшти. Бизниң өйдә икки жил туруп, оқушини давамлаштурди. Мән иштин кәлгичә Ғәйнидин бурун келип, қазанни қайнитип қояттидә, «немә салидиғинимни билмидим, йезип қалдурсиңиз бир убдан ботқа пиширип қояттим”, – дәп, күлдүрәтти. Униң әпәндим тәхлит қилиқ, гәплириму бар еди. Бир күни бир яшлиқ қизим Гүлҗаһанни сеткиға селип, қозуққа илип қоюпту, көрүп жүрәклирим чиқип кәтти, мән урушсам «қорқмаң, бирдәм турғанға немә болатти, үзүлүп кәтсә мән тутувалимәнғу», дәп күләтти. Дили пак, хуш көңүллүк жигит еди. Әсли ақсулуқ, әҗайип мөмүн, меһнәткәш, меһриван, меһмандост Сәдвақас ака Җамалхан һәдиләрниң инақ, ибрәтлик аилисидә дунияға кәлгән Бүвиһәҗирәм, Җәнәм, Сәйдәхмәт, Ғоҗәхмәт, Зәйнидин, Ғәйнидинниң һәммиси оқуп, заманға лайиқ инсанлардин болуп йетилди. Өзлириниң алий инсаний хусусийәтлири биләнму авам хәлиқниң һөрмәт-ишәнчисигә еришти. Һазир уларниң һечқайсиси һаят әмәс, бирақ яхшиларниң гепи түгимәйду. Шуларниң бири биз гәп қиливатқан Ғәйнидин Сәйдвақасов ана жути Чоң Ақсуда 1939-жили 8-апрельда туғулған. Мошу йәрдики оттура мәктәпни тамамлиғандин кейин, жуқурида тәкитлигинимиздәк, КазПИ йенида ечилған уйғур бөлүмидә тәһсил көрүп, қизиқ вә қийин студентлиқ һаяти башлиниду. Шу жили курсдашлири, көзгә көрүнгән әдипләр Хелил Һәмраев, Зияйдин Қаһаров, Рози Қадирий, Ришат Сабитов вә башқилар билән тонушиду. Курстики әң кичиги болсиму, у оқушта һәм җәмийәтлик ишларда активлиғи, җүръәтликлиги билән пәриқлиниду. Факультет бойичә комсомол комитетиниң бюри әзаси, курс бойичә кәспий иттипақ тәшкилатиниң рәиси сүпитидә талай изгү ишларниң тәшәббускаридин болиду. Сәнъәт ишқивази Ғ.Сәйдвақасовниң тәшәббуси вә институт комсомол тәшкилати рәһбәрлириниң қоллап-қувәтлиши билән уйғур бөлүми студентлири арисида сәнъәт һәвәскарлири өмиги қурулуп, улар җиддий мәшиқ қилип, тәйярлиған концерт вә қисқа сәһнә әсәрлирини Алмута әтрапидики уйғурлар зич җайлашқан йезиларда, Әмгәкчиқазақ, Челәк, Уйғур вә Панфилов наһийәлиридә намайиш қилип, тамашибинларниң алқишиға муйәссәр болди. Мошундақ җуғиҗәм, көңүллүк жүрүп, студентлиқ һаятлириниңму аяқлашқанлиғини туймайму қалди. Шундақ қилип, 1961-жили 25 нәпәр жигит-қиз мәзкүр билим дәргаһини муваппәқийәтлик пүтирип, қоллириға устазлиқ дипломини елип, җай-җайларға атланди. Бу йәрдә атап өтидиған нәрсә шуки, Ғәйнидин ахирқи курста оқуватқан жили алмутилиқ Дилбәр Розахунқизи билән тонушуп аилә қурған еди. Шу жили у яқму медицина институтиниң биринчи курсида оқувататти. Шуңлашқа аилә шараити бираз мурәккәплишиду. Ахири улар мәслиһәтлишип, Дилбәр ғәмгүзар аниси Зорәм аниниң қолида туруп оқушини давамлаштуриду. Ғәйнидин қерип қалған ата-анисиниң йениға берип, устаз болуп ишләш қарариға келиду. Жутиға келип, наһийәлик маарип бөлүмигә йолуққинида, Чоң Ақсу мәктивидә бош орун болмиғачқа, униңдин сәл нери җайлашқан Долата