Әхбаратлар еқими
17 Қыркүйек, 2020

Су ташқинидин зәрдап чәккәнләр ялғуз қалмиди

Май ейиниң бешида Түркстан вилайити Мақтаарал наһийәсиниң бирнәччә йезисиниң турғунлири Өзбәкстанниң Сардоба су тосмисиниң бузулуши түпәйли турушлуқ өйлиридин айрилди. Қазақстан Җумһурийити Пәвқуладдә вәзийәтләр министрлигиниң хәвиричә, 14 аһалилиқ пункт су астида қалди, шундақла 1030 турушлуқ өй, төрт медицина объекти, бәш балилар бағчиси, үч мәктәп, мәдәнийәт өйи кардин чиқип, 31 миңдин ошуқ адәм башқа җайларға көчирилди. Паҗиә нәтиҗисидә адәм чиқимиму болди. Йәрлик һакимийәт зәрдап чәккәнләрни вақитлиқ баш-пана билән тәминләшни, бузулған өйләрни күзгичә әслигә кәлтүрүп беришни вәдә қилди. Йеқинда биз вәтәндашларниң тәғдиридин хәвәр елиш, шундақла су басқан йезилардики турушлуқ өйләрни әслигә кәлтүрүш ишлириниң кетип бериши һәққидә билиш мәхситидә Түркстан вилайитидә болуп қайттуқ.

Мақтаарал наһийәсигә атлиништин илгири Бақыт Асанов намидики йеза һакиминиң мәтбуат-хизмити билән хәвәрлишип, бузулған йезилардики әслигә кәлтүрүш җәриянини җумһурийәтлик мәтбуатта йорутуш үчүн келидиғанлиғимизни ейттуқ. Мәзкүр сәпәр май ейида болуши керәк еди. Әпсус COVID-19 эпидемиясигә бағлиқ елан қилинған пәвқуладдә вәзийәт түпәйли сәпәр кейингә қалдурулди. Шундақ қилип, биз икки айдин кейин командировкиға атландуқ. Бизниң асасий мәхситимиз – тәбиий апәттин зәрдап чәккән вәтәндашлиримизниң әһвалини өз көзимиз билән көрүш, бу йәрләрдә эпидемиягә қарши күрәшниң қандақ кетип барғанлиғини, дөләттин һаҗәт ярдәмниң тегишлик дәриҗидә көрситиливатқанлиғини билиш болди.
Мана, биз қурулуш ишлири қизғин жүрүватқан мәркәзгә кәлдуқ. Бу йәрдә кранларни, қурулуш материаллири бесилған чоң жүк машинилирини байқашқа болатти. Бекар олтарған адәм йоқ. Биз аптаптин чәтнәп қурулуш ишлири жүрүватқан җайниң ахирини тепишқа алдиридуқ. Андин чедирлар тикилгән тәрәпкә қарап аста йол туттуқ. Бирнәччә минуттин кейин йенимизға төрт яш жигит келип, силиқ-сипайә саламлашти вә өзлириниң бригадирини чақирди. Уму силиқ сипайә, яш жигит екән. Бригадир бизни олтиришқа тәклип қилдидә, сөһбитимиз башлинип кәтти.
Бригадир Нурсултан Бесимханов – билими бойичә космос саһасиниң инженер-конструктори. 2015-жили Москва авиация институтиниң Байқоңур шәһиридики “Восход” шөбисини пүтәргән. Жигит өмүр бойи космос саһасида әмгәк қилишни арман қилған, әпсус униң бу армини орунланмиди. Аилини беқиш, ата-аниларға вә инилириға ярдәмлишиш керәк болди. Нурсултанниң сөзичә, һазирқи күндә униң кәспи авиакосмос саһасиниң базирида еһтияҗға егә әмәс болғачқа, амалниң йоқлуғидин қурулушқа беришқа тоғра кәлди. Униң айлиқ мааши 70 миң тәңгидин ашмайду, адәттин ташқири саһада алий билимгә егә адәм үчүн бу анчә көп айлиқ әмәс.
