• Тәвәллуд
• 17 Тамыз, 2023

Мәрипәт шәйдаси

Әхмәтҗан ИСРАПИЛОВ,
 «Uiğur avazi»

Өткән әсирниң 80-жиллири Қуддус Ғоҗамияров, Зия Сәмәди, Ғоҗәхмәт Сәдвақасов кәби хәлқимизниң атәш жүрәк, милләтпәрвәр, мәрданә пәрзәнтлири башлиған зияли әһли миллий тәрәққиятимизниң һәрқайси саһалириға җан киргүзүшкә башлиди. Улар, болупму, зиялиларниң йеңи әвладини шәкилләндүрди. Миллий театримизға Өзбәкстанда билим алған бир топ яш актер, режиссерлар кәлди. Абай намидики Қазақ педагогика институтида бираз үзүлүштин кейин қайта ечилған уйғур филологияси факультетиниң түләклири, йеңичә билим алған миллий роһи бәләнт яш кадрлар Уйғуршунаслиқ институти, мәтбуат органлири, миллий мәктәплиримиздики бошлуқни толтурди. Башқа факультет һәм билим дәргаһлирида рус вә қазақ тиллирида тәһсил көрүп, һәрхил мутәхәссисликләрни егилигән яшларму мошу топқа қошулди. Йәнә келип, әң идрәклик, илғарлири. 
Бу сәптә бүгүнки күндә һаятиниң 60-даваниға қәдәм басқан қәдинас достумиз Рәхмәтҗан Ғоҗамбәрдиевму болди. Һазир биз униң исим-шәрипигә «педагог, мәтбәәчи, журналист, публицист, тәр­җиман, мәрипәтниң ирадилик җәңчиси» дегән ибариләрни қошуп ейтидиған болдуқ. Бу сүпәтнамиләрниң һәрқайси орунлуқ вә қануний. Чүнки биз башқичә Рәхмәтҗанни көз алдимизға кәлтүрәлмәймиз. Униң кәмтарлиғи өз алдиға бир дуния. «Илгири Сән тоғрилиқ кимләр язған» дәп сорисам, «Адаш, мән техи гезитқа чиқишқа әтигән яш балиғу» дәп күлди. «Адәттики һәзили тайлиқ» десәм, һәқ гепи екән.
Бир чағларда Абай вә Гагарин кочилириниң дохмушидики «Нәшриятлар өйи» уйғурниңму қазини поруқлап қайнап туридиған муқәддәс дәргаһ еди. «Қазақстан», «Жазушы» нәшриятлиридики Уйғур редакциялиридә хадимлар аз болсиму, өз дәвриниң зор жүкини мүрисигә артқан. Әнди пүтүнсүрүк бир дөләтниң һәрхил тиллардики мәктәплирини оқуш қураллири билән тәминләйдиған вә шуниңға ихтисаслашқан «Мектеп» нәшрияти болса, өз алдиға бир гигант мәһкимә еди. У йәрдики Уйғур редакциясиниң хадимлириниң саниму муһәррир, корректор, машинисткилар болуп 30 адәмдин ашатти. Уларға жүкләнгән вәзипиму интайин зор болди. Шу жиллири мошу чоң мәһкиминиң баш муһәррирниң орунбасари, уйғур тилидики оқуш қураллирини нәшир қилиш бойичә баш муһәррири тонулған әдәбиятшунас алим, һели мәрһум Рабик Исмайиловниң болғанлиғи техиму ғуруримизни ашуруп туратти. У чағларда Уйғур тәһриратиниң өзи иҗтимаий-гуманитарлиқ вә тәбиий-математикилиқ болуп иккигә бөлүнәтти һәм, мувапиқ һалда, икки бөлүм башлиғи болидиған.
Рәхмәтҗан Ғоҗамбәрдиев 1986-жили мошу нәшриятқа кичик муһәррир болуп ишқа орунлашти. Тонушлуғимиз, достлуғимиз шу чағдин етиварән башлинип, һелиму бир аилиниң пәрзәнтлиридәк өтүватимиз. Бу нәшриятқа кичик хадим болуп кириш үчүнму чоң тәйярлиқ керәк еди, әлвәттә. Бу җәһәттин у нуқсансиз.
