• Һекайә
• 24 Желтоқсан, 2015

Мән сени сөйгән едимғу...

Тельман  НУРАХУНОВ/   — Вай, җан!!! Вай, худайим! Мәңсүр, туруң, өйгә оғри чүшти! Вай қандақму қилармән!!! – Майсиханниң вай селип чеқирап, өйниң түн җим-җитлиғини бузди. Ухлиса, өлүк адәм сияқида ятидиған Мәңсүр чөчүп оханғини билән һечнәрсини аңқиралмай, аң-таң болуп қалди. – Деризидин бири таш атти дәватимән. Вай, әләм! Бу немә қилғулуқту! Қайси оғриниң ишиду?! Бешиңни йегүр, тоху поқиларәй! – Һелидин һелиға еғизи бесилмайватқан Майсиханниң мүрисини йепип туридиған қара чачлири чугулуп, толуқ үзини торавапту. Бөлминиң чириғини яндурувәткән болсиму, хотуниниң мошу чирайини көргән Мәңсүрниң тени шүркинип кәтти. — Вуй, хотун! Неманчә чеқирайсән. Дунияни бешиңға кийипсәнғу! – терикти у. — Товва қилдим, худайим! Өйгә қариғинә, мана мону ташқа қариғинә! Таладин етип, деризиниң әйнәклирини кукум-талқан қиливәтти. Кимниң қәстәнлигиду бу?! Анисиниң чуқан селишидин, арилиғи бир яш кичик, чөшүридәк қизи билән икки оғли жүгришип чиқиведи, уларни қанитиниң астиға алған Майсихан өпкисини аранла басти. Кәнҗиси анисиниң бузулған чирайини көрүп, қорққинидин жиғлавататти. Мәңсүр немә вақиә   болуватқанлиғини әндила чүшәнгәндәк, орнидин ирғип турди. Путиға каличини сөрәп һойлиға чиқти. Һойлиниң чириғини йеқиведи, туруп-турупла йоқап кетидиған қанҗуқ пистә ишти ишик алдини чөгиләп, ғиңшип жүрүпту. Мәңсүрниң қорасида күчүк вақтида аллиқаяқлардин пәйда болуп қелип, балилири уни кала сүтигә нан чилап берип беқивалған. Әйнә шуниңдин буян күчүкниң йеши улғайғини билән өзи йоғармиди. Һәтта һойлиға ят кишиләр кирип қалсиму, һавушуп қоймайдиған бир  җанивар еди. Өйиниң алдидики мал қорасиға қариди. У тәрәптин қойлири билән сийириниң пушқуриши вә мәришип-мөрәшлиридин башқа һечнәрсә аңланмиди. Һәммә нәрсә өз орнида турғандәк билинди униңға. Һойлиниң босуғисиға келип, тоғрисиға ятқан кочиға нәзәр салди. Айниң күмүч нури йейилип, бу кочини түн йеримида ғува йорутуп туратти. Жирақтин ақ кепәнлик бири алдираш кетип барғанлиғини байқиған Мәңсүр, униң инчикә авазда «Һа-һа-һа-һа» дәп күлүп, бирдә мәхлуқ мисалида бир нәрсиләрни дәп «чир-чир» чеқириғанлиғини аңлиди. У яқ-бу яқтики хошнилар Майсиханниң әндишигә толған дат-пәриядини аңлиған болса керәк, әтималим, пәнҗириниң пәрдисини қия ечип, қарап қойғини болмиса, илғирлавәткән ишигини ечип, әһвал сорап бирәрси  чиқмиди. — Вай, алла! Илан киривапту өйгә! Мәңсүр, нәдә сиз! Илан чақидиған болди. Вай, өлидиған болдуқ! — өйниң ичкиридин яңливаштин Майсиханниң дәрт-пәрияди аңланди. Униң чеқириған авазиға балилириниң товлашлири җор болуп, жүригигә әнди сүрлүк қорқунуч учқунини сәпти. Бала-чақиси һәләйкүмгә чүшүватқан бөлмигә кириши билән уларниң һәммиси каривәтниң үстидә ғужмәк болуп, қучақлишип қалғанлиғини көрди. Едәндики ала-йешил гиләмдә чокидәк бир илан беғирлап, өйниң булуңиға тақишип туруп қапту. Мәңсүр путидики каличини йешип, пана издәватқан иланни уруп, миҗиғини чиқардидә, қуйруғидин тутуп, талаға ташливәтти. Әйнә шуниңдин кейинла бу өйдә йерим кечидә йүз бәргән қалаймиқанчилиқ һәм тәшвиш дәқиқиси җимип қалди. Балилирини бәзләп ухлатқан Майсихан орниға келип ятти. Лекин чирақни өчәрмиди. У оң алиқини билән жүригини бесивелип, һелидин һелиға «уһ» тартип қоятти. Мәңсүр каривәтниң қирида бираз олтарғандин кейин орнидин турдидә, талаға чиқмақчи болуп, чирақни өчәрди. — Чирақни өчәрмәң, — Майсиханниң тиниқ авазини аңлап, чирақни яңливаштин яндурди. Андин кейин ишик алдидики бәлдиңгә келип олтарди. Ақташлиқ йезисиниң язлиқ ахшимида асман сиптәк очуқ. Җилвиләватқан юлтузлар мана-әйнә асмандин зиминға қойниға төкүлүп чүшидиғандәкла туриду. Каинатниң қойнида күмүч ай астилап үзүп жүриду. Тағ тәрәптин сойлап чүшкән шамал униң тән-бәдинини сийпап өтти. Әтрап  җим. Кочиниң икки қанитиға тикилгән суваданлар бу кочиға яришип, күндүзи сөләт төкүп турғини болмиса, кечиси тәврәткән шамалларниң қудрити сүрлүк бир һаләтни барлиққа кәлтүрүп қойғандәк билинди.

