• Асасий мақалилар
• 01 Желтоқсан, 2021

Президент Бельгия вә Швейцариядә сәпәрдә болди

Қазақстан Президенти 25-26-ноябрьда Бельгиядә вә 28-29-ноябрьда Швейцария Конфедерациясидә рәсмий сәпәрләрдә болуп, бирқатар учришишларни өткүзди.
Президентниң Бельгиягә қилған рәсмий сәпири Король Филипп билән учришиштин башланди.
Учришиш давамида иккитәрәплимә сәясий, сода-ихтисадий вә гуманитарлиқ һәмкарлиқ мәсилилири муһакимә қилинди. Сөһбәтдашлар шундақла хәлиқара күн тәртивиниң актуал мәсилилири бойичә пикирләшти.
– Сиз Қазақстанни үч қетим зиярәт қилип, мәмликәтлиримиз оттурисида түрлүк саһалардики өзара һәрикәтни күчәйтишкә чоң һәссә қоштиңиз, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. 
Президент сөһбәт давамида Қазақстандики һазирқи сәясий ислаһатларға айрим диққәт ағдурди. 
 Бельгия Короли мәмликитимиздики сәясий өзгиришләр вә ихтисадий һәм гуманитарлиқ саһалардики һазирқи әһвал тоғрилиқ әхбаратни қизиқиш билән қобул қилди. 
Дөләт рәһбири Қазақстан вә Бельгия оттурисидики һәмкарлиқниң бирқатар истиқбаллиқ йөнилишлирини атап өтти.
Қасым-Жомарт Тоқаев келәр жили сентябрьдә Қазақстан пайтәхтидә Дуниявий вә әнъәнивий динлар йетәкчилириниң VII қурултийи өтидиғанлиғини хәвәр қилди вә Король Филиппниң мошу муһим чарә-тәдбиргә қатнишидиғанлиғиға үмүт билдүрди.
Қасым-Жомарт Тоқаев андин кейин Бельгия Премьер-министри Александр де Кроо билән музакириләрни өткүзди.
Сөһбәт давамида тәрәпләр сәясий, сода-ихтисадий, инвестициялик вә гуманитарлиқ саһалардики Қазақстан-Бельгия мунасивәтлириниң тәрәққий етиш истиқбалини тәпсилий муһакимә қилди.
Шундақла хәлиқара вә регионал күн тәртивиниң муһим мәсилилири бойичә пикирләшти, хәлиқара тәшкилатлар йөнилишидики өзара һәрикәт муһакимә қилинди. 
Дөләт рәһбири Қазақстанниң Бельгияни Европа иттипақидики муһим сәясий вә ихтисадий шерик сүпитидә қарайдиғанлиғини тәкитлиди.
Учришиш давамида сода-ихтисадий вә инвестициялик һәмкарлиқни күчәйтишкә алаһидә диққәт ағдурулди. Президентниң тәкитлишичә, Бельгия мәмликитимиз ихтисадиға мәбләғ бөлгән алтинчи чоң инвестор болуп һесаплиниду. 2005-жилдин тартип Бельгия инвестициясиниң умумий миқдари 9,3 миллиард долларни тәшкил қилди. Пандемиягә қаримай, өзара сода көләми 13 пайиз өсүп, 300 миллион доллардин ешип кәтти. Қазақстанда Бельгия капиталиниң қатнишиши билән 65 юридик шәхс, шөбә вә вакаләтханилар ишләватиду.
Лидерлар шундақла таҗсиман вирус пандемиясигә қарши туруш мәсилилири бойичә пикирләшти. Президент Бельгия Премьер-министриға Қазақстанниң ковидқа қарши QazVac препаратини ишләп чиққанлиғини хәвәр қилди. Қасым-Жомарт Тоқаев Бельгия биофармацевтика саһасиниң жуқури дәриҗидә тәрәққий әткәнлигини баһалап, QazBioPharm миллий холдинги вә Бельгияниң йеқинда қурулған биофармацевтика платформиси оттурисида һәмкарлиқни йолға қоюшни тәклип қилди.