1963-жили дунияға кәлгән Рәхмәтҗан Ғоҗамбәрдиев, ана жути – Ақтамдики мәктәптә ана тилда әла баһаларға оқуди. Мәктәпни түгитип, 1980-жили Абай намидики Қазақ педагогика институтиниң (һазирқи АДУ) тарих факультетиға оқушқа чүшүп, уни 1985-жили тарих, җәмийәтшунаслиқ, кеңәшлик һоқуқ мутәхәссислиги бойичә алий баһаға тамамлайду. Андин йолланма билән Уйғур наһийәсиниң Кичик Дехан (һазирқи М.Тейипов намидики) оттура мәктивидә өз мутәхәссислиги бойичә жуқарқи синипларда бир оқуш жили мабайнида хизмәт қилди. «Қайта қуруш» дәври раса қайнап, әвҗигә чиққан шу заманларда тарих вә җәмийәтшунаслиқ, һоқуқ пәнлиригә дегән қизиқиш вә тәләпму алаһидә жуқури болидиған. Тарих факультетиниң түләклирини «тәйяр парторглар» дейишидиған. Аилә шараитиға бола, ағинимиз Алмутиға қайтип, жуқурида тәкитлигинимиздәк, «Мектеп» нәшриятиға ишқа кириду. Униң әйнә шу аз вақит ичидики педагогикилиқ иш-тәҗрибиси өмүрбойи әсқетип келиватиду. Рәхмәтҗанниң шу бир жирақ 1986-жилдин, та һазирғичә өзи садиқ хизмәт қиливатқан саһаниң немигә муһтаҗ екәнлигини убдан һис қилидиған салаһийәтлик мутәхәссис, йетәкчи муһәррир болуп шәкиллинишиниң йилтизиму, мениңчә, шу йәрдә.
Рәхмәтҗан һаятида әҗайип устазларға дахил болғини билән һеликәм пәхирлиниду. Аз вақит болсиму Мөрдүн Тейиповқа (у чағда «Халық қаһарманы» намини алмиған – Ә.И.) шагирт болди. Кейин «Мектеп» нәшриятида Рабик Исмайилов, Әхмәт Илиев, Зерип Молотов, Ваһит Мәңсүров, Абдулла Абдуллин, Абдирим Данияров, Ришат Һасан охшаш тәҗрибилик мәтбәәчиләрдинму көп нәрсиләрни үгәнди. Нәшриятта ишләш җәриянида дәрисликләр муәллиплири, тәрҗиманлар биләнму қоюқ мунасивәттә болушқа тоғра келиду. Мәсилән, уйғур тили вә әдәбияти дәрисликлирини түзгән Ғ.Сәдвақасов, Т.Талипов, Ш.Кебиров, А.Қайдаров, Ш.Баратов, О.Җамалдинов, Б.Әлахунова, М.Һәмраев, С.Моллавудов, М.Абдрахманов, Р.Исмайилов, П.Сабитова, З.Молотов, Б.Рәхмитуллаева, В.Мәхпиров охшаш көплигән жирик алимлар вә тәҗрибилик методист-устазлар билән һәмкарлиқта ишләш, бир тәрәптин зор җавапкәрчиликни тәләп қилса, иккинчидин, тепилғусиз тәҗрибә мәктиви болди. Сабиқ кеңәш дәвридин, та һазирғичә уйғур мәктәплири үчүн төл оқуш қураллири болуп һесаплинидиған уйғур тили вә әдәбияти һәм униң қошумчилирини йезишқа салмақлиқ һәссә қошқан жуқурида мубарәк исимлири аталған муәллипләрниң көпчилиги елимиз мустәқилликкә еришкәндин кейин мустәқиллик роһиға уйғун йезилған «йеңи әвлат» дәрисликлирини тәйярлашқиму паал арилашти вә һәммуәллип сүпитидә бир түркүм қабилийәтлик шагиртларни мәсъулийити бәк жуқури бу ишқа җәлип қилди. Р.Арзиев, А.Арзиева, М.Юнусова, П.Мәхсәтова, Д.Рәйһанов шу җүмлидин. Уйғур тили вә әдәбиятидин бөләк башқа барлиқ пәнләр бойичә оқуш қураллири қазақ, рус тиллиридин ана тилимизға тәрҗимә қилиниду. Онлиған тәҗрибилик тәрҗиманларму нәшрият ишиға қоюқ арилишип, оқуш қураллирини ана тилимизда раван «сөзлитип», яш тәрҗиманларни зерикмәй үгәтмәктә. Дәрислик нәшир қилиш – муәллип, тәрҗиман вә муһәррирниң бир-бирини толуқтуруп, мәслиһәтлишип, өзара һәмкарлишип, бир-биридин үгинип, ортақ мәһсулат яритиши демәктур. Мана мошундақ мурәккәп вә мәсъулийити жуқури җәриян, өз новитидә, Рәхмәтҗанниңму йетүк мутәхәссис болушиға зәмин яратти.
