• Әхбаратлар еқими
• 25 Ақпан, 2021

Тәғдир маңа яхши адәмләрни йолуқтурди

Елимизниң Тунҗа Президенти–Елбасы Нурсултан Әбишоғли Назарбаев 2016-жили февраль ейида «1-март – Миннәтдарлиқ күни» дәп елан қилиш тоғрилиқ Пәрманни имзалиди. Мана шуниңдин етиварән бу күн Қазақстан хәлқи Ассамблеяси тәшкил қилинған баһарниң дәсләпки күни җумһурийитимиздә яшаватқан һәрхил милләтләрниң өзара достлуғини, өмлүгини ипадиләйдиған изгүлүк мәйрими сүпитидә нишанлинип кәлмәктә.
Бийил алтинчи қетим рәсмий атап өтүлүватқан бу мәйрәм, бирқаримаққа, йеңидәк билингини билән, у мәзмун-маһийәт җәһәттин интайин чоңқур, тарихи турғисидинму наһайити қедимий мәрикидур. Мән бу йәрдә тарихи узун дәп, жилнамиси ХVІІ әсирдин башлинидиған Шималий Америкидики миннәтдарлиқ мәйрәмлирини нәзәрдә тутуватқиним йоқ. Бәлки сәвийәмдә кичигимдин шәкилләнгән чүшәнчиләргә, өзәм шаһиди болған вақиәләргә тайинип шундақ пикир қиливатимән.
Мәлумки, биз, мусулманлар, шуниң ичидә умумйүзлүк урпи-адәтлири бир-биридин анчә пәриқлинип кәтмәйдиған уйғур, қазақ, қирғиз, өзбәк вә башқа милләтләрниң вәкиллири, кичигимиздин күнигә йоқ дегәндә бир қетим чоңларниң дуа қилғинини көрүп өстуқ десәм, мубалиғә болмас. Чүнки өйүмиздә тамақ ичилип болғандин кейин, бовимизниң яки момимизниң, атимизниң яки анимизниң, қисқиси, аилә әзалириниң чоңиниң дуа қилиши күндилик адәткә айланған. Дуа қилинмиғичә дәстихандин туруп кетиш әдәпсизлик, тәрбийә көрмигәнлик болуп санилиду. Шуңлашқа ата-бовилиримиз бу мәсилигә алаһидә көңүл бөлгән. Ойлап көрсәк, мана шу дуа қилишниң өзи – миннәтдарлиқниң бир түри. Дуа қилғучиниң алди билән ризиқ-несивисидин айримиған Улуқ Аллаға шүкүр-қанаәт кәлтүрүп, рәхмәт ейтишини, андин һалал әмгиги билән тапқан шу немәтлирини тәйярлап, силиқ-сипайә алдиға кәлтүргән оғул-қизлириға, келин-күйоғуллириға аманлиқ тиләп, миннәтдарлиқ билдүрүшини башқичә чүшиниш мүмкинму? Әлвәттә, мүмкин әмәс. Демәк, көпмилләтлик Қазақстанда «Миннәтдарлиқ күниниң» рәсмий мәйрәм болуп тәстиқләнгинигә бари-йоқи алтә жил болғини билән, у бизниң сәвийәмизгә әҗдатлиримиз тәрипидин әзәлдин сиңдүрүлгән һәм жиллар өткәнсири техиму тәкамуллашқан узун тарихқа егә муқәддәс чүшәнчә.
Бүгүнки күндә елимизниң җай-җайлирида «Қазақ хәлқигә миңларчә рәхмәт!» мәзмунидики ядикарлиқларниң қәд көтәргәнлиги һәммимизгә мәлум. Мошуниң өзи мустәқил Қазақстандики ижил-инақ өмүр сүрүватқан барчә этнос вәкиллириниң Улуқ даладики достлуқниң уютқиси болған, қийин жилларда елимиздин пана тапқан милләтләр вә еләтләргә жүригини дәстихан қилип йейип, улар билән бир бурда ненини бөлүшүп йегән меһри дәрия қазақ хәлқигә болған чәксиз миннәтдарлиғиниң ярқин ипадисидур.
