• Әхбаратлар еқими
• 11 Мамыр, 2022

Асасий қанун йеңилиниду

Йеқинда Қазақстан Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев мәмликәт Конституциясигә өзгиришләр билән қошумчиларни киргүзүш мәсилилири бойичә қазақстанлиқларға видео арқилиқ мураҗиәт қилди. 
Дөләт рәһбири Конституциягә киргүзүлидиған түзитишләрниң мәмликитимиз үчүн тәғдиранә әһмийәткә егә екәнлигини тәкитлиди. 
– Һөрмәтлик вәтәндашлар! Мәлумки, мән йеқинда хәлиққә йоллиған Мәктүбимдә миқияслиқ сәясий йеңилаш программисини оттуриға қойдум. У җәмийәттә, аммивий әхбарат васитилиридә һәртәрәплимә муһакимә қилинди. Экспертлар вә гражданлиқ активистлар өз баһасини бәрди. Барлиқ тәклипләр кәң қоллап-қувәтләшкә егә болди. Мәктүптә әкис әткән тәшәббуслар бизниң сәясий системимизни түп-асасидин өзгәртишкә қаритилди. Улар гражданларниң дөләтни башқурушқа қатнишишни кәңәйтиш вә сәясий җәриянларни чоңқур демократияләштүрүш бойичә узун жиллиқ тәләплиридин келип чиқти. Уларни нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашуруш үчүн Конституциягә өзгиришләр билән қошумчиларни киргүзүш тәләп қилинди. Башқичә ейтқанда, конституциялик ислаһат зөрүр болди, – деди Дөләт рәһбири. 
Президент Асасий Қанунға киргүзүлидиған өзгиришләр лайиһисини тәйярлаш үчүн өзиниң тапшурмиси бойичә мәхсус иш топи қурулуп, униң тәркивигә көрнәклик һоқуқшунас алимлар, тәҗрибилик экспертлар, вакаләтлик органларниң вәкиллири киргәнлигини тәкитлиди. 
Барлиқ қошумчилар тәпсилий қаралғандин кейин, лайиһә Конституциялик кеңәшкә әвәтилди, кеңәш униң Конституция қаидилиригә мувапиқ келидиғанлиғи тоғрилиқ хуласә чиқарди. 
– Әнди биз конституциялик ислаһатни әмәлгә ашурушниң уттур йолиға чиқтуқ. Елимизниң Асасий Қануниға киргүзүлидиған түзитишләр, маһийити бойичә, тәғдиранә әһмийәткә егә. Өзгиришләр Коституция маддилириниң үчтин бир қисмини өз ичигә алиду. Уттур ейтқанда, бизниң Конституция тамамән йеңи өлчәмгә егә болиду. Шуңлашқа мән бу мәсилини җумһурийәтлик референдумға қоюшни тәклип қилдим, чүнки мундақ миқияслиқ өзгиришләр умумхәлиқниң хаһиш-әрки асасида әмәлгә ашурулуши керәк, – дәп тәкитлиди Қасым-Жомарт Тоқаев. 
Дөләт рәһбири пүткүл тәрәққийпәрвәр дунияда плебисцитниң уттур хәлиқ һакимийитиниң хелә ярқин вә очуқ шәкиллириниң бири болуп һесаплинидиғанлиғини, амма Қазақстанда демократияниң мошу нәтиҗидарлиқ институтиниң толуқ дәриҗидә ишлимигәнлигини атап көрсәтти. 
– Әмәлдики Конституция қобул қилинған буниңдин 27 жил илгири өткүзүлгән референдумдин кейин, қалған барлиқ конституциялик ислаһатлар Парламентта мақулланди. Принцип җәһәттин алғанда, бу – қануний әмәлият. Бирақ, қәтъий ишинимәнки, тәрәққиятниң, Йеңи Қазақстан қурушниң йеңи басқучида мәмликитимиз үчүн мундақ тәғдиранә қарарларни биз умумхәлиқ болуп қобул қилишимиз керәк. Шуңлашқа мән бүгүн 5-июньда Конституциягә өзгиришләр билән қошумчиларни қобул қилиш мәсилиси бойичә җумһурийәтлик референдум өткүзүш тоғрилиқ Пәрманни имзалидим, – деди Президент.
