• Әхбаратлар еқими
• 12 Сәуір, 2024

Күч — бирликтә

Елимиздә су кәлкүнигә мунасивәтлик әһвал техи җиддий петичә қалмақта. Мошу күнгә қәдәр келип чүшкән рәсмий әхбаратларға асаслансақ, алтә регионда 3698 шәхсий өй су астида қалған. Тәбиий апәт йүз бәргән җайлардин 70 миңға йеқин адәм, шуниң ичидә 147 миңға йеқин бала, бехәтәр йәргә эвакуацияләнди. Мошу регионлардики 10 аһалилиқ пунктларда йәрлик дәриҗидики пәвқуладдә әһвал режими елан қилинди. 

Йолдаш МОЛОТОВ, 
«Uiğur avazi»

Тәкитләш лазимки, Қазақстан Президенти өткән пәйшәнбә күни Ғәрбий Қазақстан вилайитигә иш бабидики сәпәр билән келип, тәбиий апәткә қарши күришиватқан пидаийлар вә қутулдурғучилар билән учрашти. Учришиш давамида тәбиий апәткә қарши күришиватқан барлиқ гражданларға миннәтдарлиғини изһар қилип, улар пүткүл елимиз үчүн наһайити муһим иш атқуруватқанлиғини қәйт қилди. 
— Көп өтмәй бу ишларму аяқлишиду. Қийинчилиқни бәрибир йеңип чиқимиз. Мошу йәрдә ишләватқан қутулдурғучилар, полиция хадимлири, пидаийлар мунасип мукапатлиниду. Бу җәзмән мениң назаритимдә болиду, — деди Президент. Шундақла 6-үмүт күни Дөләт рәһбири қелиплашқан әһвалға мунасивәтлик Қазақстан хәлқигә мураҗиәт елан қилди.
«Бүгүн мән елимизниң гражданлириға мәхсус мураҗиәт елан қиливатимән. Һәммиңларға мәлумки, һазир елимиздә җиддий әһвал қелиплашти. Қарниң тез еришиға бағлиқ регионларни су кәлкүни басмақта. Бу – тәбиий апәт. Мошундақ һадисә узақ жилдин бери болмиған. Бу көләми җәһәттин ахирқи 80 жилдики әң чоң тәбиий апәт дейишкә болиду. Су кәлкүнигә мунасивәтлик елимизниң он регионида, йәни Абай, Ақмола, Ақтөбә, Атырав, Ғәрбий Қазақстан, Қариғанда, Қостанай, Павлодар, Шималий Қазақстан вә Улытав вилайәтлиридә пәвқуладдә әһвал елан қилинди. Иҗраий органлар әвәткән камчилиқларни түзәш үчүн мән дәрһал тапшурмилар бәрдим. Һазир һаҗәт барлиқ чариләр қобул қилиниватиду. Һөкүмәт су кәлкүниниң ақивәтлирини тохтитишқа бар күчини сәпәрвәр қилмақта. Премьер-министрниң рәһбәрлигидә Җумһурийәтлик штаб қурулди. Премьер-министрниң өзи, униң орунбасарлири вә Пәвқуладдә вәзийәтләр министри апәт болған регионларни арилап жүриду. Барлиқ қутулдуруш ишлири мениң беваситә назаритимдә. Кәлкүнгә қарши күрәшкә Пәвқуладдә вәзийәтләр министрлигиниң барлиқ ресурслири җәлип қилинди. Шундақла қутулдуруш ишлириға Ички ишлар министрлиги, Миллий гвардия, Һәрбий күчләр вә Миллий бехәтәрлик комитетиниң мутәхәссислири паал қатнишиватиду. 
Зәрдап чәккән регионлар һакимийәтлири кечә-күндүз ишләватиду. Миңлиған пидаийлар ярдәм бәрмәктә. Әһвал җиддий болсиму, биз қийинчилиқни җәзмән йеңимиз, һәммини әслигә кәлтүримиз. Әң муһими, гражданларниң аманлиғи. Кәлкүндин зәрдап чәккән гражданларға ейтарим, дөләт бирму адәмни диққәттин сирт қалдурмайду. Һәммиңларға мәбләғ вә башқиму җәһәттин ярдәм көрситилиду. Маддий чиқим толуқ төлиниду. Биз мошу су кәлкүнидин тоғра йәкүн чиқиришимиз лазим. Йәни әвәтилгән камчилиқларни түзитип, униңдин савақ елишимиз шәрт. Ундақ савақлар аз әмәс. Апәтниң алдини елиш ишидики камчилиқтин башлап, су егилиги мутәхәссислириниң тапчиллиғи, тәбиәткә бепәрва қараш охшаш нурғунлиған мәсилиләрни рәтләш лазим. Һөкүмәт билән йәрлик иҗраий органлар су кәлкүнигә қарши күрәшни нәтиҗидар уйғунлаштуруши керәк. Су басқан регионларда қануний тәртипни тәминләш һаҗәт. Мениң буйруғум билән апәткә қарши күрәшкә Мудапиә министрлиги қошумчә һәрбий күчләрни әвәтиду. 