– Мән бирнәччә мәртә чәт әлгиму кәтмәкчи болдум, шу яқта өзәмниң орнини тепишни арман қилдим. Лекин мениң аиләм мошу йәрдә, елимдин кәтким йоқ, чүнки ата-анилиримниң йеши йетип қалди, уларни кимгә қалдуримән, – дәйду қурулушчи. – Қурулуш ишида мениң тәҗрибәм йетиду, уни мән елимиз пайтәхти Нур-Султан шәһиридә өзләштүрдүм. Һәммиңларға мәлумки, у йәрдә аммивий қурулуш ишлири меңиватиду. Инженериядики билимим маңа қурулуш ишидиму көп ярдәм қиливатиду. Мән һазир мошу йәрдә тәбиий апәттин зәрдап чәккән жутдашлиримға ярдәм бериватқанлиғим вә қурулуш ишиға аз болсиму өзәмниң һәссисини қошуватқанлиғим билән пәхирлинимән. Пат йеқинда мән рәһбәрлик қиливатқан 10 адәмдин тәркип тапқан бригада 10 йеңи турушлуқ өйни пайдилинишқа беримиз.
Һәқиқәтни ейтсам, бизни пат-пат алдиритиватиду, өйләрни пүтиришкә наһайити қисқа қәрәл бериватиду. Башқа қурулуш бригадилири бу тәләп-һөддисидин қандақ чиқиватиду билмәймән, биз алдиримаслиққа тиришимиз, чүнки мошундақ әһвалдила мән бизниң бригада салған өйләргә сүпәт җәһәттин капаләт берәләймән. Бу йәрдә өйләрниң лайиһисини сизғанларниң өзлири сәзмәй қалған нурғунлиған камчилиқлар бар. Маңа қошумчә түзитишләрни киргүзүшкә вә камчилиқларни җөндәшкә тоғра келиватиду.
Униң сөзичә, бәзидә өйләрниң сүпитини тәкшүрәш үчүн кәлгән мемарчиларниң өзлири Нурсултанниң бригадиси салған өйләрни үлгә қилип көрситиду.
Бәзи әһвалларда қурулуш ишлирини вақтида пүтирәлмәйдиғанлиғимизни байқиған ишбәргүчиләр қурулушчилар санини көпәйтиш мәслиһәтлирини бериду. Кәчүрисиләр, ишчилар сани көпәйгәнсири шуңғичә ишләватқанларниң мааши төвәнләйду әмәсму. Буниңға һечким келишмәйду. Бу йәргә һәр күни дегидәк яшлар келип кетиду. Улар бирнәччә күндин кейин ишниң еғирлиғини көрүп, кетишкә мәҗбур болиду. Чүнки қурулуш җәрияни өзиниң алаһидиликлиригә егә, бу йәрдә барлиқ техникилиқ тәләпләргә риайә қилиниш керәк. Әмәлдарлиримизниң көпчилиги қилинған ишлар һәққидә чапсанирақ һесават беришкә алдирайду. Лекин әмәлиятта қәғәздики һесаватқа әмәс, гражданлиримиз яшайдиған объектларниң сүпитигә көпирәк диққәт ағдурған дурусқу. Биз мегаполислардики бәзибир турушлуқ өй комплекслириниң сүпитигә бағлиқ адәмләрниң шикайәтлирини дайим аңлап келиватимиз. Улар пайдилинишқа берилгәндин кейин йә бир тәрәпкә қийсийип кетәр яки болмиса тамлири йерилип кетәр. Биз ишқа мундақ бепәрва қаралмаймиз. Әгәр саңа кимду биригә бир нәрсә қилип бериш тапшурулса, бу ишни өзәңниңкидәк атқурушиң керәк, – дәп йәкүнлиди сөзини Нурсултан Бесимханов бизгә өзиниң техи селинип болмиған объектлирини көрситип.
Қәһриманимиз билән сөһбәттин кейин биз су ташқинидин зәрдап чәккән адәмләрниң йениға бардуқ. Улар мәктәпләргә һәм лагерьларға орунлаштурулған. Язниң қаттиқ иссиғида Түркстан вилайитидә сәйлә қилиш – анчила хуш яқидиған иш әмәс. Шундиму бир аздин кейин зәрдап чәккәнләр көчүрүлгән җай бизни хошал қилишқа башлиди. Биз һеч қандақ транспорт қатнимайдиған теч йезиға кәлдуқ. Йәрлик турғунларниң сөзичә, бу йәргә мәктәп вә балилар лагери орунлашқан. Униң йенида етизлиқларни суғириш үчүн кичик өстәң ақидекән, йолниң икки тәрипидә – дәрәқләр.
Мәктәпкә йеқинлишимиз билән бизни Түркстан вилайити Товарлар һәм хизмәтләрниң сүпити вә бехәтәрлиги үстидин назарәт орнитиш бойичә департаментиниң баш мутәхәссиси Җамбул Алимов қарши алди вә бирдин наһийәдики һазирқи вәзийәт һәққидә сөзләп бәрди.