Дөләт рәһбириниң тәкитлишичә, гражданларниң конституциялик түзитишләр лайиһиси бойичә умумйүзлүк аваз бериши бизниң демократик принципларниң қәтъий тәрәпдари екәнлигимизни намайиш қилиду. Алдики референдум һәрбир гражданға Қазақстанниң келәчигини бәлгүләйдиған тарихий вақиәгә беваситә қатнишиш имканийитини яритиду. 
Қасым-Жомарт Тоқаевниң тәкитлишичә, конституциялик ислаһат пүткүл дөләт үлгисини комплекслиқ өзгәртишкә нишан қилинди:
Түзитишләр «уттур президентлиқ» башқуруштин тәсирлик Парламент вә Һесават беридиған Һөкүмәт билән президентлиқ җумһурийәткә үзүл-кесил көчүшни тәстиқләшкә қаритилди. 
Конституциялик ислаһат һакимийәтниң вакаләтлик тармиғини сезиләрлик күчәйтиду, һакимийәт органлириниң өзара мунасивәт системисини күчәйтиду, мәслиһәтләрниң субъектлиғини ашуриду. 
Мәҗлис вә вилайәтлик мәслиһәтләр депутатлирини сайлашниң арилаш мажоритарлиқ-пропорционал үлгисини җарий қилиш сайлиғучилар көзқарашлири вә пикирлириниң кәң даирисини өз ичигә елиш имканийитини яритиду. Өз новитидә наһийәлик вә шәһәрлик мәслиһәтләр депутатлириниң толуқ мажоритарлиқ сайлам системисиниң җарий қилиниши гражданлар үчүн регионлардики һаятқа хелә нәтиҗидарлиқ тәсир қилиш имканийитини ачиду. 
 Конституцияниң йеңи редакциясидә Президентниң барлиқ сәясий партияләр вә һәрикәтләрдин тәң арилиқ тутуш мәртивисини тәстиқләш планлиниватиду. 
Президентниң йеқин уруқ-туққанлириниң сәясий лавазимларни вә квазидөләт секторида рәһбирий орунларни егилиши мәнъий қилиниду. 
Түзитишләрниң муһим түркүми һоқуқ қоғдаш саһасини өз ичигә алиду.
Конституциялик сотниң қурулуши, инсан һоқуқи бойичә вәкил мәртивисиниң конституциялик дәриҗидә тәстиқлиниши, өлүм җазасиниң сөзсиз мәнъий қилиниши – мошу барлиқ чариләр граждан һоқуқи вә әркинлигигә һәртәрәплимә риайә қилинишиға қаритилди. 
Президент алдики конституциялик ислаһатниң мәмликитимиз тәрәққиятида йеңи басқучни ачидиғанлиғини атап көрсәтти. 
 – Һөрмәтлик вәтәндашлар! Биз Йеңи Қазақстанни, адаләтлик Қазақстанни биллә қуримиз! Дөлитимиздә һәрбир гражданниң һоқуқи һимайә қилиниду. Һәммиси охшаш имканийәтләргә егә болиду. Һәрбир адәм, өз қабилийитигә вә маһаритигә қарап, утуқ қазиналайду вә җәмийәттә өз орнини тапалайду. Җәмийәтлик вә шәхсий қәдрийәтләр йеңилиниду. Биз дөләт системисини мукәммәлләштүримиз, җәмийәт вә һакимийәт оттурисида конструктив диалогни тәминләймиз. Шундақ қилип, Иккинчи Җумһурийәтни қуримиз. Конституциялик ислаһатму мана мошу вәзипиләрниң утуқлуқ әмәлгә ашурулуши үчүн зөрүр. Бу қетимқи ислаһатниң алаһидилиги Президент вакалитини күчәйтиштин әмәс, бәлки дөләтни мукәммәлләштүрүштин, йеңилаштин вә күчәйтиштин ибарәт. 
Һәммиңларни елимизниң келәчиги үчүн, кәлгүси әвлатлар үчүн референдумға паал қатнишишқа чақиримән! Силәрниң миллий мәнпийәтлиримиздин келип чиқиватқан барлиқ тәшәббусларни қоллап-қувәтләйдиғанлиғиңларға ишинимән, – дәп хуласилиди Дөләт рәһбири.