Раст, өткән әсирниң 90-жиллиридики бир қийин-қистаң, қисқартишлар дәвридә Рәхмәтҗанғиму кәспини вақитлиқ өзгәртишкә тоғра кәлди. Дөләтлик радио комитетида уйғурчә аңлитиш программисида муһәррир болуп ишлиди. Буму зиян болғини йоқ. Тез-арида журналист кәспини өзләштүрүвалди. Кейинки жиллири «Мектеп» нәшриятиниң «базири касатлишип», дәрислик чиқиридиған, әпсуслинарлиғи, бәзидә мәрипәттин тиҗарәтни артуқ көридиған нәшриятлар көпәйди. Шундиму әң мурәккәп дәрисликләр «Мектепниң» әнчисидә болди. Хәлқимизниң йәнә бир фанат-мәтбәәчиси Зерип ака Молотов хелә вақит бир-икки хадими билән бу чирақни өчәрмәй кәлди. Ахири һөрмәтлик дәм елишқа чиқиштин 2-3 жил илгири Рәхмәтҗанни қайта издәп тепип, бу «муқәддәс аманәтни» шагиртиға тапшурди. 
Зерип ака Молотов шагирти һәққидә мундақ тил қатти: «Рәхмәтҗан КазПИниң ахирқи курсида оқуватқинида, нәшриятимизға келип тонушлуқ бәрди. Мүмкин болса, келәчәктә мошу йәрдә ишләшни халайдиғинини ейтти. Оқушни пүтирип, мәктәптә бир жил ишләп, андин, ахири, нәшриятимизға ишқа алдуқ. Бизгә дәл Рәхмәтҗан охшаш яш, билимлик хадим һавадәк һаҗәт еди. Арилиқта у һәрбий хизмитиниму өтәп кәлди. Мана һазир қәдирдан кәсипдаш иним 60 яшқа толупту. Һәйран болуватимән. Вақит немә дегән жүгрүк! Мән Рәхмәтҗанни нәшриятимизниң әң садиқ хадими дегән болар едим. Башқилар болса, аллиқачан қолини силкип, кетип қалатти. «Чида, укам, заманлар мундақла болуп кәтмәс» дәп көңлини көтирип қойимән. Пурсәттин пайдилинип, Рәхмәтҗан инимни тәвәллуди билән аиләм намидин қизғин тәбрикләп, Хасийәтхан сиңлим иккисигә пәрзәнтлириниң, нәв­рилириниң қизиғини көрсун дәп тиләймән!».
Мана, 20 жилдин көп вақит мабайнида Рәхмәтҗан мошу қутлуқ дәргаһта миннәтсиз меһнәт қилған онлиған кәсипдаш устазлириниң роһини хуш қилип, из-чириғини өчәрмәй, Уйғур редакциясини башқуруп, тинимсиз тәр төкүп келиватиду.
