Әхбаратлар еқими
01 Желтоқсан, 2021

Павлодар вилайити

Павлодар вилайити Қазақстанниң шималий-җәнубида орунлашқан. Шималда – Россияниң Омск вилайити, җәнупта – Қариғанда, шәриқтә – Шәрқий Қазақстан, ғәриптә Ақмола вә Шималий Қазақстан вилайәтлири билән чегаридаш. Һазир территорияси 127,5 миң километр квадратни тәшкил қилиду. Вилайәт мәркизи – Павлодар шәһири. Тәркивидә 10 наһийә, 165 йеза округи, 408 йеза бар.
Павлодар вилайити – Қазақстанниң асасий индустриялик регионлириниң бири болуп һесаплиниду. Бу йәрдә углеводородлиқ хам әшияларни қайта ишләйдиған чоң санаәт орунлири бар. Павлодар вилайити йәрасти қезилма байлиқлири фондиниң умумий хуни 460 миллиард долларға баһалиниду. Вилайәттә Қазақстанниң барлиқ көмүр фондиниң үчтин бир қисми бар. Әң чоң кан орунлири – Екибастуз вә Майкөбен. Униңдин ташқири Павлодар вилайитидә күмүч, мис, молибден вә башқиму металларниң фонди бар. Канлардики мис фондиниң 3,5 миллион тоннини тәшкил қилиду. Тәхминләр бойичә, алтун фонди 150 тоннидин ибарәт.
Павлодар вилайитидә Қазақстандики нефть мәһсулатлирини ишләп чиқиридиған карханиларниң бири — «Павлодар нефть-химия заводи» орунлашқан. Завод Россиядин кәлтүрүлгән нефтьни қайт ишләйду, жилиға 7,5 миллион тонна мәһсулат чиқириду. Завод мәһсулатлири Қазақстанниң башқа регионлириға, Россия вә Мәркизий Азия әллиригә чиқирилиду.
Павлодар вилайитидә «Қазақстан алюминий» акционерлиқ җәмийити, «Богатырь Көмір» ҖЧЙ, «Казхром» акционерлиқ җәмийитиниң шөбиси һесаплинидиған Ақсу ферросплав заводи, «Екібастұз ГРЭС-2 станциясы» АҖ, «Екібастұз ГРЭС-2» ҖЧЙ охшаш чоң карханилар ишләйду. Әнди химия санаитидә «Каустик» АҖ, «Орика Қазақстан» АҖ, «Нефтехим LTD» ҖЧЙниң мәһсулатлири еһтияҗға егә. Машина ясаш саһасида болса, «Проммашкомплект» ҖЧЙ машина балонлирини «Қазақстан вагон жасау компаниясы» ҖЧЙ жүк төмүрйол вагонлирини, «KAZ Minerals Bozshakol» ҖЧЙ мис концентрати, «R. W. S. Wheelset» ҖЧЙ төмүрйол осьлирини, «Evooil Kazakhstan» ҖЧЙ майлаш материаллирини ишләп чиқириду.
2020-жилниң йәкүнлири бойичә, Павлодар вилайити ишләпчиқириш көләми 2,07 миллиард тәңгини, тағ-кан санаити 485 миллиард тәңгини, қайта ишләш санаити 1297,5 миллиард тәңгини, электр қувити билән тәминләш 274,8 миллиард тәңгини, су билән тәминләш 15,4 миллиард тәңгини тәшкил қилди. Умумән, Павлодар вилайити елимиз санаитидики үлүши 7,8 пайиздин ибарәт болуп, бу җәһәттин алғанда Қазақстан бойичә бәшинчи орунда туриду.