Хәлиққә ярдәм бериш үчүн Һөкүмәткә дөләтлик маддий резервни пайдилинишни тапшуримән. Шундақла Һөкүмәт чиқимларни төләшниң нәтиҗидар йоллирини дәрһал қараштуруши керәк. Уни зәрдап чәккән гражданларға һәртәрәплимә чүшәндүрүш керәк. Берилидиған компенсация чиқимни толуқ йепиши лазим. Әһвал җиддий регионлардики ишларни уйғунлаштуруш үчүн Һөкүмәт рәһбириниң орунбасарлириға регионларға беришни тапшуримән. Әһвал турақлашқичә шу йәрләрдә болиду. Әхбаратлиқ штаб гражданларни дөләт қобул қиливатқан барлиқ чариләр һәққидә турақлиқ вә һәртәрәплимә хәвәрдар қилиши лазим. Аммивий әхабарат васитилиригә, актив гражданларға вә блогерларға ейтарим, хәлиқни паракәндиликкә салидиған ялған әхбаратларни тарқатмаслиқ керәк. Һазирқи пәйттә һакимийәт билән җәмийәтни уйғунлаштуридиған һәрикәтләрни қилиш наһайити муһим. Гражданларни пәқәт рәсмий әхбарат мәнбәлириниң мәлуматлириға ишинишкә чақиримән. Қутулдурғучиларға, тәртип сақчилириға, пидаийларға вә апәткә қарши күришиватқан барлиқ адәмләргә миннәтдарлиғимни изһар қилимән. Мошундақ қийин пәйттә бир яқидин баш, бир йәңдин қол чиқириш алаһидә әһмийәткә егә. Бир әл, бир хәлиқ болуп бирлишип, бу апәтни йеңимиз. Бу бизниң қолумиздин келиду», дәп тәкитләнгән Президент мураҗиитидә. 
 Һазир Дөләт рәһбириниң тапшурмиси бойичә зәрдап чәккәнләргә ярдәм көрситиш қолға елинди. Кәлкүн басқан регионларда кәлтүрүлгән чиқимларни һесаплаш һәм уларни төләш бойичә ишлар әмәлгә ашурулуватиду. Мәсилән, Ақтөбә вилайитидә маддий чиқим бойичә 300дин ошуқ әризә чүшкән. Һазирчә вилайәт бойичә 94 зәрдап чәккән турғунға 28 миллион тәңгә көләмидә бирқетимлиқ ярдәм пули төләнди. 
 7-үмүт күнигә қәдәр чүшкән әхбарат бойичә, 5 вилайәт, йәни Атырав, Шималий Қазақстан, Ақмола, Павлодар, Қостанай, Шималий Қазақстан вилайәтлиридә умумий узунлиғи 3 430 метр йолда 9 су бесиш факти тиркәлгән. 396 хәтәрлик участка, 68 көрүк, 650 су өткүзүш трубиси ениқланған. Хәтәрлик йәрләрдә тәвлүк бойи новәтчилик уюштурулған. Бу һәққидә Транспорт министрлигиниң Автомобиль йоллири комитети рәисиниң орунбасари Ғалымжан Өтенбаев хәвәр қилди. 
 Тәкитләш лазимки, тәбиий апәт йүз бәргән регионлардики әһвал тоғрилиқ әхбаратларни бериш мәхситидә мәхсус әхбаратлиқ штаб тәшкил қилинди. Мәзкүр штаб регионларда әмәлгә ашурулуватқан чариләр һәққидә толуқ мәлуматлар бериватиду, саһалиқ мәһкимиләрниң һесаватлирини елан қиливатиду. Мәсилән, Су ресурслири вә ирригация министрлигиниң хәвири бойичә, су қоймилиридики әһвал 1980-жилдин бери һесаплиғанда әң көп көләмдә, 100 пайизға толуп кәткән. Әнди су астида қалған җайлардики аһалиға тез медицинилиқ ярдәм көрситиш мәсилиси Саламәтликни сақлаш министрлигиниң беваситә назаритидә. Регионлардики барлиқ медицинилиқ мәһкимиләр ярдәмгә муһтаҗларға ярдәм бериш үчүн күчәйтилгән иш режимиға көчирилди. Су басқан йәрләргә 300гә йеқин тез ярдәм бригадиси җәлип қилинди. Қулсары шәһиридики туғутханидин 84 һамилдар аяллар эвакуацияләнди. Бир аял тез медицинилиқ ярдәм машинисида бошанған. Вақитлиқ орунлаштуруш пунктлирида 990 бала бар. Саламәтликни сақлаш министрлиги су астида қалған регионларда санитарлиқ-эпидемиялик әһвалғиму алаһидә көңүл бөлмәктә. Су билән тәминләш объектлири, мал егиликлиридә, ериқларда вә қәбирстанлиқларда мониторинг ишлири жүргүзүлүватиду. Әнди Пәвқуладдә вәзийәтләр министрлиги бәргән әхбаратларға асаслансақ, регионларда 12 самолет җәңгивар новәтчиликтә туриду. Министрликниң Пәвқуладдә вәзийәтләрниң алдини елиш департаментиниң рәһбири Қахарман Оразалинниң ейтишичә, Ақтөбә, Қостанай, Павлодар, Ақмола, Атырав, Шималий Қазақстан вилайәтлиридә 3 358 шәхсий өй, 326 һойла, 2089 дача, һәрхил мәхсәттә пайдилинидиған 79 имарәт су астида қалған. Бу регионлардин 80 миңдин ошуқ адәм эвакуацияләнди. Уларниң ичидә 29 миңға йеқин бала бар. Авария-қутулдуруш ишиға 8 789 адәм, 1 756 техника, 415 су шораш вә 65 үзүш васитиси җәлип қилинди. 