Нәшриятчилиқ саһаси хадимлирниң әмгигигә биртәрәплимә баһа бериш тәс. Мустәқилликтин кейин һаятимизниң барлиқ саһалирида дегидәк ислаһатлар башланди. Уларниң һәммисинила утуқлуқ болди, дәп ейтиш қийин. Болупму билим бериш саһасида рәһбәрләр тез йөткилип, муәллимләрниму, мәтбәәтчиләрниму гаңгиритип қойди. «Йеңи әвлат» дәрисликлирини тәйярлаш, нәширдин чиқириш техи толуқ тамамланмайла, тәҗрибилик мәтбәәчи устаз Зерип Молотов һөрмәтлик дәм елишқа кетиду вә барлиқ мәсъулийәт Рәхмәтҗан йетәкчилигидики тәһрират хадимлириниң зиммисигә чүшиду. Мустәқил елимизниң билим бериш саһаси, болупму оқуш қураллирини нәшир қилиштики дәсләпки ислаһатини муваппәқийәтлик әмәлгә ашуруп, у хелә мукәммәллишип, 3-4-қайта нәшригә кәлгәндә, маарип саһаси, йәни оқуш қураллирини нәшир қилишта елимиздики иккинчи, «йеңиланған программа» асасидики, мәзмун җәһәттин илгәркилиридин тамамән өзгичә йеңи дәрислик вә ОМКларни тәйярлаш, тәрҗимиләш, тәһрирләш вәзиписи алға сүрүлгәндә, техиму зор қийинчилиқлар пәйда болди. Болупму пүтүнсүрүк редакция муһәррирлириниң бирдә-йерим хадими билән иш бәҗириватқан Рәхмәтҗанға тиңдин йол ечишқа тоғра кәлди. «Йолни маңған авутиду» демәкчи, редакция хадимлири бу еғир вәзипиниң һөддисидинму шәрәп билән чиқишни билди. Ейтмақчи, мошу «йеңиланған программа» асасидики «Елипбәдин» башланған тил-әдәбият охшаш төл оқуш қураллирини түзүштә, йезишта илгәрки тәҗрибилик устазлар яшинип яки бақилиқ болғачқа, уларниң орнини шуларға һәммуәллип болған шагиртлири ишәшлик басти. Мәсилән, Р.Арзиев, П.Мәхсәтова, А.Һәмраев, Р.Йүсүпов, М.Мәһәмдинов вә көплигән башқилар. Уларму, йеңи тәләпләргә җиддий әмәл қилип, алимлиримиздин, тәҗрибилик мәктәп муәллимлиримиздин йеңи һәммуәллипләрни җәлип қилди.
Нәшрият саһасида узақ ишләш җәриянида, кеңәш дәвридики оқуш қураллирини нәширгә тәйярлаштин сирт, заманивий дәрислик вә оқуш-методикилиқ комплекслирини тәйярлаш, тәрҗимә қилиш, тәһрирләш, нәширдин чиқириш охшаш, жуқурида қәйт қилинған икки чоң ислаһатни әмәлгә ашурушта Рәхмәтҗан Музәппәроғлиниң төһпә-салмиғи зор болғанлиғи талашсиз. Йәни, мустәқиллик роһиға уйғун һалда йәрлик муәллипләр тәйярлиған «йеңи әвлат» дәрисликлирини кәспий муһәррир сүпитидә сүзгидин өткүзүп, андин мәзмун җәһәттин илгәркилиридинму кәскин пәриқ қилидиған иккинчи чоң ислаһат – «йеңиланған программа» асасидики тамамән йеңичә дәрисликләрни йоқтин бар қилиш охшаш пәқәт билимла әмәс, истедат, издиниш, бәрдашлиқ вә тиришчанлиқни тәләп қилидиған алаһидә җавапкәр бу вәзипиниң һөддисидин көрүнгәнла адәмниң чиқиши икки тайин. Аталғуларни орунлуқ пайдилиниш, йоқни кәшип қилиш үстидә тинмай издиниш – нәшрият хадимлири үчүн адәттики ишлар. Бәзән мәтбәәчи достумға чеқишип: «Рәқә, силәр, нәшриятчилар, һәрипни кочилаштин залиқип, чарчимидиңларму?» десәм, уму һазирҗаваплиқ билән көп ойланмайла: «Өзара кочилашқандин көрә, һәрипни түзәп, чуқиған миң әла» дәп ағзиңни япиду. Бир мәһәл болсиму қенип күлүшивалимиз...
