Әхбаратлар еқими
27 Сәуір, 2023

Турақлиқлиқ вә течлиқниң мустәһкәм һули

Бүгүн Президент Қ.Тоқаев ҚХАниң ХХХІІ сессиясигә қатнишиду

Түнүгүн Астанада Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХХІІ сессияси тәнтәнилик рәвиштә ечилди. Икки күнгә созулған сессиягә 1300 адәм, шуниң ичидә Парламент депутатлири, мәркизий вә йәрлик иҗраий органларниң, диний бирләшмиләрниң рәһбәрлири, ҚХА әзалири, җумһурийәтлик вә вилайәтлик этномәдәний бирләшмиләрниң рәислири, һөкүмәтлик әмәс тәшкилатларниң, дипломатиялик корпусниң, алимлар, зиялилар елимизниң вә чәтәллик аммивий әхбарат васитилириниң вәкиллири қатнашти.
Бийилқи сессия “Адаләтлик Қазақстан: бирлик, турақлиқ, тәрәққият” мавзусида өтти. Сессия қатнашқучилири Адаләтлик Қазақстан қуруш мәхсити турғусидин милләт бирлиги қәдрийәтлирини, системилиқ өзгиришләргә сәясий вә җәмийәтлик сүръәт беришни, йеңи басқучта миллий сәясәтниң мәзмунини, һәрхил этносларниң үлүшини, шундақла уларниң паалийәтчанлиғини муһакимә қилди.
Сессияниң секциялик жиғини Назарбаев Университетида өтти. Униңда делегатлар вә экспертлар муназирә мәйданлирида жуқурида тәкитләнгән мәсилиләрни оттуриға салди.
Тәкитләш лазимки, һазир Ассамблея тәркивидә 583 адәм бар. Астана, Алмута, Чимкәнт шәһәрлиридә вә вилайәтләрдә регионлуқ ассамблея шөбилири ишләйду.
Һәр жили Президент – ҚХА Рәисиниң рәислиги билән өтидиған сессияниң барлиқ қарарлири дөләт органлири үчүн әһмийәтлик. Сессияләр арилиғида ишләйдиған Ассамблея кеңишигә җумһурийәтлик этномәдәний бирләшмиләрниң вәкиллири, җәмийәт әрбаплири, депутатлар, министрлар, вилайәт һакимлири кириду. Һазир ҚХА кеңишиниң 84 әзаси бар. ҚХАниң асасий паалийити Конституция, “Қазақстан хәлқи Ассаблеяси тоғрилиқ” қанунға, шундақла ҚХАниң 2022 — 2025-жилларға беғишланған тәрәққият концепциясигә асасланған.
Һазир җумһурийәт бойичә 1000дин ошуқ этномәдәний, униң ичидә 14 җумһурийәтлик бирләшмә ишләйду. Униң ичидә 405 этномәдәний бирләшмә ҚХАда аккредитациядин өткән (14 җумһурийәтлик, 391 регионлуқ). Шундақла 17 регионда “Ассамблея жастары” җумһурийәтлик җәмийәтлик бирләшминиң шөбилири ишләйду, йеңидин қурулған регионда шөбилирини ечиш мәсилиси муһакимә қилиниватиду. “Ассамблея жастары” җумһрийәтлик бирләшминиң тәркивидә һазир 8000дин ошуқ әза бар.
Елимиздики Достлуқ өйлири Ассамблеяниң көпфункцияционаллиқ ресурслуқ бирләшмиси болмақта. Шуниңға мунасивәтлик Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң кәңәйтилгән мәҗлисидә Дөләт рәһбири Қ.Тоқаев Достлуқ өйлири жиғинлар билән тәнтәнилик жиғинлар өтидиған залға айлинип қалмаслиғини тәкитлигән еди.
