• Һекайә
• 30 Қараша, 2023

Сөйгү териги

Тұрысбек СӘУКЕТАЕВ

(Һекайә)

(Ахири. Беши өткән санда).
Һә, бу қув тирикчиликтә бир-бириниң қәдригә йәткәнләр бармекин, зади? Қийсиқ басқан чағлириму көп болди. Бегуна Шәмиләни зар қахшитип, талай жиғлатти. Һарақ билән көңүлниң кәйнигә кирип, қилмиғини қалмиди. «Бала туғмидиң, кәйнимдин туяқ қалмиди», дәп икки балиси бар тул җуганниң өйигә киривалди. Баққандәк үч жил қарисини көрсәтмиди. У аялму буниңға бала туғуп бәрмиди. Шу чағдиму йәнә һелиқи Абдулһәй дегән мерәз:
«Һәй, үстидин әркәк чивин учуп өтсә, қосақ көтиришкә тәйяр хотунни туғдуралмидиңму? Өзәңму чағлиқ охшайсән» дәп тазиму хорлиған еди. Бир күни қара сумкисини сөрәп, қараңғуда султийип кирип келиведи, Шәмилә бечарә «лам» демиди. Үнсиз дәстихан йейип, алдиға иссиқ тамақ қойди. «Бар гуна өзәңдә» дәп йеғириға тәгмиди. Башқа кәлгәнни биллә тартишти. Буни дәп анилиқ бәхтидинму ваз кәчти. Әйнә шундақ есил инсандин айрилип, аһ уруп қалди, мана.
Бовайниң өйгә барғуси йоқ. Қәбирстан билән мәлиниң арилиғи бир чағларда шахлирида қушлар тинмай сайрайдиған бүк-барақсан бостанлиқ еди. Әнди у йәр, бу йәрдә чоқчийип, шалаңлап кетипту. Жутниң қери-чүриси охшаш уларму азийип бариду. Болмиса, өткән күнниң ялдамиси болуп, бир убдан көкләп туратти. Ғалибийәтниң он жиллиғи һарписида өзлири тиккән көчәтләр еди. Бу мәлидин урушқа атланған бир йүз сәккиз жигитниң оттуз иккиси аман қайтти. Намила аман. Бири — току, бири чолақ, бири – қарғу, йәнә бири – кантож...
Бовайниң замандашлири урушни көрмиди. Бирақ өтүклири билән қан кәчкән атилири, акилири урушни йезиға «Мана көрүңлар» дәп елип кәлди. Шуларниң көзлири һәм сөзлиридин дәһшәтлик қирғинниң шәписини көрүшкә болатти. Ичивалса түн йеримда чөчүп ойғинивелип, чолақ путлирини, көтмәк қоллирини пулаңлитип ялғуз көзи чаниғидин чиқип кетидиғандәк чәкчийип вақирайду «ура» дәп. Шуларниң өлгәнлиригә – тазим, тириклиригә – рәхмәт ретидә тал чивиқлирини тикип, «Ғалибийәт аллеяси» дәп атап кәткән еди. 
У чағда булар алтинчи синипта оқатти. Шәмилә иккиси көк терәкниң көчитини биллә олтарғузди. Өзәң өстүрүп, пәрвиш қилған нәрсиниң оти бөләкқу. «Кимниң көчити һәммидин егиз боларкән» дейишип, бәс-бәскә чүшкәндәк, өзлири олтарғузған көчәтләрни суғирип, қоғдап жүридиған.