***

Ақташлиқтики ақ ташларниң даңқи йезиниң чегарисидин алқип, жирақларға йәткинигә бир қанчә заман болди. Асман-пеләккә беқип, күндүзи күнниң шәпиғини емидиған, кечиси җилвилигән юлтузларға, айниң ғува, соғ нурлирини зиминға беғишлап, йәрни музлитидиған йоған ақ ташлар йезиниң сиртида оңтәй-тоңтәй чечилған. Пәқәт зиминниң көз йеши мисалида орғуп чиқиватқан сүп-сүзүк булақниң қойнида қалған мончақтәк ақ ташлири суниң бир хил еқиши билән өткән вақит җәриянида силиқлинип, ялинип ятатти. Йезидики қери-чүрә, мойсәпитләр әшу ташларни, немишкиду, адәмләрдин қизғанғандәк, башта һечкимгә алғузмиған. Кичик балиларнила әмәс, бәлки чоңларниму әймәндүридиған «Бу ақ ташларға узақ қарап турса, ташниң рәңги көзгә илинип, көзигә ақ чүшүп қалиду. Қолиға тутса, песи ағриғиға дучар болиду»  дегән гәплири һәммини чөчүтүп қойған. Лекин шәһәр вә башқа йезилиқ ят кишиләр, һаятниң ақ-қарисини билидиған шу мөтивәрләрниң гепини қулаққа қисмиди. Арқа-арқисидин келиватқан йолувчи-сәяһәтчиләр ушшақ ақ ташларни халта-халтисиға селип кетидиған болувелишти. Уларниң ейтишичә, шәһәр базарлирида мошу ақ ташларниң хуни бәкму қиммәтләп, базири иштик екәнмиш. Пал ачидиғанлар вә зәргарлар зор хумарлиғи билән ақ ташларни булап-талап сетивалғидәк. Ақташлиқларниң бирәрси буниң шу қәдәр бебаһа екәнлигини көрмисиму, йезисиниң даңқи-шөһрити хелә йәргә йәткәнлигини аңлап хурсән болушатти. Қанчә киши келип, мошу ташларни жиғип әкәткәнлигиниму һечким билмәйду һәм униң һесавини еливатқан һечким йоқ. Ақташлиқта той-төкүн, яки өлүм вә нәзир-чирақлар һәр күни болувәрмигәчкә, йезиниң хотун-қизлири әпкәч көтирип, әр-жигитлири ешигигә туңларни артип «Мөлдүр булаққа» келишәттидә, новәтлишип суни челәклиригә, туңлириға толтуруп, параңға чүшүп кетәтти. «Мөлдүр булақниң» йолини ядқа еливалғандәк келиватқан ешәкни Мәңсүр арилап-арилап «чу, һарими» дәп тиллап қоймиса, у җанивар йолидин бешини қайриғини йоқ. Булақ  бешиға йетип кәлгән Мәңсүр, уни чөрәдишип турған бәш-алтә хотун-қизларни жирақтинла көргән. Бәзилири әпкәчлирини  челәклиридин айрип, йәргә қойған. Икки аял мүрисидин чүшәрмәй, бирдә оңға, бирдә солға толғинип, челәклирини һавада ләйлитип ойнатти. Туруп-турупла парақ-парақ күлүшүватқан шу хотун-қизларниң сөзлири жирақтин Мәңсүргә аңланматти.. Бу мәзгил қуяшниң олтирип, упуқни «қанға» бояватқан пәйти еди. Униң ешиги «Мөлдүр булаққа» йеқинлишип келипла, туюқсиз һаңравәтти. — Товва, Мәңсүрҗан, бешиңдики ойни ейталмай, ешигиңгә изһар қилишни үгитип қойдуңму немә?! – дәп җараңлиқ авазда сөзлигән Нурбүвиниң гепигә чоң-кичик хотун-қизлар чуқиришип күлүшти. Мәңсүрниң чирайи боюнлириғичә қизирип кәтти. — Мал егисини доримиса – һарам дейишиду. Бизниң Мәңсүр оттузға кәлгичә, үч балини тапқан оғул балидә! — Һа-һа, һи-һи. Ақташлиқниң хотун-қизлири наһайити хуш көңүл. Уларниң тәққи-турқи, чирай-шәклиму бир-биригә охшап кетәтти. Оттура бойлуқ, ақ үзлүк, қоюқ қашлиқ, бәдәнлири толуқ, давхан түсидики қара қоңур чачлирини иккигә өрүп, бирини дүмбисигә, бирини мәйдисигә ташлавалатти. Йезиниң аяллири