йезисидики йәттә жиллиқ мәктәпкә әвәтиду. У ишқа орунлишип, оқуғучиларға тарих пәнидин дәрис берип, устазлиқ паалийитини башлайду. Яшлиқ иҗтиһати җошқунлап турған педагог яш әвлатқа әтраплиқ билим бериш йолида иҗадий әмгәк қилиду. Бир чәттин студентлиқ вақтида қолиға алған қәлиминиму ташлимай хәвәр, мақалә вә һекайиларни йезип, гезитларға әвәтип туриду, улар йоруқ көрүп исми тонулушқа башлайду. Бу йәрдә икки жил ишлигәндин кейин, аилә шараитиға бола вә ата-анисиниң разилиғини елип, Алмутиға қайтип келидудә, иш издәйду. Көп өтмәй шәһәрдики «Қазақконцерт» реклама бюросиниң башлиғи, андин «Қазахфильм» киностудиясидә кеңәш киносәнъитини тәрғип қилиш бөлүми қазақ шөбисиниң баш режиссери вәзиписини атқуриду. Амма уни тил-әдәбият мутәхәссислигигә яндишип турған журналистика һаман қизиқтуратти. 1965-жили у шу арминиға йетип, “Коммунизм туғи” гезити редакциясигә ишқа орунлашти. Йезишқа майил Ғәйнидин чапсан көзгә чүшти. У қатардики әдәбий хадимдин бөлүм башлиғи дәриҗисигичә көтирилди. Өзиниң һәрнәрсигә қизиқиши түпәйли гезитниң иш җәриянлириниму чапсан үгинивалди, униң намиға иллиқ гәпләр ейтилишқа башлиди. Буниң өзи униңға илһам бәхш әтти. Дилбәр иккисиниң юлтузлири яришип, аилисидиму хошаллиқлар йүз бәрди. Тунҗиси Алмас бәш яшқа киргәндә, қизи Халидәм туғулуп, қувнақ аилиниң һули техиму мәстәһкәмләнди. Дилбәр алий билим дәргаһини үлгилик пүтирип, фармацевт мутәхәссислиги бойичә ишқа орунлашти. Үлгилик хизмити етиварға елинип, Медев наһийәсидики 7-мәркизий дориханиниң башлиғи хизмитигә тайинлиниду. Әнди заман өзгәргәндә у “Аудан дәрі» болуп өзгәртилди. Бүгүнки қәдәр Дилбәр униң мудири болуп ишләватиду. Ғәйнидинму хизмитидә көтирилип, кативат бөлүминиң башлиғи болди. Шу жиллири мәзкүр бөлүмни тәҗрибилик журналист, тәшкилатчи Сейитахун Мәшүров башқуратти. Шу жиллири гезитниң һәптисигә бәш қетим чиқирилиши хәлқимиз үчүн хошаллиқ вақиә болғини билән редакция коллективиға, униң иҗадий вә техникилиқ хадимлириға жуқури җавапкәрлик, еғир вә шәрәплик иш-вәзипиләрни жүклиди. Болупму һәммигә җавап беридиған кативат бөлүми хадимлириниң иш даириси кәңәйди. Түгмәнгә үгүт һаҗәт болғинидәк, гезитниң вақтида сүпәтлик чиқиши үчүн әң алди билән һаятимизниң һәрхил саһалиридин йезилған материаллар, әхбаратлар һавадәк лазим еди. Әшу жиллири «Коммунизм туғи» гезити Оттура Азия вә Қазақстан бойичә уюштурулған конкурс-көрүкләргә қатнишип, гезитниң безилиши җәһитидин турақлиқ мукапатлиқ орунларни егилиши – бу алди билән кативат бөлүми хадимлириниң иҗадий әмгигиниң мевисидур. Униңға истедатлиқ журналист-тәшкилатчи Ғәйнидин Сәйдвақасовниң қошқан һәссиси салмақлиқ. Ғәйнидинниң миллий мәтбуатимиз саһасидики көпжиллиқ әмгиги мунасип баһалинип, мукапатлар билән тәғдирлиниши сөзүмизниң ярқин испатидур. Һаятқа хуштар вә униң чәклик екәнлигини нәзәрдә тутқан Ғәйнидин Сәйдвақасов пәқәт иши биләнла бәнт болуп қалғини йоқ. У сәнъәтниң вә тәбиәтниң һәқиқий ишқивази еди. Сәяһәткә чиқип гөзәл җайларни, тәбиәт мәнзирисини пәйзә қилатти, сүрәткә чүширәтти. Өмүрлүк җүпти Дилбәр билән Европиниң, Азияниң, Америкиниң бирқанчә әллирини зиярәт қилип, илһам булиғиға чөмүп келәттидә, тәсиратлирини язатти, улар гезитханниң сәмимий инкаслириға егә болғанлиғини яхши билимиз. 