Көк чивиқ бой тартип, өзлири билән тәңла өсүшкә башлиди. Көп өтмәй шахарап, көккә бой созған алп терәккиму айланди. Ғоли сипта, тик. Мошу орманлиқтики әң егиз вә чирайлиқ терәк иккисиниң. Яз күнлири авулниң чоң-кичик жиғин, оюн-тамашиси җәңчиләр аллеясидә өтәтти. Шу чағларда чоңлар «Паһ, паһ, Шәмилә билән Әлиханниң дәриғи «Явтерәккә» айлинидиған охшайду» дәп махтишатти. Өтмүштә басқунчилиқ урушлири овҗ алған дәвирләрдә, учиға чиқип әтрапни күзитидиған әң егиз дәрәқни әйнә шундақ атиған екән. Қишниң боран-шувурғанлиқ күнлири йолувчилар тенәп қалмаслиғи үчүн дәрәқ бешиға чирақ илип қояттекән. Һәқиқәтәнму, бу иккисиниң дәриғи һәммидин егиз явтерәк болуп йетилди. Бәлким, башқиларға қариғанда чин ихласи, меһри билән пәрвиш қилғини үчүн шундақ өсүп кәткәнду. Әшу ортақ шатлиғи болған терәкниң зилвалиғиға сөйүнүп жүрүп, өзлириниң арисида, қандақту-бир шерин сезимниң пәйда болғинини сәзмәй қелишти. Шәмилә шу бир бала көкләмдә раса қиямиға йәткән еди. Бир җүп қилип өрүвалған сумбул чечи, марҗандәк чишлирини коз қилғандәк сирлиқ күлүшлиричу? Йә, униңла көзигә шундақ чирайлиқ көрүнәмду, әйтәвир, қиз нәпис чайқилип, кочиға чиққанда, буниңму әшу зилва терәктәк тез өскиси кәлгән еди.
Аста-аста улар терәк түвидә пат-пат учришидиған болди. Көк терәкни пәрвиш қилиш үчүн келәмду яки дидарлишиш үчүнму? Бу өзлиригила мәлум сир еди.
Шәмилә – парторгниң қизи. Дадисиниң қоли узун. Язлиқ тәтилдә аписи иккисини Ялта, Бурабай, бәзидә Алмутиға дәм елишқа әвәтиду. Бу болса ялғузлуқтин техиму житимсирап, йәр-көккә сиғмай қалиду. Ундақ күнләрниң теңи атмас, күни патмас болуп кетиду. Гугум чүшүши билән кино, уссул кәчлиригә жүгрәйдиған дост-ярәнлириғиму қошулмай, қәлбидики сеғинишқа мәлһәм издәп, өзиниң Явтеригигә алдирайду. Уни қучақлиса, Шәмиләни қучақлиғандәк болиду. Терәк ғолида қиз алиқининиң излири қалғандәк сийпилап сөйиду. Үнсиз пичирлап, сеғинишини йәткүзиду. Мәккәм қучақлавелип, икки мәңзини новәт-новәт билән терәк ғолиға йеқип, узақтин- узақ туриду. Терәкниң йилтизидин кирип, ғол бойлап өрлигән һаятлиқ нәриниң шилдири қиз жүригиниң соқушидәк аңлиниду.