шайә матасидин тикилгән көйнәкләрни кийишкә хуштар. Һазирму булақ әтрапида чөгилишип турған җуганларниң һәммиси һәрхил рәңлик шайидин көйнәк вә ошуғини йепип туридиған тамбалларни кийишкән. Ләвлири җенәстидәк сүзүк қизил. Аяллардики бу хил сүпәтни мана мошу орғуп, өркәшләп ақидиған «Мөлдүр булақниң» пак сүйини ичкәнликтин дәп сәвәп қилишатти. — Вийәй, шуму гәпмекән. Ақташлиқниң һәрбир жигитиниң қувәт-қудрити йәтмиштин ашсиму, зади жүтмәйдула, — деди Мәстүрәм исимлиқ әллик яшларға тақап қалған аял. У Авакри шөлгәйни нәзәридә тутувататти. Өзидин оттуз яш кичик, тул қалған Зүбәйдәгә өйлинип, бир жилдин кейин хотуни қиз туғувалди. Аяллар Мәстүрәмниң гәплиригә йәнә күлүшти. Хотун-қизлар булақниң у четидә, Мәңсүр бу четидә туратти. — Мәрһәмәт, гөзәл қизлар! Мән һәрқайсиңларниң хиҗалитидин чиқишқа тәйяр, — деди Мәңсүр. Вуҗудида аллиқаяқтин пәйда болған ғайиванә күч тәсиридә җанлинип, җавап беришкә башлиди у. Аяллар чуқан селишип, йәнә күлүшти. Бу аялларниң арисида ақташлиқларниң һаллиқ  һесаплинидиған Исламбәгниң қизи Айшигүлму бар еди. Әндила он алтә яшқа толуп, пәри мисалида қәдди-қамити зилвалишип кәткән бу қиз, өзидин бир қанчә яш чоң аялларниң гәплирини аңлап, қулақлири қизиди. Болуватқан гәпләрдин уюлуп, көзини йәргә қаритивалатти. Мәңсүрниң барлиқ диққәт-етивари Айшигүлгә бөләнди. — Майсихан һәр кечә аварә қиливәрсә, мағдириңму қалмас, — дегән аялларниң чақчақ параңлириму, униң қулиғиға кирмиди. Мәңсүр ешигигә артивалған туңларни чүширип, булақниң йениға қойди. — Хәп, — деди у хурсингән һалда, — чөмүчни унтуп қаптимән. Мошу Майсә... ишни чала қилидиғиничу?! — Булақниң сүйини сүмиривелип, еғизиңға қуюп берәйму, — деди, — Нурбүви ләвлирини созуп. Алдиға келиватқан аялдин үркүп, арқисиға соқчуп кәткән у бир нәрсигә путлишип, йәргә олтирип қалди. Аяллар йәнә күлүшти. — Әркингә ейтимән! – деди у көзини алайтип. — Вий-йәй, мениң Әркиним саңа һәргизму ишәнмәйду. — Бәрибир ейтимән. Шох аял ериниң исмини аңлап, нери кәтти. Шу арида Айшигүл йениға кәлди: — Мәңсүр ака, мана мениң чөмүчүмни елиң, — деди тиниқ авазда. — Си...Сизчу? – дәләлиди у Айшигүлниң хума көзлиригә қарап. Бу көзләр Мәңсүрниң жүригигә отни яқти. Бир қәдәм мусапә шунчә жирақтәк көрүнүп, җенәстә ләвлиридин һәсәл ақидиғандәк билинди. Қолини назинин қизға сунушқа тайин тепиведи, бәәйни тартишип қалғандәк һаләтни баштин кәчүрди. Айшигүл униң базғандәк йоған вә төмүрдәк қаттиқ қолиға чөмүчни тутқузуведи, наһайити иллиқ туйғулар дилидин ойғанди. Қиз қолини дәрһал арқисиға тартти. — Сиз туңлириңизни толтурувалғичә күтүп туримән, — деди күлүмсирәп. Бу шәһла көзләр, булбул гоя җараңлиқ аваз шу дәқиқидә Мәңсүрниң жүрәк соқуш ритмиға тәңкәш болувататти... *** Ақташлиқ йезиси егиз-егиз ташлиқ дөңлүкләрниң етигигә җайлашқан болуп, худди аләмниң алиқинида уштумтут вуҗутқа келип қалғандәк, ясалма шәклидә ялғуз көрүнәтти. Бу йезиға елип баридиған топилиқ йол йеза йоллириға улишип, униң күн чиқиш тәрипидики  дөңлүкләргә келип үзүлиду. Дөңлүкләрниң бағрида тимақ мөлчәрлик ушшақ ташлардин тартип, та