2004-жили рәпиқиси билән шундақ сәпәргә атлиниш алдида туюқсиз инфарк ағриғиға учрап, өмри қийилди. Шу жили у һаятиниң 65-даваниға көтирилгән еди. Бу йәрдә шуниму ейтиш керәкки, 2009-жили Ғәйнидин Сәйдвақасовниң тәвәллудиниң 70 жиллиғи мунасивәтлик рәпиқиси вә пәрзәнтлириниң тәшәббуси билән мәрһумниң талланма очерклири, сәпәр тәсиратлири вә һекайилири топлими нәшир қилинип, дост-бурадәрлиригә тәғдим қилинди. Униң ишдаш-кәсипдашлириниң Ғәйнидин тоғрилиқ язған хатирилириму орун алған. Әгәр Ғәйнидин аримизда болған болса, мошу күнләрдә өзиниң шанлиқ 80 яшлиқ сәнәсини қарши алған болар еди, дегән ечиниш илкидә ушбу хатирини яздим. Бу йәрдә ейтидиған бир нәрсә шуки, көрнәклик журналист Ғ.Сәйдвақасовниң исмини әбәдийләштүрүш мәхситидә туғулған жутида бир коча униң намида аталса, чоң соваплиқ иш болған болар еди. Буни жутдашлири, кәсипдаш, ишдашлири ойлаштуриду, дегән үмүттимиз. Бирақ, яхши инсанниң гепи түгимиди, чириғи, изи өчмиди. Вападар рәпиқиси Дилбәр өй тирикчилигини бурунқидәкла давамлаштуруп, бәрикитини йоқатмай, пәрзәнтлиригә, нәврә-чәврилиригә ана, мома сүпитидә меһир еқидисини төкүп, үзгүлүкләргә дәвәт қилип келиватиду. Абдукерим ТУДИЯРОВ. Кәсипдашлири Ғәйнидин Сәйдвақасов һәққидә Аримиздин бақи дунияға әтигинирәк кәткән Ғәйнидин инимиз қәдди-қамәтлик, кәңғоллуқ, егизбойлуқ болуп, көзидә дайим билинәр-билинмәс күлкә җилвилинип туридиған. У чоңларға иззәт-һөрмәтлик, тәңтушлириға қәдирлик, инилириға ғәмхор жигит еди. Аял-қизларни хушхойлуғи, йеқимлиқ чақчиғи билән күлдүрүп, көңлини көтиришни яхши көрәтти. Униң иҗадийитидин көрә инсаний хисләтлири, адәмләргә тәшна, һаятқа әшна қилиқлирини унтуш мүмкин әмәс. Униң уссул ойниғинини көрсиңиз еди... Нахшиниму бабиға йәткүзүп ейтатти. Униң иҗрасида «Алтун яруни» талай қетим аңлап, бәһирләнгән едуқ. Рәмәтлик Һезмәт ака Абдуллин «нахша ейтсаң, Ғәйнидиндәк ейт. У – жигитниң султани», дәп махтап қойидиған. Нурәхмәт ИСМАЙИЛОВ. Мән «Коммунизм туғи» гезитида әбәдият бөлүминиң башлиғи болуп ишлиғинимдә, Ғәйнидин мәсъул катип екән. Униң билән йеқин арилишип жүрдүм, униң тәшәббуси билән көңүлдики ағиниләр билән мәшрәп қурдуқ. Уни Ғәйнидинниң өзи башқурди. У өзиниң көңүллүк, башқиларни күлдүридиған гәплири, һәрикәтлири арқилиқ һәммимизниң көңлидин чиқатти. Ғәйнидинниң очуқ-йоруқ, дәллиң пикирлик, дадил һәрикәтлири интайин яққал сезиләтти. Өзиниң ичидә һарамлиғи йоқ, һәммини өзи охшаш пак