• Җәмийәтлик тәшкилатларда
• 23 Желтоқсан, 2021

«Туран дунияси» фондиниң тәвәллуди нишанланди

Мәлумки, «Туран дунияси» түркийтиллиқ хәлиқләр мәдәнийити җәмийәтлик фонди өзиниң дәсләпки қәдәмлиридин башлап түркий хәлиқләрниң өтмүш тарихини, мәдәнийитини, бүгүнки һаят нәпәсини һәртәрәплимә вә чоңқур тәрғип қилиш, улар арисида қериндашлиқ мунасивәтлирини орнитиш вә буниңдин кейинму риваҗландуруш ишлирини изчил елип бериватиду. Мәзкүр фонд шундақла түркий хәлиқләрни уйғурларниң бай тарихи, мәдәнийити билән тонуштуруп кәлмәктә. Йеқинда  Қазақстан Җумһурийити Мустәқиллигиниң 30 жиллиғи даирисидә икки қисимдин тәркип тапқан «Туран дунияси» түркийтиллиқ хәлиқләр мәдәнийити җәмийәтлик фондиниң 10 жиллиқ тәвәллуди нишанланди. 

Шәмшидин АЮПОВ,
«Уйғур авази» 

«Туран дунияси. 10 жил» китавини тонуштуруш мәрасими Туран университетиниң Қазақстан хәлқи Ассамблеяси кафедрисида болуп өтти. 
Җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң вә Туран университетиниң қоллап-қувәтлиши һәм уйғур алимлири, зиялилири вә җәмийәтлик тәшкилатлар вәкиллириниң қатнишиши билән өткән мәзкүр мәрасимни әдлийә пәнлириниң доктори, профессор, академик Шаймәрдан Шәрипов киришмә сөз билән ечип, риясәтчилик қилди. 