атниң бешидәк һәр йоған ақ ташлар йәр бағрида ятатти. Шуниң үчүн бу йезиниң намини «Ақташлиқ» дәп атиған болса керәк, еһтимал. Ямғури аз бу йезида яз қаттиқ иссип кәтсә, зиминниң тописи унға айлинидудә, шамал чиқип қалса, асманға пуқирап көтирилип кетәтти. Қишта яққан қарларни шамал йәнә шу ақташлиқниң дөңлиригә һайдап, соғ толиму әдәп кетидиған. Шуңлашқиму ақташлиқлар язда «ваһ, немә дегән иссиқ бу» дейишип, толиму йеник вә тор шәклидики рәхт маталарда тикилгән кийим-кечәкни яқтуруп кийсә, қишта «паһуй, ишт қатирайдиған соққу бу» дейишип, қойниң териси билән жуңидин ширилгән чапанларға, тумақларға орилип-йөгилип, путиға пийма кийип, қишни чиқиратти. Ақташлиқларниң тәңдин-толиси дехан. Уларниң нениму, җениму етиз. Һәрким өз җенини аилиси билән беқиватқан заманда, бир-биригә болған қизғинишму йоқ әмәс. «Җүҗини күздә саниғанда» һосули молирақ чиқип қалғанларға, тазниң бешиға пахта чаплиғандәк үнгән һосулиға нарази болған вә бир мәзгилгичә дүмбисини қаритип жүридиған адәмлиридинму хали әмәс. «Ғоға өйдин башлинар» дегини раст охшайду. Әйнә шу һосулдарлиқларға нисбәтән һосулсизлиқлар мошу қутлуқ зиминниң деханчилиққа айриған йәрлирини бөлүшкәндә, тоғра тәхсим қилинмай, көз боямчилиқ, қериндашлиқ-туққанчилиқ йолида тоғрилавәткән дейишип, бай болуватқан жутдашлириға көрәлмәслик тәнилирини қилишатти. Болмиса, түзүм өзгәргәндин кейин терилғулуқ йәрни бөлүп болғиниға нәччә жил өтүп кәтсиму, көңли қалған деханлар бу параңни мошу күнгичә кона пайтимидәк сөрәштүрүп жүрәтти. Әйнә шундақ йерим ятиси йешил, йерим ятиси сарғийип, йәргә япрақлар төкүлүватқан күз ейи еди. Йеза һакимийитиниң дайим жиғин яки йезилиқ мәрасим, чарә-тәдбирләрни өткүзидиған, кәң йәрниң мәйданида чоқчийип турған йәккә-ялғуз клубиниң чоң залиға деханлар жиғилди. Қизил түскә боялған яғач тахтайлиқ бәлдиңләргә кишиләр лиққидә толуп олтарди. Кимләрду етиздин қайтқан болса, кимләрду өйлиридин чайлирини ичишип кәлгән. Әтигәндин бери тәргә чөмүп ишлигәнликтин төрт данә деризиси бар бу зал аччиқ тәрниң пуриғида бихсип кәтти. Уни аз дегәндәк, бәзиләр пайтима йөгәп кийгән өтүклирини йешип, қизип тәрлигән путлирини ялиңачлап, очуқ деризидин үзүлүп-үзүлүп кириватқан шамалларда совутқандәк болушатти. Көмүқонақчилар бир тәрәп, көктатчилар бир тәрәп, буғдайчилар бир тәрәп болушуп, етизда болған ишлирини, сәргүзәштилирини бир-биригә ейтишип, гуңур-муңур параңларни қилишиватқан, «хир-хир» күлүшүватқан еди. Йеза һакими Нәзәрғоҗа кирип, сәһнигә көтирилгәндиму деханларниң париңи тохтимиди. Пәқәт у қолидики қизил папкисини үстәл үстигә қоюп, икки қетим чүшкүрүп, бир қетим қақиливалғандин кейинла, поруқлап қайнаватқан қазанға соғ су қуюлғандәк, жиғилғанлар аста-аста җим болушқа башлиди. — Йолдашлар, қени җим болайли... Бу жиғинимизниң баш мәсилиси ома-орум, жиғим-теримгә аит болмақчи, — дегән һаким қизил папкисини ечип, қоюн янчуғидин қәлимини алди. — Мәйдигә урғидәк әһвал әмәсқу, — деди әллик яшлиқ Мәхсим дегән яғақ баш киши. У залдики бәлдиңләрниң оттурида олтарғачқа, алдидикиләр дүрридә