– Биздә Новай мәктивидә лагерь бар, униңға су ташқинидин зәрдап чәккән гражданлар орунлаштурулди. Дәсләп лагерьда 300гә йеқин адәм болди. Кейинирәк йәнә 190 адәмни коттеджларға җайлаштурдуқ. Һазирқи күндә зәрдап чәккәнләргә дөләт бюджетидин яхши мәбләғ бөлүнүватиду, гражданларға турушлуқ өй һөҗҗәтлири ясиливатиду, улар турақлиқ түрдә озуқ-түлүк мәһсулатлири вә башқиму һаҗәт нәрсиләр билән тәминләнмәктә. Әнди бизниң лагерь һәққидә гәп қилсақ, һазир бу йәрдә 88 адәм яшаватиду. Уларниң барлиғи Фирдоуси аһалилиқ пунктиниң турғунлири. Биз дәсләптила наһийә һакимийитигә бир яки икки көчирилиш пунктини қуруш мәслиһитини бәрдуқ. Бизниң назаритимиз астида гражданларниң барлиғи пандемияға бағлиқ иҗтимаий арилиқни вә башқиму бехәтәрлик чарилирини сақлап келиватиду, – деди Ж.Алимов.
Андин мутәхәссис бизни лагерь бенасиға елип кирип, ятақханиларни, ашхана вә балилар ойнайдиған мәйданларни көрсәтти. Бизгә һәтта музлатқуларни ечип, униңдики йемәк-ичмәкләрни көрсәтти вә зәһәрлиништин нери болуш мәхситидә уларни қандақ сақлаш керәклигини ейтип бәрди.
Буниңдин ташқири, биз профилактикилиқ чарә-тәдбирләрни – таҗсиман вирус инфекциясигә қарши күришиш бойичә тәрғибат һәм тәшвиқат ишлирини жүргүзүватимиз. Турғунларға соғ суниң орниға иссиқ су ичишни мәслиһәт қилимиз. Бу йәрдә кечә-күндүз врачлар новәтчилик қилиду. Фельдшерлар, Келес наһийәсиниң врачлири бар. Барлиқ адәмләр турақлиқ тәкшүрүлүп туридиған медицина пункти ишләватиду. Лагерьда көпирәк аяллар вә балиларни учритишқа болиду. Әрләр өзлириниң йезилирида ишләватиду.
Коттеджларда мәхсус амбарлар бар, улардин инсанпәрвәрлик ярдәм сүпитидә кәлгән мәһсулатлар тәхсим қилиниду. Биздә шундақла мәхсус миллий экперт мәркизи ишләватиду, униңда турақлиқ түрдә йәрниң һәм суниң анализи елинип туриду. Кейин униң нәтиҗилирини комитетқа тапшуримиз, улар дезинфекция ишлириниң һаҗәт яки һаҗәт әмәслигини бәлгүләйду, – дәп тәкитлиди Ж.Алимов.
Врачлар билән сөһбәтлишип биз һәр күни мәктәптә вә лагерьда үч мәртә дезинфекцияләш ишлириниң жүргүзүлидиғанлиғини билдуқ. Язлиқ тәтилдә балиларниң таҗсиман вирусни жуқтурмаслиғи үчүн улар дәм елиш базилириға әвәтилди.
Бөлмиләрниң биридә биз 14 яшлиқ Фатима Хасанова билән тонуштуқ. У өзиниң Фирдоуси йезисиниң турғуни екәнлигини ейтти.
– Өйимиз су ташқини түпәйли толуқ бузулғандин кейин, биз 2-май күни мошу лагерьға кәлдуқ. Бу йәрдә бизгә кийим-кечәк, тамақ вә баш-пана бәрди. Президентимизға көп рәхмәт. Йәрлик һакимийәт вәкиллириниң күч чиқириши түпәйли бизниң әһвалимиз яман әмәс. Мән тоққузинчи синипқа көчтүм. Һазирчә жирақта туруп билим еливатимән. Ата-анилирим қурулушчиларға өй селишқа ярдәмлишиватиду. Инилиримниң бири лагерьда дәм елип қайтти. Һазир мән қазақ тилини тәпсилий үгиниватимән, келәчәктә уни мукәммәл өзләштүрмәкчимән, – дәйду Фатима өзиниң келәчәктики арманлири тоғрилиқ ейтип.