***
Бовай шалаңлап кәткән орманни кезип, өзиниң теригини издиди. Синчилап узақ қариди. Бу тәрәпләргә өтмигини қай заман. Һәтта қәйәрдә екәнлигиниму унтуп қапту. Мәктәпни пүтәргәндин кейин учум болған қушлардәк, һәрқайси өз армининиң йетигидә кәтти. Бирлири – солдатқа, бирлири оқушқа кәтти. Жутта қалғанлирила бурунқидәк һәвәс йоқ. Өзлири тиккән дәрәқләрни пәрвиш қилиш балилиқтики әмәк сүпитидә артта қалди. Бузә жирақта оқушта жүргән Шәмиләни сеғинғанда бармиса, башқа чағда есиғиму кәлмәтти. Өйләнгәндин кейин болса, аста-аста унтушқа башлиди. Мабада, Шәмилә қол йәтмәс арман болуп, жүригидики мәңгү сақаймас яриға айланса, Явтерәк қәлбиниң бир булуңида чоқчийип көкләп турармеди, ким билсун? У чарчиған көзлирини угилап йәнә әтрапиға нәзәр салди. «Товва, мәшә бир йәрдила едиғу? Күн петиштин саниғанда төртинчи қатарниң оттуридарақ еди. Һә, мана, дәл өзи». Ахири, көзлири терәкни тапти. Хошал болушниң орниға, бир ишинип, бир ишәнмәй көңли бошап кәтти. Учи сунуп, пакалап кетипту. Кәң йейилип өскән шахлирини нурғуни қуруп, у йәр-бу йәрдә қалған япрақлири дирилдәп туриду. Дәртмән дәрәқтин көзлирини қачуруп: «Һә өзәңчу? – дәп пичирлайду ичидә. – Мону дәрәқтин нәриң артуқ? Сени түнүгүнки шох жигит десә, кимму ишинәр? Явтерәкниң әтрапидики бәзи дәрәқләрниң көтмигила диңгарап туратти. «Тиккән адәм өлсә, дәрәқму қуруп кетиду», дегини раст охшайду. Қаяққила қариса, өтмүшниң шәписи. Әйнә – Сейитқұлниң, униң нерисида – Жолдасбайниң, монуси – Бекмәмбетниң дәриғи еди. Һәммисила у дуниялиқ бу күндә. Мону көйгән көтәк – Сәйдәшниң. У авариядин қайтиш болған күни дәрәққә чақмақ чүшүп, көйүп кәтти.
– Бармусән, кона достум, қери дәриғим! – Бовай қучиғини кәң ечип, терәккә интилди. Узун жиллар көрүшмәй, сеғинип кәткән һәмрайини тепивалғандәк, Явтерәкни қучақлавалди. Ғоли баяғидинму йоғирип кетипту. Қучиғи йетәр әмәс. Шу петичә қанчә турғини намәлум. Көзини жумуп, маңлийини йеқип, чак-чак йерилип кәткән қовзақлар алиқанлири билән тинмай сийпавәрди.
– Һә, Явтеригим, сән қерипсән, мәнму қеридим. Сән тәнһасән, мәнму тәнһа! – деди муң ара. Қери дәрәқму униңға дәрдини ейтқандәк болди. У: «Шунчә вақтин бери нәдә жүрдүң?» дәтти. Бовай бешини көтирип, терәкниң ғолини бойлап, жуқуриға қариди. Жиғламсириған көзлири ғолдин неминиду издәтти. Издигини қол йәткидәкла йәрдә еди. Жиллар өтүп, хелә жуқирилап кетипту. Үч ачиси йейилип, үч яққа кәткән «Ш»ни сунған путақларниң арисидин аран тапти. «Ә» ғолниң иккинчи тәрипигә өтүп кетипту. Мошу икки һәрипни Шәмилә язлиқ тәтилдә шәһәргә кәткәндә, бәкә билән оюп язған еди. Қайтип кәлгәндә қиз буни көрүп, раса рәнҗиди. Билигини аччиғида морлап, андин тимиғиниң излириға қарап:
– Һә, қандақкән? Ағридима? Буниңму җени бар. Буларму азаплинип жиғлайду. Бирақ биз тилини билмәймиз, – дегән еди қиз терикип.
Шәпиләрни көзи билән қоғлап жүрүп, аллиқачан қол шилтип видалашқан, сеғинишқа толған күнлири әскә чүшти. Яш терәкниң түвидә кәң көйнигиниң етәклири ләпилдәп, назлинип қачқан қиз өзини тутқузар әмәс.
Күн угисиға петишқа башлиди. Бовай уйқидин турғандәк, әтрапиға аң-таң болуп қариди. Шерин әләс-шәпидин айрилғуси кәлмәй «Товва, растинла қерип қалғинимму?» дәп өз көзигә ишәнгүси кәлмәтти. Бираздин кейин, бели мүкчийип, еғир қәдәм ташлап, өйигә қарап меңип кәтти.