Алий оқуш орнини тамамлиғандин кейинки аз-кам қириқ жиллиқ әмгәк паалийити мабайнида Рәхмәтҗан Музәппәроғли, һәм кәспий мәтбәәчи вә тәҗрибилик тәр­җиман, һәм маһир тәш­килатчи сүпитидиму миллий нәшрият­чилиғимизниң тәрәққиятиға вә ана тилимиздики оқуш қураллириниң сүпәтлик чиқишиға зор төһпә қошуп кәлмәктә. Жуқарки синип оқуғучилири үчүн «Қазақстан тарихи», «Дуния тарихи», «Җәмийәтшунаслиқ», «Һо­қуқ асаслири», «Биология», «География», башланғуч синиплар үчүн «Бәдиий әмгәк», «Тәбиәтшунаслиқ», «Өзини-өзи тонуш» қатарлиқ нәччә онлиған дәрисликләр, хәритиләр, иш дәптәрлири, методикилиқ қолланмиларниң тәрҗимиси униң қәлимигә мәнсүп. Уларда балиларниң яш алаһидиликлиригә ала­һидә диққәт бөлүнгән, тили чүшинишлик, раван. Мәктәпләрни анатиллиқ сүпәтлик оқуш қураллири би­лән тәминләштәк җапаси тола бу ишлар – әйнә шу Рәхмәтҗан охшаш санақлиқ мутәхәссисләрниң әҗридиндур. Тәҗрибилик мәтбәәчиниң бу­лар­дин башқа мәктәп һаяти, миллий маарип, тарих, аталғулар, тәсвирий сәнъәт, тилшунаслиққа аит онлиған топламларға мәсъул муһәррир болғанлиғиниму алаһидә қәйт қилиш артуқ болмиса керәк. Мошу йәрдә, пурсәттин пайдилинип, һели мәрһум вә һаят тәҗрибилик тәрҗиманлар Ә.Илиев, Т.Нәзәров, А.Абдуллин, Р.Исмайилов, В.Мәңсүров, А.Данияров, М.Зулияров, Р.Һасан К.Талипов, Ә.Һаҗиев, Ш.Өмәрбақиев, З.Молотов, К.Мәңсүров, Ғ.Исраилов, Ш.Азнақулиева, Р.Абдиқаров, Н.Җәлилова, Ш.Һәмраев охшаш көплигән маарипимиз җанкөйәрлиригә апирин ейтишқа әрзийду.
Рәхмәтҗанда көпчили­гимиздә кам учрайдиған хисләт моҗут. Һәрқандақ саһада өзини «судики белиқтәк» һис қилишқа қабил. Ойлаймәнки, у мәтбәә әмәс, илим-пәнни таллиған болсиму, сөзсиз, ғоллуқ алимларниң қатаридин көрүнәр еди. Журналистикида «тегип-қечип» язғининиң өзи аддий оқурмәнниму, кәспий журналистниму таңлай қаққузиду. Ана жути – Ақтам, даңлиқ жутдашлири, устазлири һәққидә тәвринип, пәрзәнтлик муһәббити билән қәләм тәврәтти. Йеқинда гезитимизда елан қилинған «Әҗдатлар йоли билән» намлиқ Өзбәкстан сәпириниң тәсиратлири һәққидики мақалә көпчиликтә әҗайип иллиқ инкасларни пәйда қилди. Шу мақалә муәллиплириниң бири – йәнила шу бизниң Рәхмәтҗан. Уни бәзидә шәһәрдики ақтамлиқларниң зогулисиму дәп қалисән. Жутдашлириниң шатлиғидиму, қайғусидиму дәсләп үн қатидиған йәнә шу Рәхмәтҗан. Язғандиму йезиш барғу. Бәлким, күн раса қизиған томуз ейида дунияға кәлгәчкимекин, гәпниң лилласини ейтиду, қайнап кетиду. Һәр мәсилиниң теги-тәктигә йетип, өз һәқиқитини дәлилләштин қайтмайду. Болупму униң көләмлик публицистикилиқ мақалилирида тәпсилат көп. Бәзән, ичиң пушуп, «Һәй, җә, қәлимиң әпқечип кетиптиғу» дегүң келидую, әмәлиятта униң пикриниң аччиқ болсиму, тоғра вә дәллиң екәнлигигә көзүң йетиду.
Бир чағларда айлап, өйдиму, ишханисидиму «баш татлашқа» чолиси тәгмәйдиған Рәхмәтҗанниң кейинки жиллири «бош вақти» көпийип қалди, чүнки нәшрият дәрисликләргә буйрутма чүшкәндә, уни тепивелип пайдилинидудә, башқа вақта қәрәлсиз, һәқ төләнмәйдиған дәм елишқа чиқиришни «адәт» қиливапту. Мана базар ихтисадиниң «шарапити». Бу вақитму мәрипәт шәйдаси үчүн бекар өтмәйду. Рәхмәтҗан Ғоҗамбәрдиев – ҖУЭМ йенидики Маарип кеңишиниң әң паалийәтчан әзалириниң бири. Алимлар, журналистлар, мәтбәәчиләрдин ибарәт бу топ миллий мәктәпләрни давамлиқ арилап, уларниң һәл болмайватқан мәсилилирини һәл қилиш йоллирини издәп, миллий маарипни сақлап қелишқа ат селип келиватиду. Бир топ мәсләкдашлири билән «Мәрипәт» мәшривини (һазир җәмийәтлик фонд – Ә.И.) тәшкил қилип, йәнила шу мәктәпләрниң ғеми билән яшап келиватиду. Мәшрәп әзалириму көзи очуқ, милләт десә җенидинму кечишкә тәйяр әзимәтләр. Башқилар охшаш жиққан пулини көңүл көтиришкә әмәс, бәлки күндин-күнгә житимсирап кетиватқан маарипимизниң «белини көтиришкә» сәрип қилип келиватиду.
