• Әхбаратлар еқими
• 06 Қараша, 2019

Хәлиқ бирлиги – асасий вәзипә

Нур-Султанда болуп өткән хәлиқара форумниң қатнашқучилири Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Илмий-экспертлар кеңиши паалийитиниң нәтиҗилирини вә милләтләрара мунасивәтләр саһасидики йеңи тәтқиқатларниң истиқбалини муһакимә қилди. Миллий академиялик китапханида болуп өткән “Көпхиллиқтики бирлик: қазақстанлиқ вә хәлиқара тәҗрибә” мавзусида өткән алимлар билән экспертларниң хәлиқара форуми Ассамблея Илмий-экспертлиқ кеңишиниң қурулғиниға 10 жил толушиға беғишланди. Униң ишиға ҚХА Рәисиниң орунбасари – Президент Мәмурийити ҚХА Кативатиниң рәһбири Жансейит Түймебаев, Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти йенидики Дөләт башқуруш академиясиниң ректори Ерлан Әбил, Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти йенидики Қазақстан стратегиялик тәтқиқатлар институтиниң мудири Зарема Шаукенова, Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Архивиниң мудири Жәмилә Әбдиқадырова, Парламент депутатлири, хәлиқара экспертлар бирләшмисиниң, тәтқиқат қурулумлириниң, дипломатик корпусниң вәкиллири, ҚХА әзалири вә атақлиқ җәмийәт әрбаплири қатнашти. Форумда 2009-жили Елбасы Нурсултан Назарбаевниң тапшурмиси бойичә қурулған Ассамблеяниң Илмий-экспертлиқ кеңиши (ИЭК) паалийитиниң йәкүнлири асасий мавзуларниң бири болди. – ИЭК алдиға ҚХАниң турақлиқлиқ, этносларара төзүмлүк, җәмийәтлик разимәнлик вә җәмийәтлик бирлик мәсилилири бойичә паалийәтни илмий-экспертлиқ тәһлил қилиш мәсилиси қоюлди, – деди Жансейит Түймебаев мәҗлисни ечип. ҚХА Рәисиниң орунбасари шундақла ИЭКниң Ассамблея йенидики әмәлий консультатив-аналитикилиқ органға айланғанлиғини тәкитлиди. Мошу экспертлар мәйданида җәмийәтниң миллийликкә бағлиқ мурәккәп вә инчикә мәсилилири дөләт қурулуши мәвқәсидә қаралди. Шундақла ИЭК мәйданида ҚХАни тәрәққий әткүзүш стратегияси вә концепцияси бойичә, “Қазақстан хәлқи Ассамблеяси тоғрилиқ” Қанунға өзгиришләр билән қошумчиларни киргүзүш тоғрилиқ тәклипләр муһакимә қилинди вә оттуриға қоюлди. Нәқ ИЭК мәйданида Қазақстан әмәлиятида медиацияни пайдилиниш мәсилилири қаралди. – ИЭК әзалири Нурсултан Назарбаевниң ЕБҺТ мәйданида тонуштурулған қазақстанлиқ җәмийәтлик разимәнлик вә бирлик үлгисини дәсләпки қетим умумлаштурди вә системиға салди, – дәп қошумчә қилди Жансейит Түймебаев. – Қазақстан тәҗрибиси көплигән хәлиқара конференцияләрдә тонуштурулди. Россиядә, Өзбәкстанда, Қирғизстанда, Швейциядә, Җәнубий Кореядә, Хитайда, Бүйүкбританиядә вә башқа мәмликәтләрдә қазақстанлиқ үлгә бойичә мәхсус сессияләр өткүзүлди. ҚХА Рәисиниң орунбасари шундақла Илмий-экспертлиқ кеңәш алдида туруватқан йеңи вәзипиләрни атап көрсәтти. Мәсилән, униң сөзичә, ИЭК әмәлий аналитикиға чоң диққәт бөлүши зөрүр, чүнки һазирқи җәмийәттә йүз бериватқан җәриянларниң илдамлиғи оператив әхбаратни вә қарарларни дәрһал қобул қилишни тәләп қиливатиду. Йәнә бир вәзипә – әхбаратниң оператив алмаштурулушини вә кейин тәһлил қилиш үчүн униң сақлинишини тәминләш мәхситидә ҚХА ишиниң барлиқ йөнилишлири бойичә мәлуматларниң рәқәмлик базисини вуҗутқа кәлтүрүш. Шундақла иҗтимаий тармақлар вә аммивий әхбарат васитилири билән ишләштә йеңи яндишишларни тепиш, яшлар