Учришишта шундақла бехәтәрликни тәминләш, терроризмға, адәм содисиға, қанунсиз миграциягә қарши күришиш мәсилилири муһакимә қилинди.
Дөләт рәһбири Европа иттипақи билән регионал дәриҗидики алақилар тоғрилиқ гәп қилип, Бельгия билән «Қазақстан – ЕИ» вә «Мәркизий Азия –ЕИ» шәклидә өзара қоюқ һәмкарлиққа тәйяр екәнлигини тәстиқлиди. Бу йосунда Қазақстан вә Европа иттипақи оттурисидики Кәң шериклик вә һәмкарлиқ тоғрилиқ келишим, шундақла Европа иттипақиниң Мәркизий Азия бойичә йеңи стратегиясиниң иқтидарини нәтиҗидарлиқ пайдилинишниң муһим екәнлиги атап көрситилди.
Бельгия Премьер-министри Қазақстанниң Европа иттипақи билән һәмкарлиқ дәриҗисини жуқури баһалиди. 
Учришиш ахирида Президент Бельгия Премьер-министрини Қазақстанни рәсмий сәпәр билән зиярәт қилишқа тәклип қилди. Александр де Кроо келиш нийитидә екәнлигини тәстиқлиди.
Қасым-Жомарт Тоқаев Бельгиягә қилған рәсмий сәпири даирисидә Европа кеңишиниң президенти Шарль Мишель билән учришип, Қазақстан вә Европа иттипақи оттурисидики стратегиялик шериклик әһвалини һәм истиқбалини муһакимә қилди, Кәң шериклик вә һәмкарлиқ тоғрилиқ келишимни нәтиҗидарлиқ әмәлгә ашуруш мәсилисигә алаһидә диққәт бөлди.
Учришишта сәясий, сода-ихтисадий, инвестициялик саһалардики өзара һәрикәтни күчәйтишкә алаһидә диққәт бөлүнди. Шундақла таҗсиман вирус пандемиясигә қарши турушқа, җүмлидин вакциниларни вә вакцинилаш паспортлирини өзара етирап қилишқа бағлиқ муһим мәсилиләр қаралди.
Униңдин ташқири Авғанстандики вәзийәтни вә мошу мәмликәткә инсанпәрвәрлик ярдәм қилишни қошуп һесаплиғанда, хәлиқара вә регионал күн тәртиви мәсилилири муһакимә қилинди. 
Учришиш қатнашқучилири 29 саһада өзара һәрикәт үчүн һоқуқ даирисини бәлгүләйдиған Кәң шериклик вә һәмкарлиқ тоғрилиқ келишимни толуқ әмәлгә ашурушниң муһим екәнлигини атап көрсәтти. 
Қасым-Жомарт Тоқаев сода-ихтисадий вә инвестициялик алақиларниң җошқун тәрәққий етиватқанлиғини жуқури баһалиди. Европа иттипақи Қазақстан ихтисадиға 160 миллиард доллар бөлгән чоң инвестор болуп һесаплиниду. Өз новитидә бизниң мәмликәтму ЕИниң региондики йетәкчи сода шериги болуп һесаплиниду. Иккитәрәплимә содиниң умумий көләми 24 миллиард долларни тәшкил қиливатиду. 
Дөләт рәһбири Мәркизий Азиядики су ресурслириға бағлиқ әһвал тоғрилиқ гәп қилип, Хәлиқара су-энергетика консорциумини қурушниң зөрүр екәнлиги тоғрилиқ билдүрди, униң паалийити регион дөләтлириниң гидроэнергетика, ирригация вә әтрап муһитни қоғдаш саһалиридики һаятий муһим мәнпийәтлириниң тәңпуңлуғини тәминләшкә қаритилған болар еди. Бу йосунда у европилиқ шерикләрни Қазақстан тәшәббусиниң әмәлгә ашурулушиға һәссә қошушқа чақирди.
