• Бизниң сөһбәт
• 20 Ақпан, 2014

«Мениң романлиримни русларму көп оқуйду»

Абдувәли Садиров асасән рус тилида иҗат қилғачқа, униң исми уйғур җамаәтчилигигә анчә тонуш әмәс болушиму мүмкин. Униң «Воздух свободы», «Взгляд волка», «Болат из аула покоряет Нью-Йорк», «Кашгарский гладиатор», «От Багдада до Кашгара», «Узница крепости Пор-Бажын», «Сказание о кагане», «Жил такой парень», «Чукотский знахарь», «Потомственный подпоручик» дегәнгә охшаш китаплири китапханлар тәрипидин қизғин қарши елинди. Йеқинда униң »Турпанлиқ монархия» намлиқ новәттики романи йоруқ көрди. Шу мунасивәт билән биз язғучини сөһбәткә җәлип қилдуқ.— Абдувәли Абликим оғли, сизни новәттики романиңизниң йоруқ көрүши билән тәбрикләймән. Әйнә шу йеңи әсәриңизниң мәзмуниға қисқичә тохтилип өтсиңиз? — Роман ІХ әсир вақиәлирини өз ичигә алиду. Бу улуқ уйғур империясиниң гүлләнгән дәври. Гуман пәйда қилидиған җим-җитлиқтин әндишә қилған Идигән қаған хошна князьлиқлар билән ханлиқларға, шундақла әрәп әмирлигигә мәхпий адәмлирини әвәтиду. Униң балиси Уге шипалиқ өсүмлүкләрни жиғип, әтраптики қәбилиләрни давалаш үчүн орманлиққа кетиду. Шу пәйттә Турпандин бир монах тәклип қилиниду. Крик исимлиқ бу монах Кәңсу шәһиридә тил бириктүрүш арқилиқ падишани тәхттин ғулитиду... — Сизни йәнә бир роман үстидә ишләватиду, дәп аңлидуқ? — «Сирлиқ Тәклимакан» дәп атилидиған у романим нәширдин чиқиш алдида туриду. Униң китапханларда яхши инкас пәйда қилидиғанлиғиға үмүт артимән. — Тәклимакан биздин қандақ сирларни йошуруп кәлмәктә? — Дуния тарихиниң ачқучи Тәклимакан қумлириниң астиға йошурунғанлиғи һәммигә мәлум. Бу әмгигимдә мән келәчәктә, йәни 2112-жилда йүз беридиған вақиәләрни өзәмчә пәрәз қилип, тәсвирләймән. Йәр аһалиси азайған. Муһитларниң сүйи көтирилгән. Көплигән дөләтләр су астида қалған. Каинат сирлири ечилишқа башлайду. МУ сәйярисиниң моҗутлуғи һәққидә тәхминләр вуҗутқа кәлсиму, униңға қол йәтмәйду. Асман гүмбизидә сансиз намәлум учуш объектлири пәйда болуп, көплигән қалаймиқанчилиқларни пәйда қилиду. АҚШ, Россия, Япония, Һиндстан мәхпий экспедициялири Тәклимаканға, НЛО излири бойичә атлиниду. Униң изи билән маңған экспедиция әзалири Қрорән падишалиғиға дуч келиду. У йәрдә оттура әсирлик турмуш қелиплашқан. Мәзкүр падишалиқта күн йоқ, амма дайим йоруқ. Адәмләр қеримайду, ағримайду вә узақ һаят кәчүриду. — Сиз «Уйгурский каган уходит последним», «Кашгарский гладиатор», «От Багдада до Кашгара» намлиқ китаплириңиздин кейинла оқурмәнләргә тонулушқа башлидиңиз. Мениң билишимчә — бу трилогия. Ейтиңа, немә үчүн бәзи қәһриманларниң тәғдири намәлум петичә қалди? — Трилогия түгимиди. Һазир мән, авалқилардинму қизиғирақ төртинчи китап үстидә ишләватимән. — Сизниң бу әсәрлириңизниң һәммиси уйғур тарихиға беғишланған. Бирақ уларда әрәп Хосе, рус Сибар, униң сиңлиси Оксана, Пор-Бажын тутқини — хитайлиқ қиз охшаш чәттин елинған қәһриманлар көп учришиду. Һә, монахниң  аялиниң бири қидан қизи. Буниң сәвәвини  қандақ чүшәндүрисиз? — Мениң әсәрлиримгә пәқәт рус тиллиқ қериндашлиримизла әмәс, шундақла русларму көп қизиқиватиду. Һәҗәплинәрлиги пикир вә тәклипләрму көпинчә шулардин чүшүватиду. Һәр қетимда Новосибирск, Барнаул, Бийск шәһәрлиригә йүзләп китаплиримни әвәтип туримән. Россиядә истиқамәт қилидиған уйғур қериндашлиримиз асасән рус тилида оқуғачқа, улар мениң китаплиримни көп сорайду. — Россия уйғурлири билән мунасивитиңиз яхши екәндә? — Бәк қоюқ. Әйни вақитта Тағлиқ-Алтай шәһиридә қириққа йеқин уйғур аилиси истиқамәт қиливатиду. Уларниң арисида уруқ-туққанлиримму бар. Улар мәрикиләрдә Алтайда баш қошиду. У йәрдә уйғур ашханилириму моҗут. Мениң бир җийәним алтай қизиға өйләнгән. Уларниң тойида Түркий тиллиқ милләтләр ассоциациясиниң рәиси сөзгә чиқип, «Биз қизимизни ятқа бәрмидуқ, өзимизниң қериндишиға узаттуқ. Улар йүзлигән жиллар мошу зиминға егидарчилиқ қилған. Уларниң күчлүк әскәрлири болған. Бу һәм силәрниң йериңлар», дегән еди. —Әсәрлириңизни рус тилидин башқа тилларға тәрҗимә қилиш тоғрилиқ ойиңиз йоқму? —            Австрия, Швеция вә Австралиядики қериндашлиримиздин у тоғрилиқ тәклипләр болди. Әгәрдә уларда ундақ мүмкинчилик болса, мән өзәмниң қарши әмәс екәнлигимни ейттим. Пурсәттин пайдилинип шуниму қошумчә қилмақчимәнки, мабада мениң китаплиримни уйғур тилиға тәрҗимә қилиш нийити барлар болса, мәрһәмәт, мән һәмкарлишип ишләшкә һәрқачан тәйяр. — Сизниң китаплириңизни қәйәрдин сетивелишқа болиду? —            Алмута шәһири Жибек жолы кочисидики 64-өйниң 803-бөлмисигә орунлашқан «Мир» нәшрият өйидин. Алақә бағлаш телефонлири: 273-39-89 вә 8-707-118-22-24. Шундақла китаплиримни «Байсат» сода өйидин (9-қатар, 12-бутик) сетивелишқа болиду. Сөһбәтләшкән Минәмҗан  АСИМОВ.