“Достлуқ өйлири” ҚХАниң хәлиқ тәшәббуслири үчүн ресурслуқ мәркәзлири вә лайиһилик идариләргә айлиниши лазим. Этномәдәний бирләшмиләрму бу ишқа паал қатнишиши һаҗәт” деди Президент. Шуниңға мунасивәтлик Дөләт рәһбири министрликләр, һакимлар көп адәмни җәлип қилидиған җумһурийәтлик лайиһиләргә әмәлгә ашуруш җәриянида Ассамблеяниң, униң қурулумлириниң ишини қоллашниң әһмийитини ейтти.
Шуниң билән биллә Ассамблея паалийитини илмий турғудин тәһлил қилиш мәхситидә 2009-жили ҚХА Илмий-экспертлиқ кеңиши тәшкил қилинди. Униң тәркивигә 58 алим киргән, униң 35и пән доктори, 12си пән намзити. Шундақла тәтқиқат институтлириниң рәһбәрлири, җәмийәт әрбаплири бар.
Кейинки жилларда Ассамблея җәмийәттики муһим мәсилиләрни қозғап, уларни һәл қилишқа үлүш қошуватиду. Мәсилән, ҚХА йенидики анилар, ақсақаллар кеңәшлири, медиация институтлири қурулди. Ассамблея вәкиллириниң ейтишичә, бу мәһкимиләрниң һәммиси қанунға мувапиқ уюштурулған. Мәзкүр мәһкимиләрниң жиғинлири дөләт тилида өткүзүлүп, һөҗҗәтлири қазақ тилида йезилған. Һазир регионларда вилайәтлик, шәһәрлик, наһийәлик, йезилиқ дәриҗиләрдә, шундақла чоң карханиларда 1 072 ақсақаллар кеңәшлири, 1 712 анилар кеңәшлири ишләватиду. Улар йәрлик аһалиниң муһим мәсилилирини һәл қилишқа паал қатнишип, һәрқандақ зиддийәтләрниң алдини елишқа тиришиду.
ҚХА паалийитиниң асасий йөнилишлириниң бири – җәмийәтлик разимәнлик вә умуммиллий бирлик саһасидики медиация институтини тәрәққий әткүзүшкә ярдәмлишиш. Ассамблеяниң медиация ториға 1 җумһурийәтлик, 19 регионлуқ кеңәш кириду. У йәрдә хәлиқ, мәһкимә, икки тәрәп арисидики зиддийәтләрни йешишқа, һәтта аилидики чүшәнмәсликләрни рәтләшкә 1 222 медиатор мәслиһәт бериватиду. Шундақ қилип, Қазақстан хәлқи Ассамблеяси елимиздики аилә институтиниң тәрәққиятиғиму үлүш қошмақта.
Назарбаев Университетта “Сәясий ислаһатларни әмәлгә ашурушта вә умуммиллий бирликни күчәйтиштә ҚХАниң роли” мавзусида өткән пленарлиқ секциядә сөз алған ҚҖ Президент мәмурийити рәһбириниң орунбасари Аида Балаева Ассамблеяниң роли вә әһмийитини тәкитләп өтти.
“Һазир елимиздә чоң ислаһатлар әмәлгә ашурулуватиду. Шуниң билән биллә мошу ислаһатларниң нәтиҗидарлиғи икки муһим амилға беваситә бағлиқ. Биринчиси, елимиздики мустәһкәм течлиқ вә турақлиқлиқ. Иккинчиси, гражданлиқ җәмийәтниң мошу җәриянларға беваситә қатнишиши. Биз хәлиқ авазини аңлайдиған дөләт – бу пәқәт аппаратла әмәс, шундақла паал һәрикәт қилидиған гражданлиқ сектор екәнлигини тәкитлигүм келиду. Бу йәрдә Президент ислаһатлири узақмуддәтлик нәтиҗигә қаритилған һәм елимиз тәрәққиятиниң принципиал йеңи асаслирини салиду. Бу турғудин қариғанда Ассамблея өзгиришләрниң асасий һәрикәтчан күчигә айлиниду. Өзгиришләр Ассамблеядиму йүз бериватиду, йәни йеңи васитә – Сенатта депутатларға егә болди. Бу елимиздики барлиқ милләтләргә мәнпийәтлиригә вакаләтлик қилишқа, әкси алақә бағлашқа, назарәт орнитишқа имканийәт бериду. Мошуниң һәммиси регионлардики мәсилиләрни ениқлашқа һәм нәтиҗидар һәл қилишқа мүмкинчилик яритиду”, деди А.Балаева.