мавзусиға алаһидә диққәт бөлүш, йеңи әвлатниң қәдрийәтлири билән нишанлирини үгиниш муһимдур. Жансейит Түймебаев шундақла дөләт тилини тәрәққий әткүзүш, кәң җамаәтчилик үчүн қазақ тилиниң қисқа луғәтлирини тәйярлаш бойичә паалийәтниңму чоң әһмийәткә егә екәнлигини тәкитлиди. – Келәр жили биз ҚХАниң 25 жиллиғини, улуқ Абай тәвәллудиниң 175 жиллиғини вә әл-Фараби тәвәллудиниң 1150 жиллиғини нишанлаймиз, – деди ҚХА Рәисиниң орунбасари. – Илмий-экспертлиқ кеңәшму Ассамблея юбилейини өткүзүш планини әмәлгә ашурушқа паал қошулуши, шундақла улуқ мутәпәккүрләрниң инсанпәрвәрлик идеялирини илгирилитиш үчүн мәйдан яритиши зөрүр. Форумда сөзгә чиққан Дөләт башқуруш академиясиниң ректори Ерлан Әбил биринчи вәзипә – әмәлий тәтқиқатларни тәрәққий әткүзүш мәсилиси даирисидә бирнәччә муһим пәйтләрни атап көрсәтти. – ҚХАниң милләтләрара мунасивәтләр мәсилисини һәл қилиштики роли бебаһа, – деди у. – Биз милләтләрара тоқунушлар тоғрилиқ пат-патла аңлаймиз, улар һазирқи заман синақлириниң биригә айланди. Шуңлашқа бизниң көпмилләтлик җәмийитимиздә йүз бериватқан барлиқ җәриянлар пухта тәтқиқат қилиниши керәк. 2011-жили Тунҗа Президент Нурсултан Назарбаевниң тапшурмиси бойичә бизниң академиядә Мәркизий Азиядики милләтләрара вә конфессияләрара мунасивәтләрни үгиниш мәркизи қурулди. Көпмилләтлик бирләшмиләрдики барлиқ асасий җәриянларни илмий җәһәттин тәһлил қилиш униң асасий вәзиписи болди. Өз новитидә Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти йенидики Қазақстан стратегиялик тәтқиқатлар институтиниң мудири Зарема Шаукенова ҚХА паалийити түпәйли Қазақстанниң милләтләрара һәм конфессияләрара плюрализм вә төзүмлүк мәмликәт сүпитидә дуния бирләшмисигә тонулғанлиғини тәкитлиди. – Милләтләрара мунасивәтләрни үгиниш мәсилилири дөләт мустәқиллигиниң шәкиллинишиниң барлиқ басқучлирида Қазақстан алимлири үчүн актуал болуп кәлди, – дәп тәкитлиди у. – ҚХАниң Илмий-экспертлиқ кеңиши қурулған пәйттин тартип, униң әзалири миллий-сәясий вә конфессияләрара тәрәққият саһасидики тәтқиқатларни актуаллаштуруп, системиға салалиди. Зарема Шаукенова шундақла ҚХАниң вә ИЭК экспертлириниң демократиялик җәриянларни тәшәббус қилиш, қанунларни мукәммәлләштүрүш арқилиқ миллий сәясәтни ислаһат қилиш, илмий тәтқиқат иқтидарини күчәйтиш вә гражданлиқ җәмийәт институтлирини тәрәққий әткүзүш бойичә чоң ишларни жүргүзгәнлигигә диққәт ағдурди. Униңдин ташқири форумда милләтләрара мунасивәтләрни үгинишниң йеңи йөнилишлири, миллий үлгиләр вә тәрәққият стратегиялири, аләмшумуллаштурушниң көпмилләтлик дөләткә тәсир қилиши мәсилилири қаралди. Сессиядин кейин “Көпмилләтлик җәмийәттики диалог вә нәтиҗидарлиқ коммуникацияләр”, “Яшларниң көпмилләтлик җәмийәттики роли”, “Һазирқи заманниң этнодемографиялик җәриянлири: истиқбал вә синақлар” охшаш үч мавзу бойичә умумий муназириләр болуп өтти. Форум даирисидә Миллий академиялик китапханида “Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Илмий-экспертлиқ кеңишигә – 10 жил” тематикилиқ көргәзмиси уюштурулуп тонуштурулди. Ахирида илмий-экспертлиқ бирләшмә һәм ҚХАниң әң актив вәкиллиригә течлиқ вә разимәнликни тәминләш бойичә илмий һәм җәмийәтлик паалийәт саһасидики хизмити үчүн мукапатлар тапшурулди.