нийәт көридиған. Ғәйнидин барчә билән баравәр, тәңликтә мунасивәт қилидиған. Шуңлашқа униң әтрапида ағинилири көп еди. Очуқ ейтқанда, у дәм-ғенимәт, дидар ғенимәт ағинилиримизниң биридин болидиған. Илахун ҖӘЛИЛОВ. Астана шәһиридә «КазПравда» гезити редакциясидә мәсъул кативиниң орунбасари болуп ишләп жүргинимдә, «Уйғур авази» гезитиниң новәттики йеңи саниниң ахирқи бетигә сүрити билән берилгән некрологни көрүп, өзәмни хелиғичә бир билип, бир билмәй, шу қара қурларни оқуп чиқтим. Қараң, тәсадип кәлгән қарам әҗәл бизни әҗайип ақ көңүл, дилкәш ағинилиримиздин айриватмақта. Бу орни толмас җудалиққиму 15 жил бопту. Бүгүнки күндиму униң билән биллә ишлигән ағиниләр баш қошуп қалсақла, Ғәйнидинни әсләп, гепини қилимиз. “Яхшиниң гепи қалиду”, дегән мошу әмәсму. Әйнә шундақ һәрбиримизниң қәлби төридин орун алған ағинимизни һечқачан унтумаймиз. Садиқҗан ЙҮСҮПОВ. Ғәйнидин акам билән янму-ян ишләш нәтиҗисидә униң йәнә бир сириниң гувачиси болған едим. «Коммунизм туғи» гезитиниң әбәдият бөлүми атақлиқ язғучи, шаир, журналист, шундақла йеза-йезиларда яшап истиқамәт қиливатқан иҗадийәт адәмлири арисида һәрхил мавзуларға беғишлап пат-пат конкурс өткүзәтти. Муәллипләр исмини әмәс, өзлириниң әдәбий тәхәллусини язидиған. Әнди Ғәйнидин акам өзиниң тәхәллусини «Пашшап» дәп қойидиған. Адәм балиси көңлидә қандақ ой болса, өзиниң тутқан йоли, қиливатқан иши арқилиқ уни дәлилләшкә тиришидекән. Ундақ дегиним, һәрқандақ мәшрәпниң адаләтликни нишан тутқан, башқуридиған пашшап беги болиду. Мәшрәп давамида униң ағзиға қарайду, пәнди-несиһәтлиригә етивар бериду. Ғәйнидин акамму өзигә әдәбий тәхәллус қоюш арқилиқ сөзи билән ишиниң мас екәнлигини дәлиллимәкчи болған екән... . Авут МӘСИМОВ. Ғәйнидин СӘЙДВАҚАСОВ Лим (Һекайә) Мәктәптин қайтип өйгә кәлдим. Таладин киргәчкиму өйниң ичи маңа қараңғу көрүнди. Апам астиға бир парчә қурақ чүшәкни селип, каңниң боғузида йетипту. У кейинки вақитларда пат-пат ағрип қалидиған. Апа, немә болди саңа, йәнә тавиң йоқму? – тәшвишлинип соридим вә қешиға келип олтардим. Бешим қейип, көзлирим қараңғулишип кетидиған болди оғлум, һечқиси йоқ. Убданла қерилиқ йәтсә керәк. Корида соғ чай бар, ичкин. Тахтушидин нан ал. Қетип қалдимекин. Апам маңа биртүрлүк меһрини селип қарап олтарди. Апам мениң билән муңдашса, сирдашса жүригини моҗуған дәрт-әләмни унтуғандәк, бәәйни тағдәк еғир җудалиқни бешидин ташлавәткәндәк өзини йеник һис қилатти. Кейинки вақитта заем һәққидә гәп чиқип қалди. Апа, һелиқи сениң заемлириң қени? – дәп соридим. – Үчпайизлиқ заем ойнайдекән, сениңдә һағичила бар едиғу, ойнитип көрәйчу. Ана ойлинип қалди. Мениң байқишимчә, у заем һәққидә әмәс, бәлки заем билән биллә сақлиниватқан акамниң хәтлири һәққидә ойлаватқандәк сезилди. Униң нурсиз көзлири торусни көтирип турған дадам, апам, анам вә мениң қурамлиқ йоған лимға