• Әхбаратлар еқими
• 13 Қаңтар, 2022

Вақиәләр баянити

9-январь күни Қазақстан Җумһурийити ички ишлар министриниң вәзиписини орунлиғучи Ерлан Турғумбаев мәмликәттә аммивий тәртипсизликләргә елип кәлгән вақиәләрниң йүз беришини баян қилди.
Ерлан Турғумбаев қазақстанлиқларға қилған мураҗиитидә 2-январь күни Маңғыстав вилайитидә турғунларниң газ баһасиниң өсүшигә наразилиқ билдүрүп, митинг өткүзгәнлигини хәвәрлиди.
– Һөкүмәт мәзкүр мәсилини биртәрәп қилиш бойичә дәрһал чариләрни көрди. Вақиә йүз бәргән җайға мәмликәт Премьер-министри орунбасариниң рәһбәрлигидики комиссия кәлди. Шундақ болсиму наразилиқ билдүргүчиләр мәйдандин кәтмәй, йеңи тәләпләрни қойди. Йәрлик иҗраий вә һоқуқ қоғдаш органлири чүшәндүрүш ишлирини жүргүзди. Көтирилгән мәсилиләрни һәл қилиш бойичә ениқ чариләр тәклип қилинди, бирақ уларни наразилиқ билдүргүчиләр қоллап-қувәтлимиди. Уни аз дегәндәк, вилайәт мәркизидә вә наһийәләрдә нарази кәйпияттики гражданларниң нурғунлиған топлири жиғилди.
 Наразилиқ һәрикәтлиригә нефть қезиш карханилирида вахтида ишләватқанлар қошулди. Улар автомобиль, төмүрйоллирини тосавалди, вокзал вә аэропортни қоршавалди. Ақивәттә барлиқ авиация вә төмүрйол арқилиқ жүк тошуш тохтитилди, регионниң инфрақурулуми вә иш-паалийити һәрикәтсиз һалға кәлтүрүлди, – деди Ерлан Турғумбаев.
Униң сөзичә, намайишчилар һакимийәт вәкиллиригә вә һоқуқ қоғдаш органлири хадимлириға қарши тәҗавузлуқ көрсәтти. Полицияниң җәмийәтлик тәртипниң бузулушиға йол қоймаслиқ бойичә тәләплиригә беқинмиди. Хизмәт машинилири кардин чиқирилди. Һакимлиқ вә полиция беналири қоршавелинди.
 – 4-январьда мәмликәтниң көпчилик регионлирида һакимийәт орунлириниң чүшәндүрүш ишлириға қаримай, бир вақитта бәш йүздин төрт миңғичә болған адәмләр топлири жиғилди, һакимлиқларни қураллиқ қолға елишқа киришти. Ақивәттә улар Атырав, Қизилорда, Алмута, Ақтөбә, Җамбул вилайәтлириниң, шундақла Шәмәй шәһәрлик һакимлиқлириниң, бирқатар һоқуқ қоғдаш органлириниң беналирини қолға алди. Шуниң билән бирқатарда йәнә бәш вилайәтниң һакимлиғиға һуҗум қилинди. Һуҗум қилғучилар қирғинчилиққа йол қойди, беналарға вә хизмәт машинилириға от қоюшқа, мүлүкни оғрилашқа, гражданларни, һәрбийләр билән полиция хадимлирини уруп-соқушқа өтти. Полиция хадимлири мәхсус васитиләрни, өлүмгә елип кәлмәйдиған қурал қоллинишқа мәҗбур болди, – деди министрниң вәзиписини орунлиғучи. 
Униң сөзичә, болупму Алмутидики вәзийәт кәскинләшти. Бу йәрдә митингқа чиққучилар һечқандақ тәләп қоймиди вә музакириләргә маңмиди.
– Полиция қанунсиз жүрүшни тосавелиш чарилирини көрди. Бирақ наразилиқ билдүргүчиләрниң нурғунлиған топлири шәһәрниң түрлүк районлирида патруль нарядлириға һуҗум қилди. Йәттә қурал сетиш дукинини қолға еливелип, қурал-ярақ вә оқ-дориға егә болди. Җәмийәтлик транспортни, коммунал техникини қолға чүширип, улар билән һоқуқ-тәртип күчлиригә һуҗум қилди, хадимларға қолдин ясиған көйдүрүш маддилирини ташлиди, оқ атти. Хизмәт автотранспортини, җүмлидин өрт өчириш машинилирини көйдүрүвәтти. Униңдин ташқири тоқунуш йүз бәргән җайларға зәрдап чәккәнләргә медицинилиқ ярдәм көрситиш үчүн тез ярдәм машинилирини қоюп бәрмиди, – дәп тәкитлиди Ерлан Турғумбаев.
Униңдин кейин һуҗум қилғучилар шәһәрлик һакимлиқ вә телеканаллар беналириға бирнәччә һуҗум уюштурди. Ерлан Турғумбаевниң сөзичә, һуҗум қилғучиларниң нурғун болушиға қаримай, Алмута полиция хадимлири вә һәрбий хизмәтчилириниң җанпидалиқ һәм саватлиқ иш-һәрикәтлири түпәйли уларниң бу мәхсити әмәлгә ашмиди.