арқисиға бурулуп, униңға қарашти. – Һәқ параң, — дәп әнди орнидин турди у. – Мән нәччә замандин бери ейтип келиватимән. Асманниң сүйдүги билән етизни суғириватқан болмисам, ериқта лиққидә ақидиған су қәйәрни, кимниң йерини суғириватқанлиғини мән билмәймәнму, йолдашлар!? — Һуй, Мәхсим, қачанла жиғин болса, мошу гәпни қилисән, — ишик тәрәптә олтарған тармуштәк егиз бойлуқ, қоюқ қошма қашлиқ Исмайил униң гепини үзмәкчи болди. — Тохта қаривай, алди билән ақни ақ, қарини қара дәп пәриқ қиливалайли. — Һәр жили бу париңиңни аңлап, қулақлар пахтилашти, — деди у. Һәммә күлүшүп кәтти. Мәхсимниң қулиғи сәллимаза аңлимайдиған болғачқа, униң «паң» дегән ләқими бар еди. Нәзәрғоҗа һаким орнидин турдидә, оң қолини егиз көтирип, деханларниң җим болушини йәнә тәләп қилди. — Ейтқан  гепиң раст. Амма сениң йериң шундақ җайға чүшүп қалған. Суни жуқуриға еқитқили болмайдиғу. — Болмиса, маңа су келидиған йәрни айрип бериңлар... Мәхсим орниға чөкти. Униң йенида олтарған Мәңсүр бешидики кирлишип кәткән, йешил плющтин тикилгән дописини йешип, алиқиниға сиқимлап тутқиничә сөзлиди. — Мәхсимгә су йетип бармайдекән. Мениңчу? Су тутидиған вақит мөлчәрини көпәйтмисәңлар болмайду, Нәзәрғоҗа. Вақитниң қислиғини аз дегәндәк, жуқарқи етиз хошна Исламбәг акамниң балилири маңа келиватқан суни ечивелип, толиму һәләйкүмгә салиду. Исламбәг ака, бармусән? – у көзлирини залниң ичигә тикип, олтарғанларниң арисидин уни издигәндәк болдидә, тапалмиди. – Сән һакимғу, Нәзәрғоҗа, әндики жилда мошундақ су оғрилаш болса, тутувалсам, шу җугайнимәкләрниң каллисини кәтмән билән үзивалимән, — дәп орниға олтарди. — Сән немә дәп билҗирлаватисән, тоху поқини йәвалған, гачча! – путлирини созуп олтарғанларға путлишип, орнидин қозғалған Исламбәг һүрпәйгиничә Мәңсүр тәрәпкә алдириди. – Кимни оғри демәкчисән?! — Пәйлиңни бузма, қой. — Өзәңни тут, Исламбәг. — Пашиниң чаққиниға адәм өлмәйду. Болди, орнуңда олтар, —деханлар чуқиришип, уни олтарғузуп қойди. Кәкә сақаллиқ Кәрим орнидин турди. У Ақташлиқ йезисиниң жигитбеши. Қери-чүриләрниңла арисида әмәс, пүткүл йеза бойичә ялғуз сақаллиқ киши болғачқа, бәзилири уни «Кәримахун жигитбеши» дәп һөрмәт билдүрсә, бәзилири «Кәри сақал» дәп атишатти. — Укам, Нәзәрғоҗа. Етиңниғу дадаң билән анаң әзән қичқирип, раса охшитип қойған екән. Бу Ақташлиққа ғоҗа болғандин кейин, һәммигә бир хил нәзәр салсаң убдан болатти. Һәр жили мошундақ жиғин-пиғин дәп чақиривалисәну, җаңҗал-җедәл билән өйләргә тарқаймиз. Ақташлиқниң бир өстәң сүйигә барчә дехан зар. Асманға пахландәк керилип ятқан ақташларни бағриға елип келиватқан әзим суни қуруқ йәргә сиңдүрүвәткичә, труба тартип әкәлсақ, су һәммигә йетәтти. Мундақ маҗра болматтиғу?! Бу гәпниму һәр жили ядиңға салимиз. «Мақул» дәп бешиңни еғатқиниң билән әмәлгә ашмайду. Қачан һәл қилип берисән зади?.. Сөһбәт җәрияни башқа еқимға өрүлүведи, баятин һәс-һәс болушуватқанлар Кәрим жигитбешини қоллап, чуқиришип кәтти. — Тоғра, нәқ параң! — Бу жигитбешиниң оғул балилиқ гепи! — Йүз яша, Кәрим ака! — Сақилиңдин өргиләй, — дейишип деханлар