Павлодар вилайитидә йеза егилиги саһасиғиму алаһидә көңүл бөлүнмәктә. Регионда йеза егилигидә 11,2 миллион гектар йәр бар. Бу йәрдә асасән буғдай өстүрүлиду. Униңдин ташқири яңию, көктат, рапс, зиғир, арпа, йетиштүрүлиду. Мал чарвичилиғида гөш-сүт ишләпчиқириш, белиқ чарвичилиғи, орман чарвичилиғи яхши тәрәққий әткән. Болупму белиқ өстүрүш үчүн су фонди йетәрлик дәриҗидә. Һазир Павлодар вилайитидә йеза егилигидә 3050 дехан егилиги ишләватиду. Әнди йеза егилиги мәһсулатлирини қайт ишләш билән «РубиКОМ» ҖЧЙ, «Золотой теленок» ҖЧЙ, «ПХБК» ҖЧЙ, «Сут» АҖ, «Павлодармолоко» АҖ, «КЭММИ» АҖ охшаш чоң карханилар шуғуллиниду. Бу карханиларда сүт, гөш, колбаса, макарон мәһсулатлири чиқирилиду.
Вилайәт географиялик җәһәттин қолайлиқ орунлашқачқа, Җәнубий-Сибирь вә Оттура Сибирь төмүрйол магистральлири бойичә, шундақла автомобиль, су, һава йоллири арқилиқ башқа әлләр вә Қазақстанниң башқа регионлири билән алақә орнитишқа имканийәт бериду. Төмүрйоллириниң узунлуғи 800 километрдин ошуқ, су транспортиниң йоли 420 километр, автомобиль йоллириниң узунлуғи 5150 километрни тәшкил қилиду.
Вилайәттә туризмни тәрәққий әткүзүштә Баянавул дөләт тәбиий беғи қурулған. Бу йәрдә 35 дәм елиш өйи бар, шуниң ичидә, Жасыбай көлидә — 28, Сабындыкөл көлидә – 5, Торыайғырда – 2 вә 2 балилар өйи паалийәт жүргүзиду. Тәбиий бағ территориясидә қейиқ, катамаран сәйлилири, автобусларда экскурсияләр уюштурулған. Павлодар вилайитидә туризм билән 72 ширкәт шуғуллиниду.
Һазир Павлодар вилайитидә Г.Потанин намидики, Д.Багаев намидики, М.Шамсутдинов намидики, Павлодар вилайәтлик бәдиий сәнъәт, Бухар Жырав намидики әдәбият вә сәнъәт, Г.Шафер өйи мирасгаһлири бар. Бу мирасгаһларда өлкиниң тарихи, мәдәнийити вә сәнъәти бойичә экспонатлар жиғилған.
Павлодар вилайитидә һазир 416 мәктәп бар. Уларниң ичидә қабилийәтлик балиларға беғишланған 3 гимназия, 5 мәктәп-лицей, мутәхәссисләндүрүлгән кадетлиқ мәктәп, мәхсус музыкилиқ мәктәп-интернат паалийәт жүргүзиду. Вилайәтлик Оқуғучилар сарийи, наһийәләрдики балилар иҗадийәт өйлири, яш натуралистлар, техниклар өмәклири, яшлар клублири моҗут. Павлодар вилайитидә төрт алий оқуш орни бар. Улар С.Торайғыров намидики Павлодар дөләт университети, Павлодар дөләт педагогика институти, Инновациялик Евразия университети, Қ.Сәтбаев намидики Екибастуз инженерлиқ-техникилиқ институти.
Вилайәттә саламәтликни сақлаш саһасиға алаһидә көңүл бөлүниду. Һазир регионда 403 медицинилиқ объект ишләйду. Уларниң ичидә 65 юридик шәхс, 34 ағриқхана, 7 диспансер, 12 амбулатория-шипахана, 3 наһийәлик участкилиқ ағриқхана, 75 дохтурлуқ амбулатория, 22 фельдшер-акушерлиқ вә 237 медицинилиқ пунктлар бар.
Бүгүнки таңда регионда үч театр ишләйду. Ж.Аймаутов намидики Павлодар вилайәтлик қазақ музыкилиқ драма театри, А.Чехов намидики драма театри, «Промень» яшлар театри бар.
Һазир Павлодар вилайитидә 757 014 адәм (2017-жилдики мәлумат) истиқамәт қилиду.