Бизгә тәҗрибилик фельдшер Надырхан Ташкенбаев билән сөһбәтлишиш мүмкин болди. У лагерьларға көчирилгән барлиқ адәмләрниң саламәтлигини назарәт астида тутуш җәрияни һәққидә ейтип бәрди.
Мән бу йәргә турақлиқ асаста ишләшкә әвәтилдим. Мабада кимду бириниң саламәтлиги начарлашса яки еғирлашса, мән дәрһал чапсан медицинилиқ ярдәм көрситиш хизмитигә хәвәр қилимән. Һазирқи күндә, мениң байқишимчә, бу йәрдики адәмләрниң барлиғиниң саламәтлиги яхши. Уларни күнигә икки қетим – әтигәнлиги вә кәчки тамақтин кейин тәкшүрәймиз. Бир һәптә ишләп, бир һәптә дәм алимиз. Пандемия аяқлашқандин кейин биз илгәрки бәхитлик һаятқа қайтип келидиғинимизға ишинимән, – дәйду Н.Ташкенбаев.
Йәрлик ички ишлар департаменти ювеналлиқ полиция топиниң инспектори, полиция майори Тойлыбай Хоштаев җәмийәтлик тәртип, адәмләрниң бехәтәрлиги, шундақла карантин назарити хизмити – таҗсиман вируси инфекциясиниң тарқилишиға нәтиҗидарлиқ қарши күришишниң асасий амили болуп һесаплинидиғанлиғини чүшәндүрүп бәрди.
– Әгәр биз қандақту бир қанунни бузуш һәрикитини байқисақ дәрһал йәрлик полиция бөлүмигә хәвәр қилимиз. Биз постларни алмаштуруп туримиз. Өй қурулуш ишлири аяқлишип, адәмләр илгәрки һаят тәризигә көчкәндин кейин, бизму өз аилилиримизгә қайтимиз, – дәйду инспектор.
Йәрлик аһали билән хошлишип, бизму көтирәңгү кәйпиятта өйгә қайттуқ. Вәтәндашлиримизниң үмүтини йоқатмиғанлиғини көрүп хошал болуштуқ. Улар мошу хилдики еғир вәзийәттә диққәт нәзәридин чәттә қалмайдиғанлиғиға ишиниду вә шу ишәнч билән яшап келиватиду. Биз өзимиз сайлиған һакимийәтниң ишиға пат-пат нарази, һәрхил дәриҗидики әмәлдарларни әйипләймиз вә уларниң қуруқ сөзигә һәм вәдисигә ишәнмәймиз. Лекин кимду-бириниң һаятини сақлап қелиш үчүн өзиниң ахирқи нәрсисини беришкә тәйяр болған, бепәрвалиқ көрсәтмигән аддий қазақстанлиқларниң һәрикәтлирини байқап, биз әтигәнду яки кәчту әмәлдарлиримизниң беғәмлигини йеңидиғанлиғимизға чоқум ишәндуқ. Мошуниңдин бираз илгири Қазақстан Җумһурийити Премьер-министриниң орунбасари Роман Скляр тәбиий апәттин зәрдап чәккән адәмләр билән болған учришишта Мирзакент әтрапида йеңи ихчам районниң қәд көтиридиғанлиғини хәвәр қилди. Униңға Достық, Жаңатурмыс вә Жеңис йезилириниң аһалиси көчирилиду. Йеңи турушлуқ җайға барлиқ коммуникацияләр кәлтүрүлүп, балилар бағчилири вә мәктәпләр селиниду. Су басқан Өргебас вә Фирдоуси йезилириниң аһалисиға башқа аһалилиқ пунктларға көчүш тәкливи берилди. Бу йәрдә уларға йеңи өйләрни селип бериду. Иккинчи тәклип – турушлуқ өйләрни селишқа вә әслигә кәлтүрүшкә кетидиған чиқимни төләп бериш. Йеза егилиги мәһсулатлирини ишләп чиқарғучилар тартқан зиян вә мал-варинидин айрилған адәмләр һөкүмәт резервидин ярдәм алиду. Фермерларға йеза егилиги бойичә елинған қәриз пулни төләш кейингә силҗитилиду. Терилғу мәйданлири толуқ әслигә кәлтүрилиду. Биз мошуларниң барлиғи қуруқ вәдә әмәс екәнлигигә, үстимиздики жилниң күз айлириниң ахириға қәдәр толуқ аяқлишидиған ениқ мәхсәт екәнлигигә ишинимиз һәм үмүт қилимиз.