ҚХА җумһурийәтлик Анилар кеңишиниң рәиси Нәзипа Шанаи Қазақстан анилириниң хәлқимизниң әмәлий тәҗрибиси вә ениқ ишлири асасида бириктүрүштә муһим ролини тәкитләп өтти. “Миллитигә қаримастин һәрбир қазақстанлиқ аниниң муһим вәзиписи – дөләт граждинини тәрбийиләш”, деди у. Шундақла аилә институтини күчәйтиш мәхситидә Аилә ишлири бойичә агентлиғини қурушни, иккинчидин, “Азамат тәрбиелеген отбасы” мукапитини киргүзүшни тәклип қилди.
Қазақстан Җумһурийити Парламенти Сенатиниң депутати, “Возраждение” қазақстанлиқ немислар җәмийити” җәмийәтлик фонди вәсийләр кеңишиниң рәиси Евгений Больгарт “Бизниң елимиздә 100дин ошуқ этнослар вә 18 конфессияләр һаят кәчүриду. Һәрбир этнос – бирпүтүн Қазақстан хәлқиниң аҗралмас бөлүги. Тәрәққият билән җипсилишишниң мошундақ мустәһкәм һулини салған Қазақстан хәлқи Ассамблеяси болди”, дәп тәкитлиди.
Униңдин кейин программа сессиягә қатнашқучиларниң маһарәтлирини ашурушқа беғишланған интенсив курсларға улашти. Биринчи интенсив дөләт қуруш вә миллий бирпүтүнлүк мәсилилиригә беғишланди. Мәзкүр чарә-тәдбир Этносәясий тәтқиқатлар институтиниң мудири Талғат Қалиевниң модераторлиғи билән һәм спикерлар, сәясәтшунас Эдуард Полетаев вә җәмийәт әрбаби Қанат Нуровниң қатнишиши билән өтти.
Иккинчи интенсив иши этносәясәтниң регионлуқ аспектлириға беғишланди. У Этносара мунасивәтләрни тәрәққий әткүзүш комитетиниң рәиси Ғалым Шойкинниң модераторлиғи вә Җамбул вилайити һакиминиң орунбасари Еркин Үйсинбаев билән медиатор, мәшиқләндүргүчи-спикер Гүлмайдан Урозбаеваниң қатнишиши билән өтти.
Сессия даирисидә делегатлар муһим мәсилиләрни муһакимә қилип, өзара тәҗрибә алмаштуруш имканийитигә егә болди. Шуниң билән биллә муһакимә даирисидә барлиқ регионлардин кәлгән қатнашқучилар тәҗрибилири вә җәмийәтлик разимәнликни күчәйтиш бойичә лайиһилири билән бөлүшти. ҚХА әзалири билән экспертлар Интернетта пәйда болған этникилиқ вә тил иғваларға қарши қаттиқ чариләрни қобул қилишниң муһимлиғини қәйт қилди.
Этномәдәний бирләшмиләрниң вәкиллири елимизниң биртуташлиғини, әркинлигини, мустәқиллигини һимайә қилишқа тәйяр болушни пәриз дәп һесаплайду. Бу – барлиқ қазақстанлиқларниң, ҚХАниң барлиқ әзалириниң вәзиписи. Шундақла улар Қазақстан бешидин кәчүргән синақлар Қазақстан хәлқини тавлиғанлиғини алаһидә тәкитләшти. Елимиздики барлиқ саһалардики ислаһатлар – Қазақстанниң буниңдин кейинму тәрәққиятиға тәсир қилди.