• Бизниң сөһбәт
• 23 Тамыз, 2013

«Гаврошларниң» анисиға айландим»

 «SOS Балилар мәһәллиси» қулаққа ғәлитила аңлинидиған ибарә. Шундиму у моҗут. Өз алдиға, дөләтлик әмәс тәшкилат. У Қазақстанда 1996-жилдин етиварән, Сара Алпыс қизи Назарбаеваниң тәшәббуси билән қурулған. Бу тәшкилат һәққидә кәңирәк чүшәнчә елиш үчүн әшу «SOS Балилар мәһәллисиниң»  шөбиси болған Алмута шәһиридики «Өсмүрләр өйиниң» мудири Зүбәйдә Авам қизи ӨМӘРОВАни сөһбәткә тәклип қилған едуқ. —            Зүбәйдә, һазир елимизда пансионат, интернатлар көп. Аминә һаҗим, Туяқ Есхожина охшаш шәхсий аиләвий балилар өйини ечип, житим-йесирларни қанити астиға еливатқан меһриван адәмләр чиқиватиду. Өзәң башқуруватқан «Балилар мәһәллиси» жуқарқилардин немиси билән пәриқлиниду? —            Пәриқ чоң. Биринчидин, 60 жилдин ошуқ тәҗрибигә егә бу модуль өзиниң һаятийлиғини дәлиллиди. Бу йәрдә тәрбийиләш бирнәччә басқучтин ибарәт. «Балилар мәһәллисидә» тәрбийилиниватқан балилар интернатлардики тәңтушлириға қариғанда, көп җәһәттин амәтлик. 16 яштин кейин улар «Өсмүрләр өйигә» йөткилиду. Уни Г.Гмайнер «У бала үчүн чоң һаятқа болған көрүк» дәп һесаплиған. Ейтмақчи, бу тәшкилатниң асасини салғанму шу киши. 1949-жили Австрияниң Имст шәһиридә дәсләпки «SOS Балилар өйи» ечилған. Гмайнер җарий қилған бу лайиһә дуния җамаәтчилиги тәрипидин етирап қилинип, қоллап-қувәтләшкә егә болди. Һазир 136 мәмликәттә мошундақ балилар өйлири моҗут. Дөләт қаримиғидики мәһкимиләрдә тәрбийиләнгүчиләр балағәткә йәткәндин кейин өз тәғдири өзлириниң қолида. Бу тавакәл-тәғдир. Биздә болса мәктәптин кейин йәнә оқуп, кәсип егилишигә, ишқа орунлишишиға вә макан-җайлиқ болушиға ярдәм көрситилиду. Ишиниңки, мундақ ғәмхорлуққа тәл-төкүз аилидә яшаватқанларниң һәммисила егә әмәс. —            Балилар қандақ тәләпләр асасида қобул қилиниду? —            Башта бу тәшкилат пәқәт толуқ житим, һеч йеқини йоқ балилар арисидин талантлиқ балиларни таллавалған екән. Йәни тәрбийичидин башлап психологқичә болған һәрхил саһа мутәхәссислиридин ибарәт комиссия дөләтлик балилар мәһкимилиридин алаһидә қабилийәткә егә гөдәкләрни илғавелип, уларниң шәкиллинишигә ярдәм қилишни мәхсәт қилған. Бу һелиму асасий принципларниң бири. Лекин шараит өз түзитишлирини киргүзүп туридиғу. —            Демәк, һазир асасий принциптин чәтнәшләр бар демәкчи болуватисәнғу? —            Шундақ. Бүгүнки күндә «иҗтимаий житим» дегән чүшәнчиму бар. Йәни уруқ-туққанлири бар туруғлуқму чәткә қеқиливатқан, ташланди балилар көп. Аччиқ болсиму бу һәқиқәтни иқрар қилишқа тоғра келиду. Бизниң мәхситимиз — әйнә шуларни кичигидин тәрбийиләп, һаятта өз йолини тепишиға, җәмийәткә пайдилиқ шәхс болуп йетилишигә ярдәм қилиштин ибарәт. —            Бу мәхситиңлар әмәлгә ешиватамду? —            Мән бу йәрдә ишләватқандин бери икки тәрбийиләнгүчимиз КиМЭП, КазАТиСО охшаш әң әтивалиқ алий оқуш орунлирини тамамлап, һазир