Мениң дадам Һемитахун Тохтасунов — пүткүл аңлиқ һаятини маарип саһасиға беғишлап, нурғунлиған шагиртларни тәрбийилигән инсан. Тәғдир язмиши түпәйли Алмута шәһири билән Алмута вилайитиниң һәрхил тәвәлиридә хизмәт қилған дадамниң ағинә-өңгилири интайин көп еди. Тәбиийки, уларниң арисида башқа милләт вәкиллириму болди. Мән уларниң арисидики сий-илтипатқа, сәмимийәткә бир тәрәптин һәҗәпләнсәм, йәнә бир тәрәптин зоқлинаттим. Шундақ чағларда көпни көргән дадам, гоя мениң ички кәчүрмилиримни оқувалғандәк, «Һә, оғлум, биз дегән уруш жиллири бир капам талқанни тәң бөлүшүп, қийинчилиқларни биллә йәңгән достлар. Ядиңда болсун, кимниң кимлиги бешиңға күн чүшкәндә билиниду. Ундақ чағда җениңға әсқатқан адәм - сениң үчүн һәқиқий дост!» дәп қойидиған. Йәнә шу дадам «Адәм әткәнгә тазим әт» дегән мақални көп пайдилинатти. Йәни бу униң: «Саңа яхшилиқ қилған, сениң адәм болушуңға үлүш қошқан әзимәтләргә тазим қилишни, рәхмәт ейтишни унтума» дегини еди. Өзи өмүрбойи шу мақалға әмәл қилип өтти. Һәр қәдимидә, болупму йеши йетип, ақсақал болған һаятиниң ахирқи жиллирида, ата-анисиниң, устазлириниң, биллә ишлигән кәсипдашлириниң, қоюқ арилашқан қәдинаслириниң вә башқиму тонушлириниң вәтән, милләт, әл-жут алдидики изгү ишлирини тилға елип, яшларға үлгә-ибрәт қилип көрситишкә тиришти. Улуқ Аллаһтин жутдашлириниң, әвладиниң иҗил-инақ, хатирҗәм һаят кәчүрүшини сорап, дуа қилип жүрди.
«Болмисаңму охшап бақ...» дәп улуқ Абай бовимиз ейтқандәк, мәнму өмүрдә дадам охшаш болушқа, шуниңға охшаш һаят кәчүрүшкә тиришип келиватимән. 1975-жили Алмута шәһәрлик исситиш тармақлири мәһкимисидә аддий мастерлиқтин башланған йерим әсиргә йеқин әмгәк паалийитим давамида «Алматыоблтеплокоммунэнерго», «Алматытеплокоммунэнерго»,  «ЖетысуОблГаз» қатарлиқ чоң мәһкимиләрниң баш мудири, президенти, Уйғур наһийәсиниң һакими охшаш җавапкәрлиги жуқури хизмәтләрни атқурдум. Шу җәриянда мән һәрхил дәқиқиләрни баштин кәчүрдүм. Роһий чүшкүнлүккә учриған, маддий турғидин қисинчилиқта қалған күнлиримниң болғанлиғиниму йошурмаймән. Бирақ, бир хошал боларлиғи, тәғдир маңа интайин яхши адәмләрни йолуқтурди. Уларниң бәзилири әқил-парасити, билим-ихтидари арқилиқ йол-йоруқ көрситишкә тиришса, бәзилири мол иш-тәҗрибиси билән ортақлишиш нәтиҗисидә мениң талай «тар йол, тайғақ кечикләрдин» өтүшүмгә мәлум дәриҗидә сәвәпчи болди. Шуларниң ярдими түпәйли, қандақла саһада әмгәк қилмай, һәрхил милләтләр билән конфессияләрниң достлуқ маканиға айланған Қазақстандәк яш дөләтниң өсүп-йүксилиши, аһалисиниң паравән һаят кәчүрүши йолида хизмәт қилиш пурситигә ериштим дәп ойлаймән. Шуниң үчүн бүгүн мән өзәмниң шәхс сүпитидә шәкиллинишимгә мунасип үлүшини қошқан барлиқ инсанларға, биринчи новәттә, мәрһум дадам билән тохсәнгә тақап қалған анамға, қом-қериндашлиримға, устазлиримға, жутдашлиримға, хәлқимгә вә, әлвәттә, Вәтинимгә чәксиз миннәтдарлиғимни изһар қилғум келиду.
Мәлумки, бийил Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң сайлими болуп өтти. Мәзкүр сайламда елимиздә яшаватқан 130дин ошуқ милләткә вакаләтән паалийәт елип бериватқан Қазақстан хәлқи Ассамблеяси тәрипидин 9 адәм мәмликитимизниң алий қанун чиқириш оргиниға депутат болуп сайланди. Пурсәттин пайдилинип, әйнә шу тоққуз депутатниң бири сүпитидә, маңа ишәнчә билдүргән барлиқ сайлиғучиларға чин жүригимдин рәхмәт ейтмақчимән. Бирақ әл ишәнчисигә еришиш бир бөләк, у ишәнчиниң һөддисидин чиқиш йәнә бөләк мәсилә. Бу - җавапкәрлиги интайин жуқури вәзипә.
