• Һәҗвийә
• 18 Қаңтар, 2024

Бекарға дәм алған яхши

(Һәҗвийә)

...Йоған кеминиң ичи бәк чирайлиқ. 25 жил биллә һаят кәчүрүватқан йолдишимни елип, аран дегәндә Тинич муһитта икки һәптилик дәм елишта жүримән. Әслиғу у мениң ейтқинимни қилидиған, ейтмисам –  қилмайдиған, «сизип бәргән сизиғимдин чиқмайдиған» яхши киши. Бирақ бәзидә мана тәтүрлүги тутуп қалиду. Очуғини ейтсам, иккимизгә бу сәяһәт үчүн икки топақ билән он өшкиниң пули кәтти. У аччиғидин буруқтум болуп сөзлигүси кәлмәй, түри техиму қизил-қариға өзгирип, өртиниватиду. Һә, мән уни 25 жил, йәни мәктәптин тартип яхши билгәчкә, худди тонурға пиширивалғандәк түригә қарапму қоймаймән. Мән өзәмчә хошал. Йоған кемидә у яқ, бу яққа меңип, сүрәткә чүшиватимән. Һерип қаптимән. Ахири өзимизгә тәәллуқ каютиға кирдим. Шүкри, «бир-бир кишиләр» йоқ. У сиртта муһиттин көз алмай қарап туриду. Кәчки ғиза вақтиғичә бираз дәм еливалай, дәп мамуқтәк аппақ ястуққа бешимни қоюп, қаттиқ ухлап кетиптимән. 
...Кемидә дәм еливатқанларниң чуқурушқан авазлири, кемә капитаниниң бизгә ейтиватқан бехәтәрликни сақлаш гәплирини аңлиғач, йолдишимни издәватимән. Тохтимай, «Қени сән, қени сән? Балилириңға немиму дәрмән? Һәй, товва»! дәп өпкә-өпкәмни басалмай жиғлаватимән. Өмрүмдә суда үзүшни билмәйдиған мән қирғаққа қандақ чиқип қалғинимни сәзмидим. Мүмкин бири ярдәм бәргәнду, униму билмәймән. Икки нәрсә вуҗудумни қорқутуватиду: бири – бу немә вақиә? Йәнә бири –  йолдишим қени? Мән униңдин тапқан сәккиз балиға немә дәймән? Кичиги техи әндила 4кә кәлгән. «Дада» десә һәммини унтуп, әгәр, мүмкин болса, дадиси билән бир күн бойи әгишип, жүриверидиған татлиқ қизимға немиму ейтармән? «Мән оғрилиқ қилғанда, түн айдиң бопту» дегәндәк, өмримиздә биринчи қетим кемә арқилиқ сәяһәткә чиқсам, су апитигә учриғинимизни қара! Қирсиқ дегән мошудә. Хәп, қени мениң өмүрлүк җүптүм?  Қени у? Адәмләр бир-бирләп, бәзилири бирлирини сөрәп судин чиқиватиду. Мән бу чәксиз кәткән суға қарап, йолдишимни издәватимән. Кемә аста-аста суға чөкмәктә еди. Униң билән биллә мениң үмүтүм чөкүватқандәк, өксүп-өксүп жиғлап туримән. 
 Бир чағда йолдишимниң: «Һә, тойдуңму? Саңа суға берип немә қилимиз, әң яхшиси, ешәккә минип бир һәптигә таққа чиқип келәйли десәм, «маңа йеңилиқ керәк, хәқләр охшаш сиртқа чиқип дәм алимән» дәп қоймидиңғу, акулиға йегүзүветәйму», дегән үни аңланди. 
«Вайәй, тепилдиңму чирайлиғим», дәп униң бағриға өзәмни аттим. Буни мениңдин күтмигәчкә, у бираз мәндигәндәк қилип, андин мени қучақлиди. «Жиғлимисаң, һәммиси яхши болиду», – деди у. 
