• Һәҗвийә
• 27 Қараша, 2020

Виртуал келин

(Һәҗвийә)

Оң қолум қәләмни аранла тутиду, қувити йоқ. Сол қолумда тамамән җан йоқ. Шундақ болсиму, мән силәр үчүн болған вақиәни, қәғәз бетигә чүширәй дедим. Җапа тартип язғандин кейин, сиз, һөрмәтлик оқурмән, еринмәй ахириғичә оқуп чиқсиңиз, пайдиси тегип қалар. Оң қолум қәләмни аранла тутиду, қувити йоқ. Сол қолумда тамамән җан йоқ. Шундақ болсиму, мән силәр үчүн болған вақиәни, қәғәз бетигә чүширәй дедим. Җапа тартип язғандин кейин, сиз, һөрмәтлик оқурмән, еринмәй ахириғичә оқуп чиқсиңиз, пайдиси тегип қалар.  Оғлумниң өйлинидиған вақти аллиқачан өтүп кәткән еди. «Той қилайли» дәп хелә урундуқ, бирақ мүмкинчилик задила яр бәрмәйду. Униң бирнәччә сәвәви бар. Биринчиси, баламниң лайиғиниң тайини йоқ екән, ағинә-өңгилиридин сораштурсам, мошу кәмгичә бир қизниң қолиниму мәккәм тутмапту. Иккинчиси, кафе, ресторанларда гүкүритип, чоң той қилидиған пулумизму йоқ. Әтигәнлиги чайдин кейинки дуарим худайимдин “бир чинә чайға еливалидиған, ата-аниси жугач бир қиз бәргин», дәп сораштин башлиниду. Әнди, худайим сақлисун, мабада, әңгиз қудилар чиқип қелип, «чоң той қилиңлар» дәп турувалсичу? Униму ойлаштурдуқ, көпчилик несийә елипму той қилидекән, биз ундақ қилалмаймиз, чүнки ата-бала иккимизниң турақлиқ ишимиз йоқ. Демәк, башқиларға охшаш, биз бәс-бәскиму чүшәлмәйдиған охшаймиз. Бизниң пәқәт уруқ-туққанлардин азирақ қәриз елип, ихчам той қилалайдиған мүмкинчилигимиз бар. Қәризни тойниң вақти кәлгәндила сорайли дегән қарарға кәлдуқ. «Қизда гәп йоқ, жигит думбақ чапту», дегән хәлиқ гепидин қорқтуқ. “Пулниң ғемини қилмай туруп, биринчи новәттә, лайиқ издәш керәкмекин” дәп ойлаймән. Турупла, “мүмкин, дәсләп лайиқ әмәс, бәлки пулни қәризгә елипла, тонуш-билишләр ичидин лайиқни тепипла, өзәмла четип қояймекин” дәймән. Мениму атам әйнә шундақ өйлигән, өйдикиләр билән шу тойдила көрүшүведуқ, бурун һеч учрашмиған. Мана, қириқ бәш жил болди, аялим билән қәдир-қиммитимизни йоқатмай, иззәт-һөрмәт билән туруватқинимға, бәш бала таптуқ, барлиғини чоң қилип, өй-очақлиқ қилип, өз алдиға чиқиривәттуқ. Һазирқи яшлар көңүл, муһәббәтни қәдир тутуп, “алий сезим” дейишип кетидекән. Заманға беқип, мүмкин, яшларни өз мәйлигә қоюп бериш керәкмекин дәймән? Мана шундақ чигич ойлар билән, бешим қетип, кечиси уйқум қечип, күндүзи иштийим йоқап кетиду.  «Атамниң өлгини, анамға ярашти» дегәндәк, бу мәсилә бир күни айдиң болуп, очуқ көрүнгәндәк қилди. Таҗсиман вирусниң дунияға елип кәлгән паҗиәлик әһвалидин башқа, у маңа той тоғрилиқ яхши ойларни елип кәлди. Өзәңлар билисиләр, карантин мәзгилидә чоң той қилишқа болмайду, төрт адәмни чақирипла, нека қилип, балисини өйләвалған бир хошнамни көрүп қалдим. Шуниңдин кейин, мениңдиму «шундақ бир той қиливалсақ, болидекәнғу» дегән арман чақмақтәк чақниди. Әлвәттә, арманға йетиш үчүн дәсләп баламға лайиқ тепишимиз һаҗәт. Оғлумни чақирдимдә, өз оюмни очуқ ейттим.— Дада, мән қарши әмәс, бирақ, қизлар билән йеқиндин тонушай десәм, кәчки клубларни қеришқандәк карантинға йепивәтти, әнди ечилғичә күтүш керәк, — деди у.