Биз һазир аләмшумуллаштуруш дәвридә һаят кәчүрүватимиз. Илим-пәнниң риваҗлиниши, йеңи технологияләрниң җарий қилиниши түпәйли көзқарашлиримиз, һаят тәризимиз күн санап өзгириватиду. Шуниңға мунасивәтлик бәзибир миллий қәдрийәтлиримизгә нисбәтән еһтияҗниң төвәнләватқанлиғиму һечким үчүн сир әмәс. Мундақ шараитта, худди муһитлардики ләһәң белиқлар әтрапидики ушшақ белиқларни жутуп қойғинидәк, кичик мәдәнийәтләрниң чоң мәдәнийәтләр һесавиға йоқ болуп кетиш сүръитиниң ашидиғанлиғи муқәррәр. Униң үстигә, тәбиий ресурсларға бай Қазақстандәк дөләткә көз алайтип, һәрхил йоллар арқилиқ тәһдит селиватқан алп мәмликәтләрниму йоқ дәп ейталмаймиз. Шуңлашқа биз Нурсултан Назарбаевтәк дана рәһбәр тикләп бәргән вә бүгүнки таңда Қасым-Жомарт Тоқаевтәк бәркамал сәясәтчиниң башчилиғида йүксилиниватқан елимизниң истиқбали үчүн бир туғниң астиға, бир аилиниң әзалиридәк җипсилишип, әмгәк қилишимиз лазим. Уни келәчәктә барчә аләм һәвәс қилидиған, достлуқ билән инақлиқниң һәқиқий үлгиси болған, барлиқ пухраларниң тәңһоқуқлуғи капаләтләндүрүлгән, риваҗланған демократик әлгә айландуруш – пәқәт өзимизниң қолида.
Раст, мустәқилликниң 30 жилида Қазақстанда нурғунлиған ишлар әмәлгә ашурулди. У тоғрилиқ аммивий әхбарат васитилиридә күндә дегидәк қәйт қилиниватқачқа, тәпсилий тохтилип өтүшниң һаҗити болмиса керәк. Бирақ бу тәрәққиятниң йүксәк чоққисиға йәттуқ дегәнлик әмәс. Алдимизда биз бәҗиришкә тегишлик ишлар техи нурғун. Шу сәвәптин болса керәк, бәзидә айрим шәхсләрниң, топларниң тәнқидий пикирлириниму аңлап жүрүватимиз. Лекин һаятта тәләп қилиш билән иҗра қилишниң арисида интайин чоң пәриқ бар. Һәммә нәрсини бирдин, қисқа вақит ичидә әмәлгә ашуруш мүмкин әмәс. Униң һәммиси вақит әнчисидики ишлар. Мәсилән, мән өзәм туғулуп өскән һәм хизмәт қилған Йәттису тәвәсини алайли. Мошуниңдин 20 — 30 жил муқәддәм, шу тәвәдики чәт йезиларни демигәндә, наһийә мәркәзлири турғунлириниң өзлири газ, Интернет охшаш әвзәлликләрни көз алдиға кәлтүргәнмеди? Әлвәттә, яқ! Һә, һазирчу? Һазир толуқ болмисиму йезиларниң 80 — 90 пайизида ичидиған су, Интернет, телефон мәсилилири һәл қилинди. Кеңәш Иттипақи дәвридә асфальт көрмигән кочилар җөндилип, айрим йезиларға газ киргүзүлди. Демәк, биз мошундақ әлдә яшаватқинимиз үчүн, яритиливатқан қолайлиқ шараитлар үчүн миннәтдарлиқ билдүрүшимиз керәк.
Әгәр биз кәлгүсидә дөлитимиз тәрәққиятиниң асасий капалити болған – сәясий турақлиқ билән милләтләрара разимәнликни техиму мустәһкәмләп, қолда бар мүмкинчиликләрдин тоғра пайдилинишни билсәк, бүгүнкидәк аләмни таҗсиман вирус өз чаңгилиға алған қийин заманда бир-биримизни тоғра чүшинип, һәрқандақ хейим-хәтәргә бирлигимиз, достлуғимиз билән тақабил туралисақ, буниңдинму чоң утуқ-муваппәқийәтләргә, паравән турмушқа қол йәткүзидиғанлиғимизға ишинимән һәм көпчиликни шу йолда аянмай әмгәк қилишқа чақиримән.

Владимир ТОХТАСУНОВ, 
Қазақстан Жумһурийити 
Парламенти Мәҗлисиниң депутати