Мәрасимда сөзгә чиққан Бирләшкән Милләтләр Тәшкилати Мәслиһәт кеңишиниң әзаси, хәлиқара «Полигон» фондиниң президенти Нурлан Бозтаев, 5-қетим сайланған Қирғиз Җумһурийити Жогорку Кеңешиниң депутати Турсунтай Сәлимов, сәясәтшунас Қәһриман Ғоҗамбәрдиев, «Медиа Түрк Қазақстан» телевизиясиниң хадими Нурғали Нүсипбай вә башқилар жиғилғанларни қош мәйрәм — Қазақстан Җумһурийити Мустәқиллигиниң 30 жиллиғи һәм «Туран дунияси» фондиниң қурулғининиң 10 жиллиқ сәнәси билән қизғин тәбрикләп, фонд намиға иллиқ ләвзилирини билдүрди.
 «Туран дунияси. 10 жил» китави тонуштурулуп, рәмзлик лентиси қийилғандин кейин, бир түркүм алимлар билән журналистлар вә җәмийәтлик ишларниң активистлири «Туран дунияси» түркийтиллиқ хәлиқләр мәдәнийити җәмийәтлик фонди тәрипидин тәсис қилинған «Достлуқ» җәмийәтлик медали билән тәғдирләнди.
 Чүштин кейин мәзкүр мәрасим Қ.Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театрида давамлашти. Театр артисти Аминәм Үсәнова риясәтчилик қилған тәнтәнигә БМТ Мәслиһәт кеңишиниң әзалири, Әзәрбәйҗан, Қирғизстан, Өзбәкстан, Түркия, Түркмәнстан әлчиханилиридин, шундақла әзәрбәйҗан, башқурт, қирғиз, қирим татар, өзбәк, түркмән, татар вә башқиму этномәдәнийәт мәркәзлириниң вәкиллири қатнашти. «Туран дунияси» фондиниң мудири Карлин Мәхпиров жиғилғанларни Қазақстан Җумһурийити Мустәқиллигиниң 30 жиллиқ тәвәллуди билән қизғин тәбрикләп, фонд тәрипидин бүгүнки күнгә қәдәр атқурулған ишларға қисқичә тохтилип өтти. Сөзиниң ахирида натиқ мәзкүр чарә-тәдбирни өткүзүштә йеқиндин яр-йөләк болған «Туран» университетиниң Қазақстан хәлқи Ассамблеяси кафедрисиға, Уйғур театри коллективиға, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизигә вә мәзкүр тәшкилат йенидики Қазақстан Уйғур Яшлири Бирлигигә, Жигитбашлири һәм Ханим-қизлар кеңәшлиригә, алимларға, мәрипәтчиләргә, уруқ-туққанлири билән пәрзәнтлиригә миннәтдарлиғини изһар қилди.
Шуниңдин кейин бир топ көрнәклик җәмийәт әрбаплири, мәдәнийәт, сәнъәт вә илим-пән вәкиллири түрк дунияси тәрәққиятиға қошқан төһписи үчүн «Достлуқ» җәмийәтлик медали билән мукапатланди. Тәбрик сөзгә чиққан «Бейбітшілік әлемі» Хәлиқара қазақ иҗадий бәрләшмисиниң президенти Нурман Әбенов Карлин Мәхпировқа мәзкүр тәшкилатниң тәркивидики Ихтисат университетиниң «Пәхрий профессори» унвани гуванамисини вә «Абай» дипломини тапшурди. 
Тәнтәнә давамида Уйғур театри «Нава» ансамбли сәнъәткарлириниң қатнишиши билән сәһниләштүрүлгән, ЮНЕСКО тәрипидин дуния мәдәний мираси тизимиға киргүзүлгән уйғур хәлқиниң бебаһа дурданиси болған уйғур он икки муқамлириниң җошқун садаси яңрап, мәзкүр чарә-тәдбирниң жуқури дәриҗидә өтүшигә зәмин яратти. Һаяҗанлиқ дәқиқиләргә бөләнгән тамашибин миладидин илгәрки иккинчи әсирдин таки Қараханийлар дөлити дәвригичә болған әлнәғмичилик дәври билән тонушти. Хәлқимизниң узун өтмүшигә, таки шу бир шаман, мани, будда динлириға итаәт қилған әҗдатлиримиз заманиға, муқамларни тикләштә һесапсиз әҗир сиңдүргән Сәидийә уйғур ханлиғи һөкүмранлиғиға, султан Абдурешитхан, мәшһур муқамшунаслар — мәликә Аманнисахан, Қидирханлар, Маһмут муқамчилар заманисиға қайтип, муқамлиримизниң қандақ мүшкүллүктә топлинип, рәтләнгәнлигини вә тәкамуллашқинини йәнә бир қетим һис қилди. Шаһлар ордисини гәвдиләндүргүчи сәһнә декорациялири, уйғурларниң миллий нәқишлиригә бай, классик үлгидики кийим-кечәклирини кийгән падиша сарайлириниң әһли, муқамчиларниң зор маһарәт билән дастанларни иҗра қилиши, «Нава» ансамбли сазәндилириниң зоқ билән чалған нәғмә-навалири, уссулчиларниң жуқури маһарәт билән орунлиған уссуллири залға лиқ толған тамашибинларға һөзүр-һалавәт беғишлиди. Уйғур театри артистлириниң маһаритигә қайил болушқан тамашибинлар орунлиридин туруп, уларға гүлдүрлигән алқишлар билән һөрмәт билдүрди.
Тәнтәнә ахирида «Уйғур авази» гезитиниң баш муһәррири, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи рәисиниң орунбасари Ершат Әсмәтов, ҖУЭМниң иҗраий мудири Зихруллам Қурванбақиев, ҖУЭМ рәисиниң орунбасари Долқунтай Абдухелил, Уйғур театри мудириниң вәзиписини атқурғучи Савутҗан Сонуров вә башқилар сөзгә чиқип, «Туран дунияси» фондиға түркийтиллиқ мәмликәтләр вә хәлиқләр оттурисидики өзара һәмкарлиқни күчәйтиш ишида утуқ тиләп, пәхрий ярлиқларни тапшурди. Талғир наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Иминҗан Тохтахунов вә Қизил Ғәйрәт йезисиниң жигитбеши Тохтахун Ибрагимов жут намидин Карлин Мәхпировниң учисиға чапан япти. 
Хулләс, мәзкүр тәнтәнилик чарә-тәдбирниң өткүзүлүшиниң өзигә хас алаһидилиги вә рәмзлик әһмийити шуниңдин ибарәт болдики, «Туран дунияси» түркийтиллиқ хәлиқләр мәдәнийити җәмийәтлик фондиниң тәвәллуди, биринчидин, Қазақстан Җумһурийити Мустәқиллигиниң 30 жиллиғиға вә мошу жили ноябрь ейида Түркияниң Стамбул шәһиридә өткән Түркийтиллиқ дөләтләр һәмкарлиқ кеңишиниң VIII саммитиға аһаңдаш болуп кәлгән болса, йәнә бир тәрәптин, Фонд нәшир қилған «Туран дунияси. 10 жил» китавини тонуштуруш мәрасиминиң «Туран» университетида өтүп, андин униң Қ.Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театрида давамлашқанлиғи һәм у йәрдә түркий хәлиқләр тарихида өзигә мунасип орун егилигән уйғур хәлқиниң улуқ музыкилиқ мираси «Он икки муқаминиң» яңриши бу вақиәгә алаһидә бир тәнтәнилик түс берип, униң тамашибинлириға көңүллүк кәйпият вә келәчәккә чоң ишәнчә-үмүт беғишлиди.

СҮРӘТЛӘРДӘ: мәрасимдин көрүнүшләр.
Бәхтишат СОПИЕВ чүшәргән сүрәтләр.