 – 5-январьда Алмутиниң һәр йеқидин 20 миңға йеқин адәмдин ибарәт бетәртип топ бир вақитта шәһәр мәркизидики мәйданға келип, яңливаштин һакимлиқ бенасини егиләвелишқа урунди. Улар яхши қуралланған вә уюштурулған еди. Сан җәһәттин бесим болуши түпәйли уларға бирнәччә мудапиә линиясини бузуп өтүп, бенаға бесип кириш имканийитигә егә болди. Сани нурғун топниң қисими астида вә тәсадипи қурванлиқларниң алдини елиш үчүн полиция чекинишкә мәҗбур болди. Буниңда мүлүк уҗуқтурулди вә булап-таланди, бенаға от қоюлди. Полиция хадимлирини вә һәрбий училище курсантлирини уруп-соқти, мәсхирә қилди, мәхсус васитиләр вә һәрбий кийимләрни тартивалди. Қураллиқ җинайәтчиләр шәһәр кочилирида тәртипсиз оқ етип, полиция хадимлири билән һәрбий хизмәтчиләрни вә өтүп кетип барған адәмләрни өлтүрди. Ахча вә товар-маддий байлиқларни оғрилаш мәхситидә, сода-оюн-тамашә мәркәзлирини, малийә мәһкимилирини булап-талиди, банкоматларни бузуп ачти, – деди министрниң вәзиписини орунлиғучи. 
Униң сөзичә, 800гә йеқин җинайәтчи хәлиқара аэропортни қолға еливалди, бу болса, барлиқ рейсларниң кейингә қалдурулушиға елип кәлди. Аэропорт бенасидики барлиқ бутиклар, дуканлар вә кассилар булап-таланди. 
– Наразилиқ билдүргүчиләр барлиқ җайларда кәспий маһаритини көрсәтти. Уларниң иш-һәрикәтлиридә интизам вә уюшчанлиқ байқилип турди. Болған җайларда вә һуҗум алдида видеобайқаш камерилири кардин чиқирилди, барлиқ тәрәпләргә байқиғучилар қоюлди. Иш-һәрикәтни уйғунлаштуруш үчүн рацияләр қоллинилди, – деди Ерлан Турғумбаев.
Униң сөзичә, 6-7-январьда Таразда вә Талдиқорғанда алаһидә хәтәрлик җинайәтчиләр тутулуватқан тәргәв изоляторлириға бирнәччә қетим һуҗум қилиш вә қолға елиш урунушлири болди. Амма барлиқ һуҗумлар полиция хадимлири тәрипидин қайтурулди.
Шуниң билән бир вақитта қурал-яраққа егә болуш мәхситидә, оқ етиш қурали вә көйдүридиған маддилар бар ботулкилар пайдилинилип, Алмута, Җамбул, Қизилорда вилайәтлириниң вә Чимкәнт шәһириниң территориялик полиция департаментлириға қарита нурғунлиған һуҗумлар әмәлгә ашурулди. Алмутида болса, шәһәрлик полиция департаментиға вә униң үч наһийәлик бөлүнмисигә һуҗум қилинди. Шундақла қурал вә җәңгивар техникини егиләвелиш мәхситидә, Мудапиә министрлигиниң һәрбий қисимлириға вә блокпостлириға һуҗум қилиш урунушлири болди. 
– Умумән, мәмликәт бойичә тәртипсизликләр вақтида 400дин ошуқ автотранспорт бирлигигә, шу җүмлидин ички ишлар органлириниң 346 автотехникисиға зәхмә кәлтүрүлди вә уҗуқтурулди. Булаңчилар 100дин ошуқ чоң сода объекти вә банкларни булап-талиди. Алдин-ала йәткүзүлгән зиян 87 миллиард тәңгидин ошуқ. Җинайәтчиләр һакимийәт орунлириниң абройини камситиш үчүн полиция хадимлириниң, һәрбий хизмәтчиләрниң кийимини кийивелип, қанунға қарши иш-һәрикәтләрни әмәлгә ашурди, –деди Ерлан Турғумбаев.
Министрниң вәзиписини орунлиғучи җинаий һәрикәтләр ақивитидә һалак болған хадимлар билән теч турғунларниң аилисигә вә уруқ-туққанлириға тәзийә билдүрди. У бу күнләрдә һалак болған вә зәрдап чәккән хадимларниң җәмийәтлик тәртипни күзитип, мәмликәтниң конституциялик түзүмини һимайә қилғанлиғини билдүрди. 
– Әпсуски, бу күнләрдә җәмийәтлик тәртипни күзитип, мәмликәтниң конституциялик түзүмини һимайә қилиш вақтида 18 полиция хадими, Миллий гвардия вә Мудапиә министрлигиниң, шундақла мәхсус органларниң һәрбий хизмәтчиси җинайәтчиләр қолидин қаза болди вә 1 300 ошуқ полиция хадими, Миллий гвардия вә Мудапиә министрлигиниң, шундақла мәхсус органларниң һәрбий хизмәтчиси яридар болди. Һалак болғанлар ахирқи нәпәси қалғичә қәсәмядқа садиқ болуп қалди, қәһриманлиқ вә вәтәнгә җанпидалиқ хизмәт қилиш үлгисини көрсәтти, – деди Ерлан Турғумбаев.
У җинайәтчиләрниң әмәлгә ашурған қилмиши үчүн мунасип җазасини алидиғанлиғини тәкитлиди.
– Биз җинайәтчиләрни издәп, тепип, қолға елиш үчүн барлиқ чариләрни көрүмиз вә улар Қазақстан хәлқигә қарши әмәлгә ашурған җинайити үчүн мунасип җазасини алиду, – дәп йәкүнлиди Ерлан Турғумбаев.