Дөләт рәһбири учришиш ахирида Шарль Мишельни Қазақстанға җавап сәпәр билән келишкә тәклип қилди. 
Қасым-Жомарт Тоқаев андин кейин Брюссельдики Европа компаниялириниң рәһбәрлири билән учрашти.
Мәсилән, Бельгияниң Joh Cockerill компаниясиниң башқарма рәиси Жан-Люк Моранж билән болған учришишта Қазақстанда ишләватқан төмүрйол локомотивлирини йеңилашқа вә тәбиий энергия мәнбәлирини пайдилинишқа қаритилған инвестициялик лайиһиләрни әмәлгә ашуруш истиқбали муһакимә қилинди. 
Германияниң Svevind Group компанияләр топиниң президенти Вольфгангом Кропп билән болған сөһбәттә Маңғыстав вилайитидә «йешил» водород ишләпчиқириш саһасида Hyrasia One лайиһисини әмәлгә ашуруш мәсилилири қаралди. 
Қасым-Жомарт Тоқаев инвестициялик лайиһиләр үстидә илгири башланған ишта илгириләшниң йүз бериватқанлиғини жуқури баһалап, уларниң Қазақстан үчүн стратегиялик әһмийәткә егә екәнлигини тәкитлиди. 
Андин кейин Дөләт рәһбириниң қатнишишида Қазақстан вә Svevind Group оттурисида лайиһиләрни әмәлгә ашурушниң асаслиқ принциплири тоғрилиқ алдин-ала келишим имзаланди.
Қазақстан Президенти Бельгиягә қилған рәсмий сәпириниң ахирида Европа комиссиясиниң президенти Урсула фон дер Ляйен билән учришип, музакириләрни өткүзди.
Учришиш давамида тәрәпләр Қазақстан вә Европа иттипақи оттурисидики сода-ихтисадий вә инвестициялик алақиларниң һазирқи әһвали һәм истиқбалини муһакимә қилди.
Музакириләр күн тәртивидин ихтисатларни пандемиядин кейин әслигә кәлтүрүшкә, климатниң өзгиришигә, транспорт-логистикилиқ вә гуманитарлиқ саһалардики һәмкарлиқни тәрәққий әткүзүшкә мунасивәтлик мәсилиләр, аләмшумул һәм регионлуқ бехәтәрлик проблемилири орун алди.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанниң мәмликәт базириға чиқишқа мәнпийәтдар европилиқ инвесторларға зөрүр болған барлиқ шараит яритишқа тәйяр екәнлигини билдүрди.
Урсала фон дер Ляйен Қазақстанда жүргүзүлүватқан сәясий вә ихтисадий ислаһатларни жуқури баһалиди, Евроиттипақниң мәмликитимиз билән сода-ихтисадий вә инвестициялик өзара һәрикәтни техиму күчәйтиш тәрәпдари екәнлигини тәстиқлиди. У шундақла Қазақстанниң Авғанстандики вәзийәтни турақлаштуруш бойичә яндишишлирини вә мошу мәмликәткә инсанпәрвәрлик ярдәм қилиш бойичә көрүватқан чарилирини қоллап-қувәтләйдиғанлиғини билдүрди.
Қасым-Жомарт Тоқаев учришиш ахирида Урсула фон дер Ляйенни Қазақстанға рәсмий сәпәр билән келишкә тәклип қилди.
Дөләт рәһбириниң Швейцария Конфедерациясигә қилған рәсмий сәпири Дуниявий саламәтликни сақлаш тәшкилатиниң Баш мудири Тедрос Адханом Гебрейесус билән учришиштин башланди.