чоң хизмәтләргә еришти. Көплигән балилиримиз алий вә оттура мәхсус билим беридиған колледжларда билим еливатиду. Барлиғи дегидәк шәһәрдики техникилиқ вә иҗадий өмәкләргә қатнишиду. Шундақла һәр жили өтидиған «Яшлар күни», «Мәнму муһим» форумлириниң паал иштракчилири. —            Зүбәйдә, әгәр растла шундақ болса, бу һәр кимдә қизғиниш пәйда қилидиған иш. Һазир тәл-төкүз балилиримизниң һәммисила грантқа еришивәрмәйду. —            Анчә қизғинишниң һаҗити йоқ. Бу дунияда ялғузлуқтин худа сақлисун. Йениңда шатлиғиң билән қайғуңни бөлүшидиған, ич-сириңни ейтидиған йеқиниң болмиса бекар. Биз балиларға шуни беришкә тиришимиз. Лекин ата-аниға немә йәтсун. Бала әр йетип, өсүп қанчә утуққа еришсиму, қәлбидә һаманәм бир роһий азапниң бари бар. —            Мундақ балиларни «тавакәлчилик топи» дәп қойиду. Рәсмий әмәс һалда илгири «Гаврошлар» дәп қойидиған. —            Бала дегән балиғу. Һәр қайсиниң өзигә хас мүҗәз-хулқи бар. Қанға тартиду, дәпму қойимизғу. Биз дәсләп, шәһәрниң әң яхши ихчам наһийәсидики көп қәвәтлик өйләрниң биридики биринчи қәвитидики пәтирдә яшидуқ. Растимни ейтай, турғунларниң җенини җақ тойдурдуқ. Балилар әртә-кәч биз билән болғини билән башқа вақитта мәктәп, колледжларға берип оқуйду. Һәрхил өмәкләрдә бәнт болиду. Қисқиси, таладики барлиқ яхши-яман хисләтләрни жуқтуриду. Әнди шәһәр шараитини өзәң яхши билисән. Полиция бөлүмчилиригә чүшкән чағлиримизму бар. Уни йошурмаймән. Һазир бизгә панагаһимиз болған Сара Назарбаеваниң күч чиқириши билән алайтән коттеджиға егә болдуқ. Шүкри, кәсипдашлирим алий билимгә егә тәҗрибилик мутәхәссисләр. Һәрбир балиниң қәлбигә йол тепип, уларниң «халта кочиларға» кирип кетишигә йол бәрмәйду. Бир мисал кәлтүрәй. Өткәндә биз балиларни түрмиләрниң биригә экскурсиягә апардуқ. У йәрдики назарәтчиләр балиларға түрмә камерилирини арилитип, хелә сөһбәтләрни өткүзди. Җазасини өтәватқанларму товва-иптихари арилаш сәргүзәштилирини сөзләп бәрди. Ишәнсәң, әң шох балилиримизму шу экскурсиядин кейин қәдимкидәкла өзгәрди. —            Зүбәйдә, биз көптин тонуш. Жутдаш десәкму болиду. Узун жил колледжда оқутқучи болуп ишлидиң. Яхши устазлар қатарида болдуң. Немә үчүн бу мәшәқәтлик ишқа авушқиниңға һәйранмән. —            Бу хизмәткә тәклип қилғанда башта иккиләнгән едим. Кейин ойлинип, өзәмни синап көрмәкчи болдум. Өзәң ейтқандәк, тәғдири тавакәл «гаврошлар» билән ишләшкә тавакәлчилик қилдим. Раст, бу интайин җавапкәр, еғир иш. Көп издинишкә, үгинишкә тоғра кәлди. Шүкри, ата-анамниң сәвирчанлиғи, бәрдашлиқлиғи маңиму сиңгән екән. Шох, бәңваш балилириң аста-аста көз алдиңда оқуп-йетилип, яхши адәмләрдин болуватқинини көрүп, өзәмдин рази болуп жүримән. Һә, бу һәрқандақ мутәхәссис үчүн муһим нәрсә. Биздә тәрбийиләнгән Алия исимлиқ қизимиз алий билим елип, һазир «SOS Балилар өйидә» ишләватиду.  