• Әхбаратлар еқими
• 28 Наурыз, 2024

Дилмурат БАҺАРОВ: «Театр – у чоң бир аилә»

Түнүгүн, хәлиқара театр күни Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театрида мирасгаһниң, ихчам тамашибин залиниң вә галереяниң ечилиши болуп өтти. Бу вақиә театрниң 90 жиллиғи һарписида йүз бәрди. Шуниңға мунасивәтлик биз театр мудири, Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән әрбаби Дилмурат Нурәхмәтоғли БАҺАРОВни сөһбәткә җәлип қилған едуқ. 
– Дилмурат Нурәхмәтоғли, сизниң миллий сәнъитимизниң очиғи болған Уйғур театриға мудир болуп сайланғанлиғиңизға икки жилдин ашти. Хаталашмисақ, бу новәттики йеңилиқлардин болса керәк...
– Мән бу соалға уйғур тилидики нәширләрдә вә Қазақстандики башқиму аммивий әхбарат васитилиридә бирнәччә қетим җавап бәрдим. Шундиму йәнә бир қетим ейтип өтсәм артуқ болмайду, дәп ойлаймән. Чүнки Уйғур театри үчүн бу икки жил наһайити йемишлик болди. 2022-жили театримиз «Мәшһур Гален» спектакли билән М.Әвезовниң туғулғининиң 125 жиллиғиға беғишланған хәлиқара фестивальға қатнишип, алдинқи үчлүктин көрүндуқ. Шу жили талантлиқ драма артисти Махмут Дәраев вә тонулған нахшичи Нуралим Варисов Қазақстанниң хизмәт көрсәткән әрбаби атиғиға еришти. Грузияниң Озургети шәһиридә грузин хәлиқ язғучиси Нодар Думбадзе намидики IV хәлиқара театрлар фестивалиға Баса Джаникашвилниң қәлимигә мәнсүп «Войнушка» спектакли (режиссери Гаухар Адай) билән қатнишип, «Әң яхши режиссер» номинациясигә егә болдуқ. Шундақла Евразия театрлар ассоциацияси фондиниң мәхсус «Әң яхши интерпретация» мукапити билән тәғдирләндуқ. Өткән жили театр коллективи Мәдәнийәт вә әхбарат министрлигиниң қоллап-қувәтлиши билән уюштурулған «Umai»-2023 Миллий мукапат конкурсиға иштрак қилип, Эмина Рәхмәтҗан «Әң илғар актриса», «Рухсарә» «Әң илғар уссул ансамбли», «Рәнагүл» «Әң илғар балилар спектакли» вә «Нава» ансамбли «Әң илғар миллий ансамбль» номинациялири бойичә финалға чиқти. Ақивәттә, «Нава» миллий мукапатни йеңивалди. Синхрон тәрҗимисини турақлиқ йолға қойдуқ. Бу – йеңилиқ әмәс. Амма униң нәтиҗиси өзәм күткәндинму яхши болди. Чүнки тамашибинлиримизниң сани көпәйди. Башқа милләт вәкиллириму келидиған болди. Миллий дәргаһимиз – достлуқ дәргаһиға айланди.

– Һәр жили йеңи мәвсүм «Анархан» спектакли билән ечилатти. Ахирқи вақитларда бу әнъәнә тохтап қалди. Униң сәвәви немидә?
– Мениң «Анархан», «Ғерип-Сәнәм» қатарлиқ классик спектакльларға болған көзқаришим яман әмәс. Улар театримиз сәһнисидә қоюлған һәм буниңдин кейинму қойилиду. Амма XXI әсирдә яшаватқинимизни әскә алидиған болсақ, қоюлумларни йеңилаш керәк. Бу заман тәливи. Мән илгири уларни «начар қоюлди» дейиштин жирақмән. Өз заманисида утуқлуқ чиққан болуши керәк. Келәчәктә бу классик спектакльларниң барлиқ җәһәттин сүпитиниң техиму яхши болушини халиған болар едим. Өткәндә «Аршин мал алан» спектаклини йеңичә, йеңи костюмлар билән сәһнигә елип чиқиведуқ, тамашибинлар яхши қарши алди. 
– Тамашибинларниң бир түркүми (һәммиси әмәс) Уйғур театри болғандин кейин уйғур язғучилириниң әсәрлирини сәһниләштүрүш керәк, дегән пикирдә. Буниңға сизниң көзқаришиңиз қандақ?
– Мән һәрқандақ уйғур драматургиниң әсәрини қучақ йейип қарши алимән. Амма уларни сәһнигә елип чиқиш пәқәт мениңла вәзипәм әмәс. Әсәрләр билән шуғуллинидиған әдәбият бөлүми, бәдиий кеңәш бар. У йәрдә тәҗрибилик мутәхәссисләр паалийәт елип бериватиду. Әгәр уйғур язғучилириниң әсәрлири муһакимидин өтүп, сәһнигә елип чиқишқа лайиқ болса, немишкә қоймаймиз? Әлвәттә, қойимиз. Амма сәнъәттә чегара йоқ демәкчи, өзимизниңкинила көрситиш керәк дегән у натоғра пикир, бу дегән театр. У йәрдә тамашибин күлүп, жиғлап яки қайғурупла олтармай, роһий озуқ елиши керәк. 
– Һазир һәр һәптидә дегидәк, театрда спектакль яки концертлар өтүватиду. Залму тамашибинларға лиқ толуватиду. Бу йәрдә билетларни техичила җәмийәтлик активистлар арқилиқ тарқитиш усулиму яки тамашибинниң өз мәйлиму?
– Биздә һазир билетларниң 90 пайизи онлайн, Интернет арқилиқ сетиливатиду. Буниңму яхши тәрипини байқидуқ. Тамашибинларниң миллий тәркивиму өзгәрди. Улар синхрон тәрҗимисини пайдилинип, хәлқимизниң мәдәнийити, урпи-адәтлири, тарихи билән тонушуватиду. Демәк, бизниң әсәрләрни башқа милләтләрму келип көрүватиду. Бу пәқәт яхшилиқниң аламити.