— Сән қиз тапқичә, биз қара йәргә кирип кетидиған охшаймиз, маң, бар, тез қиз тап, уни қәйәрдин таписән, мениң карим йоқ, саңа икки күн қәрәл, — дедим аччиқ қилип. Кәчтә қарисам, оғлум Интернетқа чаплишип қапту. “Худаға шүкри, йолини тепипсәнғу”, дәп хошал болдум. Икки күндин кейин, у хошал маңа ишарәт қилиду.— Мана, дада, маңа турмушқа чиқидиған қизни таптим, көрүп баққин.Компьютердики сүритигә қарисам, бир убдан қиз, сумбулчачлиқ, ақүзлүк, қарақашлиқ.— У қиз мақул болдиму?— Һә, икки күн компьютерда көрүштим, сөзләштим, андин мән “вақитни созмай, җавап бәрсиңиз, дадам мени той қилидиғанға алдиритиватиду”, дәп вәзийәтни чүшәндүрүведим, дәрру мақул болди, — деди балам.“Паһ, заман қандақ өзгирип, өмүр тезлишип кетип бариду”, дәп ойлап қалдим шу дәм. Бурун, балилар қизлар билән икки-үч жил учришип жүрүп, андин қошулидиған. Һазирқи таңда мениң оғлум икки күндила қизни әйвәш кәлтүрүвапту.Бу хуш хәвәрни аписиға ейттуқ, уруқ-туққанларға ватсап арқилиқ учур әвәттим.Кәчтә қизниң ата-аниси билән Интернет арқилиқ тонуштуқ, улар биз билән бирдемәтлик, хойма убдан силиқ-сипайә адәмләр екән.— Әтә мошу вақитта әлчиликкә Интернет арқилиқ чиқимиз, чүнки карантинғу, өйүңларға баралмаймиз, — дедим ишәшлик.Улар мени тоғра чүшәнди, мениң тәкливимни бирдин қобул қилди. Келишкән вақитта икки ағинә вә бовайларни чақирдим. Худди һакимлар селекторлиқ жиғин өткүзгәндәк, мәнму Интернет-әлчиликни рәсмий түрдә башлавәттим. Улар у яқта, биз бу яқта той тоғрилиқ өз пикирлиримизни ейтиштуқ. Ахири бир  қарарға кәлдуқ. Елиқ-селиқ чай, той, үзашқа, барлиқ мәрасимлар, урпи-адәтлиримиз бойичә болидиған болди. Бирақ һәммиси Интернет арқилиқ, уларниң қериндашлири, уруқ-туққанлири у яқта, бизниң бу яқта, бир-биримизни пәқәт монитор арқилиқ көрүп туридиған болдуқ. Әң муһими, көп адәм чақирмайдиған болдуқ, улар бәш-алтә, бизму шунчилик чақирдиғанға келишивалдуқ. Мениң пәрәзим бойичә әҗайип әрзән той болидиған болди. Мән өз арминимға йәттим. Сунуқ тийин чиқармай десәм, артуқ болуп кетиду, бирақ наһайити аз чиқим билән, бир оруқ қойниң баһасиға охшаш пул билән баламни  өйләвалидиған болдум! Бәлгүләнгән күни, келишкәндәк, елиқ-селиқ чейи болди қудилар селиқни көп салмиди, сориғини пәқәт қизниң кийим-кечиги вә алтун үзүк, он атилиқ, он анилиқ. Дәстихан һәққини һәр яқ, өз алдиға бойниға алидиған болди. Уларға тәәллуғини һесаплап, ахчисини «Каспи голд» арқилиқ янфон билән әвәтивәттуқ. Шу күнила қизни улар кийиндүрди, бизму оғлумизға чирайлиқ миллий кийимләрни буйруттуқ. Андин кейин шәнбә күни тойни башлавәттуқ. Улар у яқта, биз бу яқта, бир-биримизни очуқ көрүп туримиз. Әтигәнлиги тойни биз үчүн муһим болған некадин башлидуқ. Мәлимизниң һөрмәтлик, қарим-һаҗими яшларниң некасини қийди, мәхри пулиниму қаидә бойичә бәлгүләп, баһасини ватсаптики топларға шу заман ташлидуқ. Бирақ нека мәзгилидә, баламдин, «паланчиниң қизини өз илкиңгә алдиңму?», дәп сориған муһим пәйттә, Интернет өчүп қелип, монитордики тәсвир йоқап кәтти. Һәммимизни «нека айиғи чиқмай қаламдекин?» дегән әнсизчилик  йерим саатқичә азаплиди. Қарим «мениң йәнә бир Интернет-тоюм бар еди» дәп алдирашқа башлиди. Оғлум хошниларниң өйлиригә кирип, «вақитлиқчә модемлириңларни