***
Әтрапни қараңғулуқ басқанда зәрәткалиқ тәрәптин чиққан бир қара гәвдә пәйда болди. Яйли-қуйруғи төкүлүп турған қара ат мингән, қара тон япқан сүрлүк адәм қап-қара көләңгидәк келивататти. Теқимидики айпалтиси ялт-юлт көрүнүп қалидиған ай шәпиғидә ялтирап көрүнәтти. У Явтерәкниң йениға келип, аттин чүшти. Чәкчәйгән сур көзлириниң қаричуғи оттәк йенип, қурушқа башлиған терәккә қадалған еди.
– Паһ, тазиму йоғарған екән! – деди Явтерәкниң баш-учиға қарап. – Бир қиштинму ешип қалидиған түри бар! – Айпалтиниң сепини чиң тутуп, сәл турғандин кейин, ялтайғандәк болди. «Монуни ғулитиш үчүн бир күн вақит керәктәк туриду. Палтиниңму биси қайтқандәк көрүниду. Яхшилап чақлимиса болмас. Җә, кейин келәрмән». – У етиға минип, көздин ғайип болди. Явтерәк «уһ» дегәндәк, қери ғоли шеқирап, үнсиз товлиди.

***
Бовай Явтерәкниң түвигә келип олтиришни адәткә айландурди. Таң атса кәч қилалмай, қараңғу чүшсә таңни атқузалмай, кәйнидин қилчә қалмайдиған тәнһалиқтин қечип, мошу йәрни паналайду. Сәһәр намизини оқуп, еғиз бәкитипла ишиға кечикип қалған адәмдәк, бейит бешиға алдираш йетип бариду. Шәмиләниң қәбрини айлинип, бираз жүридудә, андин явтерәк тәрәпкә йол салиду...
Қери дәрәқ, көләңгисидин яп-яш гөзәл жүгрәп чиқтидә, қучақ йейип алдиға жүгриди. Жигитниң беши айлинип, көзлирини ғува туман қаплиди.
– Әли, икки жил икки әсирдәк болуп кәттиғу!
– Маңа болса, икки әсирдәк!
– Солдат кийими саңа тазиму яришидекән. Боюңму өсүп кетипту. Қариғинә, мүрәңгиму йәтмәй қаптимән.
– Мени сеғиндиңму?
«Шуниму сорамсән» дегәндәк, қиз уялчақ көзлирини кирпигиниң астиға йошурди:
– Сени сеғинғанда мошу терәк маңа һәмра болди.
– Мәнму бу теригимизни чүшүмдә пат-пат көрүп жүрдүм.
Андин бир-биригә йепишқан икки ашиқниң түгимәс нахшисиға яш терәкниң япрақлири хошал чавак челишқа башлиди.
Көзини ачса, қери қув терәкни қучақлап турған екән. Әтрапидики сур вә соғақ ят дунияни көргиси кәлмәй, яш әгигән көзлирини қайта жумувалди... Қара чалниң қойнидин суғирилип чиққан ашиқ қара бала жүриги дүпүлдәп соқуп, қәйәрләрдиду изи қалған шу бир шерин дәмләрниң кәйнидин қоғлап кетип баратти...
Күндики адити шу. Терәк түвидә әтидин кәч киргичә ойға петип олтарғини олтарған. Өтмүшниң өчмәс хатирилири көз алдидин кәтмәй, көңли яйрап қалидиған болди. У мундақ пәйттә һазирқисини тамамән унтуп, жирақтики яшлиғиниң қойниға шуңғуп кетиду. Еһ, немә дегән иллиқ, шерин еди у чағлар! Мәйли, қанчә мәшәқәт, қийинчилиқ, йоқчилиқ қийнисиму, һаят бәрибирла, әшу бар-йоқи билән иллиқ.
Қәдри қир ешип, көздин жүткәндин кейинла билинип өкүндиридекән. Хиялиңда тирилгән миң бир әләс әндиктүрүп, сирлиқ дунияға башлайдекән. Шерин муңға толған жүриги тепирлап, өзиниң Шәмиләсини қучақлап сөйиду. Бәхитлик күнләр, бал-шерин түнләр...
Хиялида қайта қучқан Шәмиләдин әнди задила айрилғуси йоқ. Баяғидәк қиғ бихсип көйгән очақ бешида иккиси гуңурлишип олтириду. Йә, гепи түгисичу! Шу күнләрниң шатлиғидин яйрап, өкүнүшидин муңға чөкти. Биридин-бири иссиқ дәқиқиләр дуниясиниң тәпти немә дегән иллиқ еди, һә!
Йәнә бир күнни угисиға патқузуп, бир мәһәл көзини ачқанда «һой, немә болуп кәтти, мән қәйәрдә?» дегәндәк, әтрапиға зәң селип, узақ олтарди. Һәр һалда көңли көтирәңгү, бойи сәгәк, хатирҗәм. Шәмиләниң сөзи, күлкиси қулиғида җараңлап, алиқини тәккән йәрләрниң тәпти шу петичә. Әйнә шу отлуқ нур қәлбини тоңлатқан тәнһалиқ билән қайғу-муңниң көк музини еритмақта еди. Өзини йеник сезип, орнидин лип туруп кәтти.
Арида һәптә, ай өтти. Бир күни кәлсә, қудритиңдин өргиләй, қери терәк йенип көкләшкә башлапту. Һәйран болуп, өз көзигә ишәнмәй қалди. Қовзақлири юмшап, ялтирап туриду. Путақ-шахлирида япрақлар бих урушқа башлапту. Алланиң бу қудритигә жүриги йерилғили тасла қалди. Хошаллиғидин Явтерәкни қаттиқ қучақлавалди. Дәрәқ ғолини бойлап аққан тирикчиликниң нәри жүригиниң дүпүлдиши билән жуғирилип кәткәндәк билинди.
Көп өтмәй Явтерәк баяғи дәвран сүргән чағлиридәк, шахарап, яширип кәтти.

