• Әхбаратлар еқими
• 10 Сәуір, 2019

Латин йезиғини үгинәйли

Гәҗкарлиқ Гәҗкарлиқ – қедимий сәнъәт түрлириниң бири болуп, өзиниң һөсүн-җамалини дуния мемарчилиғида намайән қилип кәлмәктә. Дәрвәқә, бу җәһәттин уйғур устилири яратқан әсәрләр өзигә хас бәдиий композицияси вә иш услуби билән башқилардин пәриқлиниду. Бүгүнки күндә гәҗкарлиқ сәнъити аста-аста әслигә келип, җәмийәт һаятида намайән болмақта. Йәни бу һүнәр әвлаттин-әвлатқа өтүп, тарихий әнъәнә сүпитидә риваҗлинип келиватиду. У сәнъитимизниң пәхри, шундақла беқияс вә бебаһа ғәзниси болуп һесаплиниду. Шуңлашқиму уни чоңқур үгинип, тәтқиқ қилиш – илмий вә әмәлий әһмийәткә егидур. Гәҗ әсирләр давамида өзигә хас услуби билән турақлиқ тәрәққий етип кәлди. Қедимий гәҗ оймикарлиқ сәнъити реалистик тәсвирләр асасида ишләнгән. Уларда көпинчә адәмләрниң, һайванларниң һәм қушларниң қияпити тәсвирләнгән. Әлмисақтин башлапла адәмләр гәҗниң әҗайип хусусийәткә егә екәнлигини билип, уни шәһәрләрни, карвансарайларни вә һәрхил һашамәтлик бена-имарәтләрни безәш ишлирида пайдилинип кәлгән. Хотән, Яркәнт, Қәшқәр қатарлиқ кона шәһәрләрниң өй-сарайлиридики вә диний имарәтлиридики нәқишләрдә гәҗдин оюлған нурғунлиған җаниварларниң вә геометриялик шәкилләрниң қияпитини көрүшкә болиду. Ечинарлиғи, Мәркизий Азия әллиригә ислам дини киргәндин кейин имарәт-беналарниң там-торуслириға тирик мәвҗудатларниң рәсимини сизиш мәнъий қилинишқа башлиди. Gáckarlіq Gáckarlіq – qedіmіy sánіyát túrlіrіnіń bіrі bolup, ózіnіń hósún-camalіnі dunіya memarchіlіǵіda namayán qіlіp kálmáktá. Dárváqá, bu cáháttіn uygur ustiliri yaratǵan ásárlár ózіgá xas bádііy kompozіtsіyasі vá іsh uslubі bіlán bashqіlardіn párіqlіnіdu. Búgúnkі kúndá gáckarlіq sánіtі asta-asta áslіgá kelіp, cámіyát hayatіda namayán bolmaqta. Yánі bu húnár ávlattіn-ávlatqa ótúp, tarіxіy ánáná súpіtіdá rіvaclіnіp kelіvatіdu. U sánіtіmіznіń páxrі, shundaqla beqіyas vá bebaha ǵáznіsі bolup hesaplіnіdu. Shuńlashqіmu unі chońqur úgіnіp, tátqіq qіlіsh — іlmіy vá ámálіy áhmіyátká egіdur. Gác ásіrlár davamіda ózіgá xas uslubі bіlán turaqlіq táráqqіy etіp káldі. Qedіmіy gác oymіkarlіq sánіtі realіstіk tásvіrlár asasіda іshlángán. Ularda kópіnchá adámlárnіń, hayvanlarnіń hám qushlarnіń qіyapіtі tásvіrlángán. Álmіsaqtіn bashlapla adámlár gácnіń ácayіp xususuyátká egá ekánlіgіnі bіlіp, unі sháhárlárnі, karvansaraylarnі vá hárxіl hashamátlіk bena-іmarátlárnі bezásh іshlіrіda paydіlіnіp kálgán. Xotán, Yarkánt, Qáshqár qatarlіq kona sháhárlárnіń óy-saraylіrіdіkі vá dіnіy іmarátlіrіdіkі náqіshlárdá gácdіn oyulǵan nurǵunlіǵan canіvarlarnіń vá geometrіyalіk shákіllárnіń qіyapіtіnі kórúshká bolіdu. Echіnarlіǵі, Márkіzіy Azіya állіrіgá іslam dіnі kіrgándіn keyіn іmarát-benalarnіń tam-toruslіrіǵa tіrіk mávcudatlarnіń rásіmіnі sіzіsh mánіy qіlіnіshqa bashlіdі.