Зерип акиниң сөзи билән ейтқанда, «кона нәшриятниң әң ахирқи вә әң садиқ» хадими Рәхмәтҗан Ғоҗамбәрдиевни бу күнләрдә 60 яшлиқ тәвәллуди билән тәбрикләватқанларниң сани йоқ. Шуниң өзиму чоң бәхит, амәт. Әстаидиллиғи үчүн Жирақ Шәриқтә һәрбий хизмәттә жүргәндә, БАМни (Байкал-Амур Магистрали) селишқа қошқан һәссиси үчүн «За участие в строительстве БАМа» медали, кейинки жиллири Түрк хәлқи Ассамблеясиниң «Достлуқ» вә ҖУЭМниң «Сахавәт» медальлири билән мукапатланди. Беваситә нәшриятчилиқтики хизмити үчүн Билим вә пән (һазирқи Маарип) министрлиги тәрипидин берилгән пәхрий ярлиқлар, миннәтдарлиқлар өз алдиға. Бу бир көңүл хуши вә етивариниң нишани. Һәммидин әвзили, униң аңлиқ һаяти жүрәк әмри билән таллавалған саһада өтүватиду. Бу саһа, йәни мәрипәт – униң қәлбидики ярқин әңгүштәрдур.
Қәһриманимиз аилисидиму амәтлик, қериндаш, дост-ярәнлири арисида қәдирлик, көйүмчан, техичә Анисиға әркиләп жүргән бәхитлик инсан. Өмүрлүк җүпти Хасийәтбүви иккиси үч пәрзәнт қучуп, пәпиләп өстүргән меһри дәрия пасибанлар. Пәрзәнтлириниң тунҗиси – Назира, чоң оғли Адилҗан вә униң рәпиқиси Шаһсәнәмләрму – алий билимлик малийә вә медицина хадимлири. Кәнҗә оғли Әзиз, 101-мәктәп-гимназияни «Алтун медальға» түгитип, Чехиядә алий билим дәргаһини тамамлаш алдида туриду. Бовиси алий үмүтләр билән исмини «Оғузхан» дәп қойған нәврисиму – бәхитлик аилиниң бөләкчә көрки. Омақ жигит «Бова, мома. Мәнму уйгурча окуйман», дәп өзичә тиришип, көңүлни хуш қилмақта. Илаһим, мәрипәтчилигимизниң пилдирлиған пилтиси мәңгү өчмигәй. Сөһбәт ахирида һәзиллишип: «Адаш, һаятқа яки һаятта өкүнүшүң барму?» дәп чеқишсам, дәррула: «Әқәң, һаятқа келип, яшашниң өзи – Алланиң алий, улуқ немити. Қилчә өкүнүш йоқ, бирақ «хәп» дегүзидиған пәйтлири йоқ әмәскән. Мисалға, техи аҗиз, сәби чеғиңда әтивалап беқип, «тиришип оқуп, яхши адәм болушқа интил», «көзүңгә яш кәлгәндә күлүшни бил» дәп үгәткән қадақ қоллуқ Атамму, мән алий оқушқа чүшкәндә, хошаллиғидин көз йешини төккән, өзиму алий билимлик Һәдәмму, қәлб төридики қәдирданлирим һаят болуп пәхирләнсә еди, хошаллиқларни тәң бөлүшкән болсақ, дәп пучилинип қалисән бәзән... Һаят – күрәш. Асаслиғи – ана тилимизни, инсаний қиммәт-қәдримизни, миллий кимлигимиз билән маарипимизни қоғдаш, асраш, риваҗ тапқузуш – барлиғимизниң муқәддәс борчи. Шуни унтумай, әмәлий қоллисақ, әмәл қилсақ – бүйүк арманлиримизниң орунлинишини чамимиз даирисидә тезлатқан болимиз» деди.
 Бизму униңға җававән: «Һаят – күрәш» һарвусида ашқан даваниң қутлуқ болсун, қәдирлик дост!» демәкчимиз.