***
Әву күнки қара кийимлик, сүрлүк қара адәм қәбирстан қойнидин көләңкидәк йәнә пәйда болди. Астидики қара етини девитип, йорғитип келиватиду. Бу қетим айпалтисиму бабида охшайду. Бислири ялт-юлт пақирайду. Ачкөзлүкниң хумари қайнап турған бу қара нийәт палтисини ойнитип, чоң олҗидин тама қилип, чишлирини ғучурлитип қоятти. Сокулдап Явтерәккә йәткән пети, тизгин тартип, етини тохтатти. Терәкни тонумай, аң-таң болди. Тақ алдида йопурмақлири ялтирап, һаятқа хуштарлиғи қайта ойғанған алп, зор терәк мәғрур туратти. Техи йеқиндила қуруп, өриләй дәп қалған терәк тирилип кетипту. Шахарап, шатлинип, чайқилип туриду. Сайисидин чиққан мәйин сәлкин җанға арам беғишлатти. Қара адәм қолидики палтиниң йәргә қандақ чүшүп кәткинини сәзмәй қалди. Өзиниң бу йәргә немә үчүн кәлгини есидин көтирилип кәтти. Қуяш нурида тавланған йопурмақлар тилсим тилда сивирлимақта. Униңға шахтин-шаққа сәкрәп учуп-қонуп, бәс-бәстә сайриған қушларниң нәғмиси қошулуп, асман асти ваң-чуң базарға айлинип кәткәндәк еди. «Һаят, сән нәқәдәр гөзәл едиң» дегәндәк Явтерәк йеник тәврәп, әтрапиға шадиянә бақар еди.