– Театрниң 90 жиллиғиға тәйярлиғиңлар қандақ?
– Тәйярлиқлар өз йолида кетип бариду. Түнүгүн хәлиқара театр күнигә мунасивәтлик һамийларниң ярдими арқилиқ бәрпа болған мирасгаһниң ишигини ачтуқ. Шундақла 70 орунлуқ ихчам тамашибинлар зали вә “Дуния арт” рәссамлар булуңи көпчиликниң хизмитидә болиду. Йеқин-арида Түркиягә гастрольлуқ сәпәргә атлиниш алдида туримиз. У яққа “Махмут Қәшқәрий” спектаклини апиримиз. Чүнки бийил ЮНЕСКО Махмут Қәшқәрийниң «Дивану луғәтит түрк» китавиниң йоруқ көргининиң 950 жиллиғини атап өтүватиду. Шундақла концертлиқ программимиз бар. Июнь ейида театрда музыкилиқ спектакльлар фестивалини уюштуруватимиз. Театр тарихида бу биринчи қетим өтүватиду. Униңға бизни қошқанда алтә театр қатнишип, өз һүнәрлиримизни намайиш қилимиз. Андин өзимизниң тәвәллудини атап өтимиз. 
– Һәрқандақ рәһбәрниң өз командиси болидиғу, театрда «Баһаровниң командиси» дегән чүшәнчә барму?
– Мениң пикримчә, театрниң у өзи бир команда. Биз чоң бир аилә. Театр ялғуз сәһнә биләнла чәкләнмәйду. Актерлар билән артистларға сәһнидә өз талантини намайиш қилишқа шараит яритиватқан башқиму мутәхәссисләр, техникилиқ хадимлар бар. Әгәр арисида өз вәзиписини билмәйдиғанлар болса, улар билән хошлишишқа тоғра келиду. Мән бәзибир ишқа қобул қилған адәмләр билән мошу театр бенасида тонуштум. Демәк, биздә «Баһаровниң командиси» дегән чүшәнчә йоқ. Мән тәр төкүп ишләватқан һәрқандақ адәмниң әмгигини баһалашни билимән. Биз беваситә беқинидиған Мәдәнийәт вә әхбарат министрлигиниңму тәливи шундақ. Министрлик бизни дайим қоллап-қувәтләп, иҗадий ишлишимизгә барлиқ мүмкинчиликләрни яритип кәлмәктә. Пурсәттин пайдилинип, рәһбәрликкә коллективимиз намидин миннәтдарлиғимизни изһар қилмақчимән. Бүгүнки күндә театрда қолидин иш келидиған адәмләр паалийәт елип бериватиду. Болупму иҗадий топта наһайити талантлиқ жигит-қизларниң барлиғи мени хошал қилиду. Мән уларниң исимлирини дайим махтиниш билән тилға алимән. Жуқурида йәткән утуқлиримиз әйнә шуларниң, йәни “аилимизниң” әмгиги демәкчимән. 
 — Ейтмақчи, силәрдә кадр мәсилиси барму?
 — Кадр тапчиллиғи һәммә саһаларда моҗут болса керәк. Болупму кәспий мутәхәссисләрни тепиш қийин. Биздә бу мәсилә аста-аста һәл болуватиду. Қолидин иш келидиған яшларға йол ечип беришимиз керәк. Актер Бәхитҗан Авдунов режиссерлуқни биллә елип кетип бариду. Бир-икки спектакль қойди. Башқа театрдин актер һәм режиссер Дилмурат Җамбақиевни тәклип қилип, тәҗрибә алмаштуруватимиз десәкму болиду. Уму бир-икки спектакль сәһниләштүрүп, өз маһаритини көрсәтти. Йеқинда бизгә бәдиий рәһбәр болуп кәлгән Фархадбек Канафинму тәҗрибилик режиссер. У Әхмәтҗан Қадиров охшаш сәнъәтшунасниң, Муһит Һезимовтәк талантлиқ актер һәм режиссерниң шагирти. Келәчәктә бирлишип қилидиған ишлиримиз йәнә көп.
 — Сөһбитиңизгә рәхмәт. Ишиңларға утуқ тиләп, кәспий мәйримиңлар билән тәбрикләймиз.

Сөһбәтләшкән 
Бәхтишат СОПИЕВ,
«Uiğur avazi»