җанлинип кәтти. Жиғин мана шундақ, чуқан-қиқас билән тамамланди. Жиғиндин һәс-һәс болуп қайтқан Мәңсүр, өйгә келиши билән ишик алдида  күтүп турған хотуни Майсиханни көрди. — Ешәкни тоқуп, икки туңни артип қойдум. «Мөлдүр булақтин» су елип кәлсилә, — деди  қучиғидики балисини дүмбисигә һапашлавалған Майсихан. — Немишкә өзәң бармидиң? – тоңлуқ қилди Мәңсүр. — Балиларниң лата-патилирини жуюп, чолам тәгмиди. — Әстәхпуралла! Бир бағчә балини беқиватқандәк гәп қилдиңғу. Үчни туғупсән. Онни туққанда немиму боларсән?! — Худайим өзи билиду. Мән онни туғимән дәп арман қиливатқиним йоқ. Мошу үч балини асравалсам, шүкри. — Тола капшима. Тамиғиң тәйярму? — Су елип кәлгичә, тәйяр болиду. Әр-аял иккиси рәнҗишкән һалда, бири «Мөлдүр булаққа» маңса, бири өйигә кирип кәтти.

***

«Мөлдүр булақтин» бир чақирим арилиқта бүккидә өскән таллиқ җай бар. Йезидики узақ өмүр сүрүватқанларниң ейтишиға қариғанда, бир заманларда орманлиққа охшап кетидиған бу йәр өз-өзлүгидин қағҗирап, дәл-дәрәқләр қуруп кетиптумиш. Ақташлиқниң шу замандики турғунлири талларни кесип, бәзилири қора-җай салса, бәзилири отун қилип, очаққа яққан екән. Шуниңдин кейин тақирлиққа айлинип кәткәнмиш. Бу җайға инсан балиси аяқ басмиған жилларда, алланиң зеһни чүшүп, порлишип кәткән көтәкләрниң түвидин уч тартип, көчәтләр һасил болғанмиш. Кейин терәкләр өсүп-көкләп, асман-пеләк бой тартип, қайтидин зенәтлишипту. Мана шуниңдин буян бу терәкликни ақташлиқлар «Җәннәтлик бағ» дәп атавалған екән вә һәқиқәтән җәннәт мисалидики талларниң бир телиниму һечким мошу кәмгичә кәсмәпту. Көк ешигини йетәкләп келиватқан Ақташлиқ йезисиниң жигитбеши, кәкә сақаллиқ Кәримниң көзлири әйнә шу таллиқта еди. У «Мөлдүр булаққа» күнниң қизип, әвҗигә чиққан пәйтидә йетип кәлди. Техи йеңила қорасидики бағлақта турған көк ешиги егисиниң өйидин булаққа йетип кәлгичә, чаңқап кәткәндәк, Кәрим сақал туңлирини чүшәргичә, бешини булаққа тиқип, суни ичишкә башлиди. Бир чағда ешәк услуғини қандуруп, бешини көтәрди. Кәрим сақал туңлирини йешип, булақниң йениға қойди. Йәктиз олтирип, чөмүчи билән туңни толтурмақта. Униң көзи йәнә таллиққа уланди. «Өй, етиз дәп қанчә вақит өтүп кәтти. Таллиқни бир арилап келиш нийитим әмәлгә һеч ашмайватиду» дәп вайим йегән жигитбеши таллиқни нишан қилип кетип барған әр билән аялни байқап қалди. Әр киши ешигини йетәкләвапту. Мүрисидә әпкәч. Аялниң шайә көйнигини тағ тәрәптин келиватқан изғирин шамаллар йәлпүмәктә. — Булар кимдур? – дәп өзигә өзи соал қоюп, тиңирқап қалған Кәрим сақал чөмүчигә алған сүйини туңдин нери қилип, йәргә төкүвәткәнлигиниму сәзмәй қалди... — Ақташлиқта сиздәк гөзәл қиз йоқ, — деди Мәңсүр Айшигүлниң инчикә билигидин тутмақчи болуп, терәкликкә ичкирилигәндин кейин. — Паһ, ашурувәттиңиз, Мәңсүр ака. — Яқ, яқ! Чин гепим. Жүригимниң қетида ятқан отлуқ сезим, мошу гәпләрни ейтишқа мәҗбур қиливатиду, Айшигүл, — Мәңсүр әнди униңға йеқинлишиведи, қиз өзини қачурди. — Ундақ демәң, Мәңсүр ака... Сиз... сизниң аялиңиз... сизниң аилиңиз барғу. Майсихан һәдәм яхши аял... Чирайлиқ... — Хәп...