У шундақла «Лига женщин творческий инициативы» җәмийәтлик бирләшмисидә рәһбәрлириниң бири. Йәнә бир шагиртим — Асел Рысмендиева, Хәлиқара яшлар кеңишиниң әзаси болуп сайланди. Кәмтарлиқ чәмбиридин сәл чиқип кәтсәмму, Дуниявий «SOS Балилар өйи тәшкилати» Яшлар тәшкилатини қуруш шәхсән мениң тәшәббусумдур, һазир бу тәшкилат әнҗуманлири кейинки жиллири Брюссель: Вена, Таллин шәһәрлиридә өткүзүлүп, дуниядики «Балилар өйидә» тәрбийилиниватқан өсмүрләрниң проблемилирини муһакимә қилди. Шагиртлиримиз «Тәңтушлар» тәтқиқат клуби, «Яш некаға турмушниң демографиялик сәясәткә тәсири» охшаш конференцияләргә, хәлиқара «UNTY FAMІLY» фестивали вә «Накаларға ярдәм» акциялиригиму актив иштрак қиливатиду. Мошу чоң-кичик утуқлиримиз мәптункар қайнам. Шуңа җапа-мәшәқәтни унтуп, шу қайнамға чөкүп кетиватқинимниму сәзмәй жүримән. «Гаврошларниң» анисиға айлинип қалған охшаймән. —            Мәбләғ мәсилисичу? —            Биз дөләтлик әмәс тәшкилатлар қатариға киримиз. Қазақстанда һазирчә Алмута, Астана, Темиртав вә Луганск шәһәрлиридә мошундақ өйләр бар. Биздә болса, 31 бала тәрбийилиниватиду. Бәш тәрбийичи, муәллим вә ашпизимиз бар. Балилар житимлар сүпитидә, дөләт тәрипидин мәлум дәриҗидә ярдәм пулини алиду. Уни шәхсий еһтияҗи үчүн сәрип қилиду. Биз хәйрихаһлиқ программиси бойичә һәртүрлүк селиқлардин азат. Аз болсиму саз һамийлиримиз бар. —            Шуларниң биригә тохтилип өтсәң? —            Мән өзәм шундақ җанкөйәрлиримизниң бири һәққидә рәхмитимни ейтип, гезитқа мақалә язай, дәп жүрәттим. Лекин бизгә халис ярдәм бәргән киши бу тәкливимни қәтъий рәт қилди. Һазир пурсити келип туриду. Шуңа вәдәмдин ялтийип, униң тоғрилиқ ейтишни тоғра көрүватимән. У — Зәйнидин Ғоҗәхмәтов исимлиқ алийҗанап замандишим. У бизгә дайим ярдәм қолини созуп келиватиду, Җиһаз, турмуш техникилири, озуқ-түлүк, орун-йотқан, қача-қомуч, картина, қисқиси, жип-жиңнимизгичә биз униңдин миннәтдар. «Мән ялғуз әмәс, мениң тәрәпдарлирим нурғун. Бирақ биз етимизни чиқириш үчүн әмәс, жүрәк хаһишимиз билән қолумиздин келишичә ярдәм қилишни өз борчимиз, дәп һесаплаймиз», дәйду Зәйнидин Ислам оғли. Уқушсақ, у бизгила әмәс, көплигән балилар өйлиригә, җүмлидин Бағанашилдики интернат вә Аминә һаҗимниң балилар өйиниң турақлиқ йөләкчиси екән. Бәргән қол — соғулмас дәйдекән. Мән Зәйнидин Ислам оғли охшаш жигитлиримизгә йүзлигән гөдәклиримиз намидин апирин ейтип, қәлбиңлар дайим шундақ пак, сехи, ишиңлар амәтлик болсун дәп тиләймән. Дунияда талантлиқ, дана адәмләр интайин көп. Улар әлниң  ғәзниси. Һә, житим-йесирниң бешини силиғанлар болса, һаятлиқниң тириги. —            Зүбәйдә, сөзүңгә қариғанда, шу балилириңниң анисиға айлинип кетипсән. Өзәңниң әвладиң һәққидә чиш ярмайсәнғу? —            Бир оғлум бар. У һазир Америкида оқуватиду. Телефон арқилиқ күндә хәвәрлишимән. Уни сеғинип жүримән. Худа халиса, аз күндә берип, көрүп келимән. —            Сөһбитиңгә рәхмәт. Сөһбәтләшкән Әхмәтҗан ИСРАПИЛОВ. Алмута шәһири.