• Әхбаратлар еқими
• 15 Қыркүйек, 2022

Бепәрвалиққа йол йоқ

Мәлумки, ахирқи жилларда дунияниң барлиқ җайлирида өрт кетиш әһваллири көпләп  йүз бериватиду. Буниңдин бизниң елимизму истисна әмәс. Болупму, йеқиндила йүз бәргән Қостанай вилайитидики паҗиәлик апәт сөзүмизгә испат болғуси. Әнди у йәрдики йәрлик турғунларниң аһу-зарини тил билән ейтип йәткүзгүсиз, әлвәттә. 
Ахирқи әхбарат көзлиригә асаслансақ, Қостанай вилайитидә 43 миң гектардин ошуқ орманлиқ отқа оранди. Ениғирақ ейтсақ, дәрһал өртниң күнниң һәддидин ташқири күчийип кетишигә, биринчидин, һава райиниң иссиқлиғи билән шамалниң секундиға 10/15 метр илдамлиқта болуши сәвәп болған. Дәрһал қурулған пәвқуладдә вәзийәтләр хизмити штаби барлиқ күчини сәрип қилишиға қаримай, өрт сүръәт билән күчийип, турғунлар өйлирини ташлап қечишқа башлиди. Шу түпәйли зәрдап чәккәнләрниң сани 2000дин ашти. Йүздин ошуқ турушлуқ өй бузулди. Паҗиә ақивитидин һалак болғанлар билән саламәтлигигә һәрхил зиян йәткәнләрму йетәрлик. Уларниң арисида камаләт йешиға йәтмигән бир өсмүр, орман егилигиниң бир хадими, 5 йәрлик турғун вә 3 өрт билән күришиватқан пәвқуладдә әһваллар хизмитиниң хадими бар. 
Бу қостанайлиқларниң бешиға чүшкән еғир қайғуни тәң бөлүшкән барлиқ қазақстанлиқлар дәрһал җай-җайларда пидаийлар топлирини уюштуруп, қолидин кәлгән ярдимини көрсәтти. Озуқ-түлүк вә керәк-ярақлирини йәткүзүп бәрди. Һәтта, елимиз Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев сәпәр билән бу йәргә йетип кәлгәндә, зәрдап чәккән аһали билән учрашти вә уларға һөкүмәт тәрипидин һәртәрәплимә ярдәм көрситилидиғанлиғини ейтти. 
Шу нәрсә ениқки, «бу паҗиәдә адәм амили бар» дегән тәхминму йоқ әмәс. Чүнки торларда вә мәтбуат васитилиридә елан қилинған хәвәрләргә асаслансақ, айрим адәмләрниң күнниң иссиғида қуруп кәткән чога-чатқалға өрт қойғанлиғиниң кесиридин өрт улғийип, еңизларға улашқан. Пәвқуладдә вәзийәтләр министри Юрий Ильин ушбу әһвал бойичә мәтбуат конференциядә журналистларға шундақ хәвәрни ейтти. Мана бу йәнә шу бизниң бепәрвалиғимизниң ақивити екәнлигидә шәк-шүбһә йоқ.
Шуңлашқа мән бүгүн, пәвқуладдә вәзийәтләр хизмитиниң хадими сүпитидә, аһалини мошундақ тәбиий апәтләрниң имканқәдәр алдини елиш вә сақлинишниң аддий бехәтәрлик қаидилиригә риайә қилишини агаһландурушни тоғра көрдүм. Бизниң Уйғур наһийәлик Пәвқуладдә вәзийәтләр хизмити бу ишни һәр жили турақлиқ өткүзүп туриду. Шуниңға қаримай, от қалаш мәвсүминиң башлиниши биләнла паҗиәлик әһваллар йүз беришкә башлайду. Хадимлиримизниң һәрбир өй яки мәһкимиләрни арилап, уларниң бехәтәрлик қаидилиригә җиддий әмәл қилишини агаһландурушиға қаримай, адәмләрниң бепәрвалиғиға тосалғу болалмай қалимиз. Һәтта, буниңдин бирнәччә жил илгири, өрт ақивитидә бир өйдин үч мурдиниң чиққанлиғиму кишиләргә савақ болмиди. Бу, әлвәттә, қиливатқан ишлиримиздин нәтиҗә чиқмайватиду дегәнлик әмәс. Һәр һалда адәмләр өртниң һәқиқәтәнму тилсиз йеға екәнлигини бирқәдәр чүшинишини қолға кәлтүрдуқ, дәп ейталаймән.
Асасән, йезилардики от қалаш пәчлириниң турхунлириниң аддий қаидиләргә җавап берәлмәйдиғанлиғи кишини әпсусландуриду. Болупму, өй өгүзлиридики турхунларни дурус турғузмаслиқ вә уларни вақти-вақтида тазиланмаслиқ тоғрилиқ шундақ дейишимиз мүмкин. Уларни өрткә чидамлиқ материаллардин ясалғини әвзәл. Шундақла турғунларға ейтаримиз, от қалаш ишлирини һәргиз кичик балиларға тапилимас керәк. Немила демәйли, улар оюн балиси. 
Пәчләрниң әтрапида кийим-кечәкләрни қурутушни адәткә айландурушму әсла тоғра әмәс. Әтә-кәчтә пәчтин елинған күлни мәхсус җайларға төкүп, уларни һәрқетим су билән өчириш туруш тәләп қилиниду. Мана мошундақ аддий, лекин апәтниң алдини алидиған қаидиләргә қәтъий әмәл қилинидекән, биз өзимизнила әмәс, бәлки әтрапимиздики холум-хошна вә башқиларни еғир дәрт-әләмдин сақлап қалимиз.
Ахирида ейтарим, алдимизда бизни от қалаш мәвсүми күтмәктә. Жуқурида ейтилған өрттин сақлинишниң аддий қаидилиригә риайә қилмисақ, униң ақивити тилсиз йеға билән аяқлишидиғанлиғи ениқ. 

Радик ҚАСИМОВ, 
Уйғур наһийәлик Пәвқуладдә вәзийәтләр бөлүмчисиниң чоң инженери.