***
Бовай вақиттин адишип қалди. Кәч гиримсән кона өйигә келип, соғ көрпигә қийсайғинини демисә, хиялида баяғи қизиғи мол күнлирини кезип жүрәтти. Улуқ сеғиништин һасил болған яш өмүр шавқуни қәлбини астин-үстүн қиливәтти. Явтерәктәк қайта яширип кәтти. Жүрүш-туруши чаққан, көңли сәгәк, һәтта қоруқлири йоқап, чирайи ялтирап туриду.
Бовай өйигә кәлгәндә Уәсила күндикидәк дәстихан йейип, алдиға чай қойди. Чиқип кетиветип кәйнигә бурулуп:
– Таға, Қайрат бүгүн бир машина чөп чүширип, маялап қойди, – деди қери хошнисиниң көңлини көтәрмәкчи болғандәк. «Қайрат дегиниң ким? У нәниң чөпи» дегәндәк бовай бираз тиңирқап турдидә:
– Һә, яхши бопту, – деди бепәрва һалда.
– Қолтуқтики чепиндин йәнә бир машина чүшәрмәкчи. Қишқа йетип қалар?
– Һә, өзәңлар билиңлар.
Уәсила лапла бир қарап қоюп, сиртқа маңди.
«Қизиқла адамә, – дәп ойлиди. – Гәп қилсаң, пәрваму қилмайду. Һә, қериғанда ялғузлуқ оңай әмәстә, момийини ойлап, пәришан болуп жүридиғанду. Бирақ чирайидин җүдәп-сарғайған һечнемиси йоқ. Әксичә, қәдди тиклинип, сақал-чачлирида ақлар азийип қалғандәк туриду. Бетиму ялтирап туриду».
Көзини жумувелип, қитирлитип көшәватқан қоңур сийирни аран сеғип, орнидин турушиға кона ишик ғачирлап ечилип, қийсийип Қайрат кирип кәлди. Уәсиланиң қапиғи түрүлди. Байиқи бәш йүз тәңгиниң бешиға су қуюветип кәлгән түри бар. «Мону бала-чақиниң рисқиғу» дейишни билмәйду. Сәл қимирлиса, һәқ тәләп қилиду. «Кәч киргичә чөпни чөмүлә селип, чаң-топа жуттум. Йүз грамм ичмисәм болмайду» дәп қанни ичти.
Әнди теч ухлиса болаттиғу.
Лиқ бир челәк сүтни қазан бешиға қоюшиғила пулаңлап йениға кәлгән Қайрат бир тепип өрүвәтти.
– Һайван! – деди җуган зәрдә билән, – Шәйтанниң сүйдүгигә тоювелип, бу немә қилғиниң?
Дейишниғу деди. Бирақ бу дөләйниң мушидин һәзәр әйләп, қечишқа тәйяр туриду. 
– Һу, анаңни, бу дәллә бизни қул қиливалдиғу, – деди Қайрат чишлирини ғучурлитип, – немишкә сийирини сағисән?
– Һуй, ақсүйәк! Ханниң туғуми! Сийир униң болғини билән яз бойи сүт-қетиғини ичиватисәнғу! Қораңда чишқақ оғлиғиң йоқ, немәңгә гүкирәйсән?
– Раса, аний таптиғу бу қахваш! – деди Қайрат бу қетим сәл бесиқ авазда. – Һәммә тирикчилиги мениң бойнумда. Кәч киргичә чөпини догилап қара тәргә чүштүм.
– Һарақ ичкәндә, бу нәниң ахчисиға кәлди демәйсәна?
– Әву күни сийирини буқиға апардимғу...
– Вай, бечарә, қийнилип кетипсәндә! Әву алкашлириң оқутивәттиму, йә? Оқитини бекарға қиливатқиниң йоқ. Мидирлап кәтсәң, ахча дәйсән. Қанипә һәммә нәрсигә пул төләватиду. Уни аз десәң, қизиңни өйидә турғузуп, оқутуп бериватиду. Шу яхшилиғини көзүң көрмәмда? Әркәк болсаң, әл қатари бизни баққин!
– Қандақ бақмақчимән? Хәқ охшаш мелим, йә тракторим болмиса?
– Хәқтә немишкә бар, сениңда немишкә йоқ?
– Ву-уй, анаңни... сән хотун ундақ қенимни ичмә. Тилиң чиқип қаптидә. Җапилдиған әшу зәһәр тилиңни жулувалайму һазир, яптошамайт!.. 
У қолиға илингәндәк бир нәрсә тепиш үчүн йәргә иңишкәндә, ишниң насирға чапқинини сәзгән аял өзини кочиға атти. Қайтип өйгә кирмиди. Йәттигә көчкән оғли: «Папам ухлаватиду» дәп хуш хәвәр ейтқичә коча айлинип жүрди.
Иккисиниң ғаж-ғужи тез. Яришип қелиши униңдинму илдам. Болупму, Уәсила кәчүрүмчан. Ери қапиғини сәлла ачса, уму күлиду. Бар рәнҗиши шуниң билән жуюлуп кетиду.
Әтигәнлик наштидин кейин әр-аял һечнәрсә көрмигәндәк, гәпкә чүшүп кәтти.
– Қайрат, байқамсән, тағамниң жүрүш-туруши башқичила. Өзи бир түрлүк яширип кәткәндәк көрүниду.
– Яширип кәтсә, яш хотун алғуси барду, – деди Қайрат бойнидики кирлик билән маңлийидики тәрни сүрткәч. – «Кәмпири өлгән чалдәк қутрап» дәп қазақ бекар ейтмайдиғу.
–    Қойғинә, йоқ параңни. Тағам ундақ адәм әмәс!
– Уни сән нәдин билисән? Йә, ичигә кирип чиқиведиңму? Һазир чаллар қутриған заман әмәсму!
– Гунаға патма. Тағам худа йолида жүргән намазхан адәм. Шәйтан езиқтурғанлар билән чаташтурма.
– У чағда бирсигә қанат сөрәп жүридиғанду...
– Имансиз, – деди Уәсила терикип. – Ағзиңдин бир яхши сөз чиқсунчу, кашки.