хәп! Майсихан, Майсихан. Апамниң тәтүрлиги болмиса, мән униңға өйләнмәттим. Мән әнди уни қоюветимән. Мән уни чин сөйгүм билән илкимгә алғиним йоқ... Келиңа, Айшигүл бир сөйүвалай... – Қиз йәнә униңдин өзини қачурди. Бу дөрән Мәңсүрниң ләвлири Айшигүлниң аптапта қарайған бойниға тегип өтти. Қизниң тәнлири от болуп янди. Бу биринчи сөйүш, әр кишиниң ләвлири биринчи мәртә тенини ғидиқлиши еди... Айшигүл көйнигиниң етәклирини җөндәп, чугулған чачлирини әслигә кәлтүргән бойи ушшақ қәдәм бесип, кетип баратти. Арқисидин қарап турған Мәңсүрниң көзигә, униң инчикә белини толғап меңиши «Мөлдүр булақта» бәзидә пәйда болуп, пакиз суда толғинип үзүп жүридиған қумчақларға охшап кәтти... Кәрим сақал бу висал дәқиқилиригә дахил болуп қалди. — Товва, — деди у сақаллирини очумилап, — мошундақму болидекән, һә?.. Товва, бу бәтбәхләрниң қара-һә?! Әстахпуралла, товва қилдим, худайим! Адәмләр немә болуватиду, зади? Мону ломудиниң қилип жүргинини қара. Әвучу, Исламбәгниң қизиға немә көрүнди? Я-алла, Ақташта чоң ғоға чиқидиған охшайду. Я-рәббим! Бу саддә наданларниң билип-билмәй қиливатқан камчилиқлирини кәчүргәйсән... Жутумизни балаю-қазадин сақлиғайсән!!! Ләззәтлик дәқиқиләрдин кейин техичә таллиқниң ичидин чиқмай, дақ йәргә бәдәшқан қуруп олтиривалған Мәңсүр, орнидин қозғилай демәйду. Кәрим сақалму йәргә тизлинип олтарғиничә, асманға көзини тикип, худадин йәнә немиләрни тилидидә, путиниң учида йәрни дәссәп, «Мөлдүр булақтин» туңлириға суни толтуруп, өйигә кетип қалди. Кәрим сақални тәшвиш-әндишә басти. У таллиқтики вақиәни күндә дегидәк ядидин чиқиралмай, хурсинатти. Уштумтут пәйда болған мәсилә техиму чигичлинип кетидиған болса, жут турғунлири алди билән жигитбешини сораққа елиши мүмкин. — Қандақ қилсам бола? – йәнә өзидин өзи сориди Кәрим сақал. Лекин униң жүрәк қетидин, көңлини қандурғидәк җавап аңланмиди. У бирдә һойлисиға чиқип, бирдә өйигә кирип, ич пушиғини техиму өрлитивәткән дилидики вәс-вәсә мейисини қочувәтти. – Исламбәккә йәткүзмисәм болмайду. Җугайнимәк қизиниң қуйруғини қисип қойсун. Мәңсүр дегән лалма ишт жиғин-жиғилишларда һә десә Исламбәк билән ейтишқини ейтишқан. Һә, әнди униң қизи билән четишип қалғини қандақ, товва!!! Қәлбидә қайниған хиял мәхситини алиқинида көтирип маңған Кәрим сақал Исламбәгниң ишигини чекип киргини билән үзигә ейталмиди. Бир вақит жутниң бәзибир мәсилилири һәққидә параңлашти. Әндишигә селиватқан мәсилиниң бети ечилмай, бешини саңгилитип, өйигә йенип кәлди. ...Ақташлиқниң асмини йәргә йеқин дейишиду. Ялған әмәс, раст. Кечилири парлиған юлтузлирини қолға елип, бир таллап санавелишқа, күндүзи пахта мисал үзгән булутлириға мингишивелишқа мүмкиндәк йеқинлиқта еди. Айшигүл шайә көйнигини иштини билән кийдидә, путиниң учида дәссәп, өйидин чиқип, булақ бешиға кәлди. Йеза кочилиридики секин-секин чиқиватқан шамаллар бу тәрәптә күчийип кәткәндәк. Миңлиған юлтузларниң арисидин Айшигүлниң шәһла қамитигә амрақлиғи кәлгән күмүч ай, униңға бу кечидә йетәкләшти. Ай «Мөлдүр булақниң» әтрапини йорутти. Айшигүл булақниң сүйидин