өчирип турсаңлар, перегрузка керәк, Интернет есилип қалди» дәп мураҗиәт қиливеди, хошнилар, «Интернет-тойға чақирған өзәңларғу?», дәп рәнҗишкән болсиму, барлиғи бирдин өчиришти. Андин Интернет «лапла» қилип кәлди. Худаға шүкри, той тақап кәтмәпту. Неканиң айиғини тез чиқиривалдуқ. Оғлумға «алдим» дегән сөзини үч қетим ейтқуздум, ким билиду, техникиға ишәш йоқ. Андин новәтни дөләт адәмлиригә, йәни ЗАГС вәкиллиригә бәрдуқ. Уларму созмиди, гуванамини электрон почта арқилиқ әвитидиған болди. Улар билән гәпниң айиғи чиқмайла, дегәндәкла, Интернет қайтидин есилип қалди. Тойға чақирмиған айрим жутдашлар, қошулувалған болуши керәк, ғевәт, сөз-чөчәк тарқитидиғанлар шу Интернетта олтиридекәнғу. Улар көп болғачқа, Интернетниң қувити йәтмәй қалди.  Қарим билән йәнә үч бовайниң алдиға полуни тарттуқ. Тамақтин кейин, қаримниң хизмитигә бир пакет бәрдуқ. Йеши чоң холум-хошна, уруқ- туққанларға ватсап арқилиқ «нека яғлиғи» дәп, қол яғлиқниң сүритини әвәтивәттуқ. Кәчтә яшларға «вечер» қилип бәрдуқ, барлиғи тостларни, қәлб сөзлирини чин көңлидин, улар у яқта, биз бу яқта ейтиштуқ. Санап бақсам, бәш тост ейтилипту бари-йоқи. Немә дегән ихчам той! Бурунқидәк, уруқ-туққанлар топурлишип, оттуриға барлиғи чүшүвелип, йерим саат сөзләйдиған иш йоқ.Шундақ қилип, тойимиз икки сааттила пүтти, техи бир саат Интернет ишлимәй қалди, әгәр у яхши ишлигән болса, қириқ бәш минутқа йәтмәй мәрасимни аяқлаштураттуқкән. У күни баламла әмәс, мәнму өзәмни бу дунияда әң бәхитлик адәм дәп һис қилдим.Әнди вечердин кейин, «яшларни көчирәйли, биз машина әвитәйли» дәп қудиларға хәвәр қилдуқ. “ Аварә болмаңлар, машининиң кериги йоқ, қизимиз өзи баралмайду, ватсап арқилиқ фотосини әвитиветимиз” демәсму! Бешимдин бир қапақ су қуюлуп, айиғимдин чүшкәндәк болди.“Һәй, бу қандақларчә?” дәп қаттиқ вақириғандәк қиливедим, лекин авазим боғулуп қелип, титирәп,аранла чиқти. “Қизимиз һәқиқий биологиялик қиз әмәс, бәлки у виртуал қиз, пәқәт Интернетта һаят кәчүриду. Һәқиқий һаятта у йоқ” дәйду. Мән шу вақитта оңдамға чүшүптимән, есимни билмәймән, кейин уқсам, микроинсульт аптимән. Бир ай һәқ төләйдиған ағриқханиға балам ятқузупту. Пул нәдин, тойға хәшлидуққу, қудилар қәризгә берип турупту. Һәш-пәш дегичә алтә ай өтүп кәтти. Карантинму аңғичә юмшап қалди. Шу вақит арилиғида оғлум келинағча билән пәқәт монитор арқилиқла көрүшүп жүрди. Өзи дәрт тартип, оруқлап кәтти. Униңға ичим ағрип бир күни мундақ дедим: — Немә қилисән ундақ бар-йоқниң арисидики хотунни? Аҗришип кәткин, саңа карантин ечилғанда һәқиқий аял елип беримән.Оғлум мақул болуп, келинағча билән сөзлишиптекән, «мән һамилдар, аҗрашсақ балиға алимент төләйсиз!» дәпту. Балам «қандақ қилимиз, дада?», дәп мениңдин мәслиһәт сориди.— Чоқум, аҗраш, саңа виртуал аялниң, маңа виртуал нәвриниң кериги йоқ, — дедим.Сотқа берип, у аяли билән аҗришип кәтти, бирақ балисиға алимент төләватиду. У һәқни он йәттә жил төләйдекән. Әнди йәнә бир тойға нәдин пул жиғалаймиз? Балам йәнә бойдақ жүридиған болди. Немә қилишимни билмәй, йәнә бешим қетиватиду. Әҗдатлиримиз «әрзән гөшниң шовиси тетимайду» дәптекән. Шу һәқ гәп екән...
Һакимҗан ГҮЛИЕВ.