чүшти... Һелиму есимдә. Бизниң өй наһайити кәң селинған: дехан дадам өй селишқа уста болидиған. У өйниң үстини ушшақ чәңзиләр билән шидә тизип япти. Йәнә униң үстидә бесип турған бир метрчә топа бар. Шунчивала жүкни торусниң оттурисиға тоғра қилип салған йоған бир лим көтирип туратти. Лим қазандин чиққан һода қарийип, ян-йенидин тилим-тилим чәк чиқип йерилип кәткән. Апам һәрқандақ керәклик қәғәз болса, әйнә шу лимниң чәк чиққан жириқлиридин дәрру тепип берәтти. Узундин буян сақлинип сарғийип кәткән қәғәзләр наһайити идитлиқ, җай-җайға қистурулған. Шуңлашқиму у лимдики қистурулған қәғәзләр бәәйни йерилмиған чигич қариғайға қатар қеқивәткән пана яки шиналарни әслитәтти. Бу лимни биз һәзил арилаш “апамниң архиви” дәп қояттуқ. Әву чәткә қистурулған ғәзнини алғина балам, – деди апам маңа. – Узақ вақитлар өтти, топа-чаңлирини тазилап қояйли. Мән лимдин апам көрсәткән һөҗҗәтләрни алдим. Мана. Буни немишкә сақлап жүрисәнкинтаң? У маңа бир түрлүк хапа көзлирини қадиди, қапиғи түрүлүп кәтти. Сақлаш керәк, сақлаймән. Топа-чаң кетиду. Бу қәғәзләр ғәзнә, алтун, – дәп пичирлап қолиға алди. Пурап кәтти. Сән заемиңға алдирима, мону қәғәзләрни ал, әву қәғәзләрни ал, – дәп ана байиқи бир топ нәрсиләрниң ичидин бирнәччә хәтни айривалди. –Авайла, житип қойма. Бир йерини жиртсаң, көңлүм ағрийду. Жиртивәткәнләрму болди. Лекин мән ундақ қилишқа қаршимән... Ахир буниңда адәмләр... адәмләрниң исимлири, қилған еқидә, қәһриманлиғи йезилғанғу. Апам хәтләрни үзлиригә сүркәп, алиқанлири билән сийпап, чоңқур ойда җим туруп қалди. Мән болсам, алдираш җозиға олтирип, чейимниң совуп кетишигә қаримай, заемларни ойнитишқа киришип кәттим. Өйниң ичидә бир дәқиқә җим-җитлиқ һөкүм сүрди. Бир мәзгилдә апамға қарисам, қандақту-бир нәччә пүкләнгән, чөрилири қирқилип қалған бир хәтни өзигә бесип жиғлаветипту. Мән һәйран болуп қалдим. У йешини йеңиниң учи билән йенип-йенип сүртүп қоятти. Мән техила һечнәрсини чүшинәлмидим. Немишкә жиғлайсән? Жиғлимай қандақ қилай, өй қалиғичи едиғу. Кәтти... Кәтти, жирақларға елип кәтти... Униңдин қалған ялдама бу, балам. Қолидики қәғәзгә анамниң йеши тамчип чүшти. Мән ойлинип қалдим. Лимда қандақ сир бар? Немишкә апам әшу һөҗҗәтләрни көз қаричуғидәк сақлайду? Һәр һалда бу лимдики һөҗҗәтләрдә мән билмәй келиватқан чоң бир сирниң түгүчи йешилиши мүмкин. Йәнә ядимға салдиң, оғлум. Оқи, балам, мону хәтни, үнлүк оқи, – деди. Мән сизиғи йоқ бир йерим варақ қәғәзгә латин һәрипи билән йезилған хәтни аста оқушқа башлидим. Қериндаш билән йезилғачқа, хәттики гайи бир сөзлири өчүпму кетипту. «Меһриван, көйүмчан апа, ақ сүтүңдин айлинай, жут түврүги, дада, йеза һөснилири — һәдилирим, өй течлиғи, қалиғач инилирим, қом-қериндашлирим, қәлби кәң ана жутум, силәргә улуқ Ленин шәһирини немис жиртқучлиридин азат қилиш үчүн отлуқ җәңләрдә кечә-күндүз