 Өткән шәнбә күни болса, Атырав вилайитидики Қулсары шәһири су кәлкүни астида қалди. Шуниңға мунасивәтлик бу йәрдә пәвқуладдә әһвал режими елан қилинди. Вилайәткә Премьер-министр Олжас Бектенов келип, апәт йүз бәргән йәрләрни арилап, аһали билән учрашти. Шундақла хәлиқниң соаллириға җавап бәрди. Су астида қалған Қулсары шәһиридин 28 551 адәм эвакуацияләнди. Регионға келиватқан суниң көләмини азайтиш мәхситидә Жем дәриясиниң қирғақлири қезилди, дәрия бойидики сүньий тосалмилар бузулди. Бу дәрия еқимини өзгәртишкә вә суниң тосалғусиз еқишиға, Каспий деңизи тәрәпкә өтүшини чапсанлитишқа имканийәт бериду. 
  Йәкшәнбә күни Атырав вилайитиниң һакими Серик Шәпкенов вилайәт территориясидә тәбиий сүпәткә егә пәвқуладдә әһвал режимини елан қилди. Чүнки хошна Россиядики Оренбургта бузулған су қоймисиниң ақивитидин Жайық дәриясиниң көләми көтирилиши еһтимал. Шуниң алдини елиш мәхситидә атыравлиқлар су кәлкүнигә қарши чариләрни әмәлгә ашурмақта. Шәһәр турғунлири мишкапларға қум толтуруп, дәрия бойини тосимақта. Бу йәрдә тәркивидә 300дин ошуқ адәм бар 120 бригада ишләватиду. Иҗтимаий торларда тарқаватқан видеоларда көргинимиздәк, бу ишқа сәккиз яшлиқ гөдәктин башлап сәксән яшлиқ аниларму қатнишиватиду. 
 Умумән, һазир иҗтимаий торларда тәбиий апәт йүз бәргән йәрләрдин чүширилгән видеоларму тарқимақта. Барлиқ мүлкидин, мал-варинидин, өйлиридин бир күндила айрилған адәмләрниң муң-зари елимиздә һечкимни бепәрва қалдурмиди. Һазир елимизниң барлиқ җайлирида су кәлкүнидин зәрдап чәккән регионларға ярдәм топлаш ишлири башланди. Чоң ширкәтләр, банклар, коллективлар, умумән, барлиқ қазақстанлиқлар ярдәм қолини созмақта. Әнди хошна Қирғизстан Җумһурийити дәсләпкиләрдин болуп, зәрдап чәккән регионларға гуманитарлиқ ярдәм әвәтти. Гуманитарлиқ ярдәмни Қирғиз Жумһурийитиниң Пәвқулладә вәзийәтләр вице-министри Урматбек Шамырқанов елип кәлди. Озуқ-түлүк, кийим-кечәк вә башқиму һажәт нәрсиләр түридики гуманитарлиқ жүк Атырав, Ақтөбә, Ғәрбий Қазақстан, Қостанай вилайәтлиригә йәткүзүлди.Түркия дөлити болса, тәбиий апәткә қарши күрәштә Қазақстанға һәрқандақ ярдәм беришкә тәйяр екәнлигини елан қилди. 
 Алаһидә тәкитләш лазимки, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев тәбиий апәткә мунасивәтлик барлиқ әһвални беваситә өзи назарәт қилмақта. Премьер-министр Олжас Бектенов вә регион һакимлири Дөләт рәһбиригә һәр күни әмәлгә ашурулған ишлар һәққидә һесават бериватиду.