очумлап сүзүк һәм муздәк суни чечип, үзини нәмлиди. Булақ көлчигидики су бираз вақитқа чайқилип, йәнә тиниқти. Айшигүл өз әкси билән су бетидә җолалинип турған айға беқип сөзлиди. — Аһ, Мәңсүр! Мени қандақ күнләргә қалдуруп қойдуң? Һаятимниң мошу булақтәк сап болушини, бәхитни арман қилмиғанмедим?.. Тәғдирим Ақташлиқниң унтақ тописидәк соғақ шамалларда тозушқа тайин тапти. Берилгән вәдиләр әйнә шу топиларға көмүлгиниму бу?! Мән сени чин еқидәм билән сөйгән едимғу... Айшигүлниң аһу көзлиридин үзүлүп чүшкән тамчә яшлири булақ сүйини өркәшлитивәтти. Айниң әксиму өркәшлигән суниң бетидә бир дәқиқә сугилип, яңливаштин күлүмсиригән һалда йәнә пәйда болди. Қиз орнидин туруп, шайә көйнигини йешип, ялиңачланди. Помпарап турған қосиғини икки қолиниң алиқанлири билән дәсләп әркиләткәндәк сийпиди. Кейин аһу көзлиридин еқиватқан көз яшлири билән күчиниң баричә бесип, төвән сериди. Вай, да-а-ат!.. Һамилдар болуп қалған Айшигүл ата-анисиниң ғәзивидин чөчүп, қосиғини лата билән толиму чиң боғуп бағлавәткәчкә, наресидә аниниң балиятқусида тунҗуқуп қалған екән. Ташланди балини әтигәндә суға барғанлар тепивелишти. ...Бу вақиәниң садир болғиниға бәш-алтә жил болуп кәтти. Шу чағда Исламбәг қизиниң туғуп қойғанлиғидин хәвәр тепип, отун яридиған ай палтисини көтирип чиқти. — Мәңсүр һаңгиниң бешини чапимән. Мени тутмаңлар, халайиқ, — дәп җан-җәһли билән бөрә жугисини тәтүр кийивалған Исламбәг қизини бир муш уруп, анисиниң айиғиға жиқитти. Хәлиқ уни Мәңсүрниң өйигә йоллатмиди. Айшигүлниң һөсни-җамали күздә солған гүлләргә охшап тозуп кәтти. Бара-бара әқлидинму адашти. Бәзидә өйидә сөрәйдиған кона попучини путиға кийивелип, ич кийимлирини авуштурмайла «Мөлдүр булаққа» чиқивалатти. Адәмләрни көрүп қалса, уларға таш етип, һәммини қоғлаветәттидә, йәргә йеничә йетип, өзичә сөзләтти. — Жиғлисаңчу, балам, немишкә җим ятисән?... Һә-ә-ә, апаңни аяватисә-ә-ән тайлиқ... Мән сени аялмидим, балам... Мән сени күтәлмидим, җеним, һу-у-у, һу-у... – дәп йәр бетини силап жиғлавәтти у. Йоруқ дунияға көз ачмай «Мөлдүр булақта» өлүк туғулған балисини у мошу йәрдин дайим издәтти, кинәтти. Мәңсүрму униң билән мошу булаққта бирнәччә қетим учришип қалған. Айшигүл өзиниң қәддини руслап, чугулған чачлирини түзәп, алдиға келишини күтәтти. Лекин Мәңсүр бешини ичигә тиқивелип, Айшигүлни көрмәскә селивалатти. Шундақ пәйтләрдә әқлидин азған қиз чачлирини жулуп, чеқирап жиғлаветәтти....

***

Мәңсүр аилисини йерим кечидә һәләйкүмгә салған Айшигүл екәнлигини билиду. Амма чарә қоллинишқа петиналмиди. Ойға чөкүп, таладики бәлдиңдә қанчилик вақит олтарғанлиғи намәлум. Һаңга ешәкниң һаңриши билән тәңкәш һавушқан иштларниң вә йеқинла бир йәрдин ғоразниң қиқас селип қичқириши аңланди. У шу чағдила өйигә кирди. Бәкму қорқуп кәткән аяли Майсихан ухлап қапту. Йениқ чирақни өчирип, орниға ятқан Мәңсүр бирдә оңға, бирдә солға өрүлүп, түзүккинә ухлалмиди. Уйқиси қачқини нәвақ. Асмандин юлтузларму өчүп, йезиниң қойнини бир мәзгилгә оравалған қараңғулуқ түн пәрдиси ечилип, таң сүзүлүшкә башлиған еди...