күришип жүргән Сәйдәхмәттин сеғинип, дуайи салам!». Мән хәтни оқалмай тохтап қалдим. Оқумай хелила туруп қалсам керәк “Сениң акаң, Сәйдәхмәт, оқи қозам, оқи”, дәп мениң оюмни йәнә бөлди анам. «Мана бир ай болди, биз дүшмән билән шиддәтлик җәң қиливатимиз. Мән икки рус балиси билән бир пулеметта онлиған дүшмәнни йоқ қилдуқ. Уруш апитиниң қанчилик дәһшәтликлигини пәқәт әндила чүшәндим. Биз бүгүн бәш қәвәтлик бир бенаниң үстидә туруп, төвәнки қәвәттә чүмүлидәк өмләп жүргән немислар билән җәң қилдуқ. Лекин у ипласлар бизгә бәрдашлиқ берәлмәй қечип кәтти. Һазир бираз оқ етишиш бесилди. Шуңлашқа дәм елип, силәргә хәт йезиватимән. Апа, дада, задила әндишә қилмаңлар, мениң рус ағинилирим әҗайип батур, ширғуран балилар. Уларниң җасаритигә қайилмән. Һаят-мамат үчүн күрәш кетип бариду. Мәйли, йәнә пулеметларниң, гранатиларниң партланған авази аңлинишқа башлиди. Меһриван ана, сән өзәңни айиғин. Мени аман-есән қайтиду дәп ишәнгин. Мошу келәрки баһарда қушлар учуп, кепинәкләр кәлгәндә, мени кәлди дәп әсләрсән. Баһарда ечилған чечәкләрниң пуриғи димиғиңға тәккәндә, мениң пуриғим дәп һис қиларсән. Мән тиккән алма-өрүкләр чечәклигәндә, балам күлүп қараватиду, дәп биләрсән. Раст, мән өйлинипла тоққуз күн дегәндә силәрдин айрилдим. Кочиларда тал чивиқни ат қилип, ялаңғидақ жүргән балиларни өзәңниң нәвриси дәп биләрсән. Хош, җеним апа, хош!». Хәт оқулуп болғандин кейин апам иккимиз бираз муңдишип олтардуқ. Шу арида апамға, худди ғәйри мәдәт киргәндәк, орнидин дәс турдидә, дүмчәйгән һалда икки қолини арқиға тутуп талаға чиқип кәтти. Мән туғулған чеғимда Сәйдәхмәт акамниң өз қоли билән толтурған гуванамини қәғәзләрниң ичидин тепивалдим. Шунда анамниң “уруш алдида акаң йеза кеңишидә ишлигән еди”, дегән сөзи есимгә кәлди. Мана, арида талай жиллар өтүп кәтти. Мән оттура мәктәпни тамамлап, шәһәргә берип, оқушқа чүштүм. Бир күни дәм елишқа мәлигә атландим. Баһар айлири еди. Туғулуп өскән йезам йешил кимхапқа пүркинип, бағлардики мөгә дәрәқләр чечәкләп кетипту. Апам болса, адәттикидәк қолиға һаса тайиғини тутуп, бағларни арилап жүриду. У һәрбир дәрәқниң йениға келип, уни тутуп, сийпап, чечәкләрни пуриған һалда чоңқур ойға кетиду. У немиду-бир нәрсиләрни дәп ичидә пичирлайду. Бир күни оттуранчи акам әтигәнлик чай мәзгилидә биз билән олтирип мәслиһәтләшти. – Дада, мана инимму чоң болуп қалди, – деди акам җиддий қияпәттә. – Мошу кона өйдә олтириверимизму. Мәлидә һәммә өйләр йеңилинип болди. Раст, сән бизни оқутимән дәп ялғузчилиқта чамиң кәлмиди. Мана әнди мошу кона өйниң орниға чирайлиқ қилип заманивий бир өй салсақ. Дадам келишти. Апам болса, җим олтарған бойи чоңқур ойға чөмди. Апамниң яшлиғи, һаяти мошу кона өйдә өткәнлиги көз алдиға кәлгән болуши керәк. – Яқ, балилирим. Бу өйни бузушқа болмайду. Лим җайида турувәрсун... – дәп қәтъий ейтти апам.