***
Бовайниң ғәлитә қилиқлири, мүҗәзидики өзгиришләр ят көзләрдин хали болмиди. Икки ғораз соқушуп қалсиму икки ямпишиға уруп, икки күн сөз-чөчәк қилишқа хумар бу авулға худайим уштумтут амәт бәргәндәк гу-гу гәп еқин судәк ақти. Қуриған қорайға сәрәңгә чаққан мошу жутниң падичиси Ергешбай коса болди. Күндә, сийирларни зәрәткалиқ ашуруп һайдиғанда, Әлихан чалниң қуруватқан терәкни қучақлап жиғлаватқинини көрәрмиш. Бир күни қелин чатқалға йошурунуп, тиңшап ятса, кәмпириниң исмини қайта-қайта атап, терәккә салҗидәк йепишивелип, «Җеним мениң» дәп вайсапту. «Қуруқ яғачни «хотунум» дәп қучақлап турғинини өз көзүм билән көрдүм» – питнихор падичи ямпашқа урупла, биргә иккини қошуп ейтатти. Қалған гәпни жут өзи теқимлап, ойиға кәлгәнни қошуп, техиму көптиривәтти.
«Әстахпуралла, күндә келип қучақлавәргәндин кейин, қуриған дәрәқ қайтидин көкләп кетипту».
– «Товва, у қери шу яғачниң түвидә җин-периларниң қизи билән учришармиш. Орундуқ билән өшкиниң терисиниму апиривапту. Иккиси қучақлишип олтиридекән.
– Демисиму, яширип кәткәндәк боп қеливеди.
Күндә бейит бешиға қатниса, «бечарә момийини техила қиймай жүриду, дәптимиз. Бая гәп башқикәндә.
– Мениң бу қурдишимни Қуръанниң әвлияси урди. Қериғанда доңғийип намаз оқушни ким қоюпту. Биз охшаш йүз грамлап жүривәрмәмду. Әву күни йолуқсам, мени мутлақ тонумиди. Шу чағдила биливедим. Һәй, җинди бопту дегән шу...

***
Бир күни, адәттикидәк, Явтерәкниң түвидә олтарған бовай ухлап қалдидә, йенип оханмиди. Қаяқтинду қуюн чиқти. Чөчүп үркигән қушлар дүрридә һаваға көтирилди. Гоя Явтерәк шах-чачлирини чугуп жиғлаватқандәк, сериқ йопурмақлар бовайниң үстигә ләпилдәп чүшмәктә еди. Амин!

***
Явтерәк болса, шундин кейин жиллар өтүп, әл арисида «Сөйгү териги» дәп атилип кәтти.

Қазақчидин тәрҗимә қилған 
Әхмәтҗан ИСРАПИЛОВ.