  Капитан қирғақта турған һәрбиримизни санап, исимлиримизни йезип, толуқтуруш ишлириға киришип кетипту. Қосақниң ачқинини әндила сезишкә башлидим. Әтрапқа сәп салсам, биз турған қирғақ кичиккинә аралға охшайду, кәйнимиздә йеп-йешил орман. Бир чағда капитанниң гәплири қулиғимға кирди. 
– Көрүнгән тәрәпкә меңишқа болмайду, бехәтәрликни сақлаңлар! Биз бу орманда кимләр һәм қандақ жиртқуч яшайдиғанлиғини билмәймиз, шуңа жираққа кетишкә алдиримаңлар. Рәһбәрлик билән гәпләштуқ, улар чоқум бизни елип кетиду. Һазирға вәһимигә чүшмәй, сәвирлик билән яхши нәтиҗини күтәйли, – дәватиду. У бу гәплирини қайта-қайта ейтиватиду. 
«Йәп кәтти!» дегән бир кишиниң аччиқ вақириған гепини аңлап, у қоли билән ишарә қилған тәрәпкә қаридуқ. «Мениң балам, бир амал қилсаңларчу!» дәп қирғақта аниси бар авази билән вақиридидә, һошидин кетип, жиқилди. Биз балиниң акула билән йәкму-йәккә чиқип, йеңилғинини өз көзүмиз билән көрдуқ, мениң вуҗудумни қорқунуч сезимлири бесивалди. Жиғлаватимән. Нәқ мошу пәйттә мән қорққинимдин әмәс, қосақ ачқиниға чидимай жиғлаватқан едим. Қосақниң ачқиниму яки әву жиртқучниң адәм балисини йәп қойғинини өз көзүм билән көргәчкму яки күн бешимдин өтүп кәттиму, әйтәвир, ичим илишип, һошумни йоқитип қойдум.
– Турмамсән, кәчки ғизаға барайли, буни издәп жүрсәм, хойма убдан йетиптиғу, – дәп йолдишим мени охитивәтти. Худайимға миң шүкри, буниң һәммиси чүш екән, мән ухлап қаптимән. Шундақму әски чүш көримәнкән, «товва» дедимдә, маңа техичә хапа болуватқан йолдишимға қарап: «Җеним, аман-есән йезимизға беривалайли», дәп уни қаттиқ қучақлавалдим. У болса:
– Рәхмәт, саңа! Сән болмисаң, иккимиз һәқиқәтәнму мундақ гөзәлликни көрмәс едуқ. Бир қетим өмүр кәчүрүватимиз, мүмкинчилигиң болса, әлвәттә, сәяһәт дегән яхши нәрсекән, – дәп меһриванларчә бағриға басти. Мән униң маңа болған иллиқ сезими һәм чәксиз муһәббәт-ишәнчисидин бешим көккә йәтти... 
– Бемар, бешиңизни көтәрмәмсиз? Өзиңизни қандақ сезиватисиз? Яхши болуватамсиз? Қәйириңиз ағриватиду? 
Кәйни-кәйнидин қоюлған бу соалларға җавап беришкә хуштум йоқ еди. Чүнки бая көргинимниң, бешимдин өткүзгән сәргүзәштилиримниң һәммиси чүш екән. Өрүк сетиш мәвсүмидә, йешимниң қириқтин ашқиниға қаримай, өрүк жиғиватқинимда, мән олтарған шах мениң салмиғимни көтирәлмәй, сунуп кетипту. Йәргә хелила егизликтин чүшкән охшаймән. Бәш күн һошсиз йетиптимән. Шу һошсиз ятқанда, йоған кемидә сәяһәткә барған охшаймән. «Әгәр әву жиртқуч бирәвниң балисини әмәс, мени йәвалған болса, мүмкин оханмасмедим», дедим өзәмчә чүшүмни өрүп.
Торусқа қарап йетип, хиялға берилип кәткинимни һәмширә киргәндила чүшәндим. «Хәп» десәм, «хәп» дегүм келиду. Иш раса қизиватқанда, йәни дүң сетивалғучи херидарлар бир килограмм абрикосни 250 тәңгидин еливатқанда, шахтин жиқилип, ағрип қалғинимни қара, дәймәндә, хәп... 

Маһарәт ИМИРОВА.