Сөһбәт давамида Қазақстан вә Дуниявий саламәтликни сақлаш тәшкилати (ДССТ)оттурисидики өзара һәрикәтниң муһим мәсилилири вә истиқбали муһакимә қилинди. Дөләт рәһбири мәмликитимиздә пандемиягә қарши туруш бойичә көрүлүватқан чариләр, шу җүмлидин қазақстанлиқ алимларниң ковидқа қарши препаратларни ишләп чиққанлиғи вә аһалини аммивий вакцинилаш тоғрилиқ әхбарат бәрди.
Дөләт рәһбири Қазақстанниң QazVac вакцинисини вә йеңи иккинчи суббирлик QazCoVac-P вакцинисини илгирилитиш тоғрилиқ сөзләп бәрди. QazCoVac-P препарати клиникилиқ тәтқиқатлар басқучида намзат вакцина тизимиға киргүзүлди. Президент ДССТ рәһбиригә Қазақстан вакцинилирини қоллап-қувәтлигәнлиги үчүн миннәтдарлиқ билдүрди.
Учришиш қатнашқучилири аһали саламәтлигини мустәһкәмләш бойичә хәлиқара күч-қувәтни уйғунлаштурушниң муһим екәнлигини тәкитлиди. Дөләт рәһбири саламәтликни сақлаш системисиниң икки муһим йөнилишини – дәсләпки медицинилиқ-санитарлиқ ярдәмни вә саламәтлигини сақлаш хизмитигә умумйүзлүк җәлип қилишни – бирләштүрүшкә башлиди. 
 Баш мудир Қазақстан Президентиниң ДССТ мәхсәтлири вә яндишишлириниң, җүмлидин дәсләпки медицинилиқ-санитарлиқ ярдәмни тәрәққий әткүзүш тәрәпдари екәнлигини алқишлиди. 
Тедрос Адханом Гебрейесус Қасым-Жомарт Тоқаевни таҗсиман вирусқа қарши күришишниң асасий йөнилишлири, вирусниң йеңи штаммлири вә пандемияниң буниңдин кейин күчийиш тоғрилиқ хәвәрдар қилди. ДССТ рәһбири хәтәрлик вирусқа қарши күришиштә вакцинилашниң наһайити муһим екәнлигини йәнә бир қетим тәкитлиди.
Қазақстан Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев учришиштин кейин ДССТ Дуниявий саламәтликни сақлаш ассамблеясиниң мәхсус сессиясиниң ечилишида сөзгә чиқти.
Дөләт рәһбири Дуниявий саламәтликни сақлаш ассамблеясиниң қатнашқучилириға илтипат билдүрүп, COVID-19 пандемиясигә қарши күришишниң наһайити муһим екәнлигини тәкитлиди. ДСТ тарихида мәхсус сессия иккинчи қетим өткүзүлүватиду вә мошу факт мәзкүр проблеминиң муһим екәнлигини көрситиду.  – ДССТ мошу мисли көрүлмигән аләмшумул күрәштә җәмийәтлик саламәтликни сақлашни қоллап-қувәтләштә йетәкчи роль ойниди. ДССТқа әза барлиқ дөләтләр вә уларниң саламәтликни сақлаш системилири җиддий синақни баштин кәчүрди вә кәчүрүватиду. Таҗсиман вирусниң йеңи вә хәтәрлик штаммлири пүткүл дуния бойичә чапсан тарқилишқа башлиғанлиқтин, йеқинқи һәптиләрдә COVID-19 вирусиға дучар болуш әһвали хелә өсиду. Йеқинда Җәнубий Африка тәтқиқатчилири ениқлиған “омикрон” штамми йеңи ховупни пәйда қилмақта, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев. 
Президент пандемияниң хәлиқара һәмкарлиқ саһасида нурғунлиған камчилиқларни ениқлиғанлиғини тәкитлиди. Боһранниң иҗтимаий-ихтисадий ақивәтлириму барлиқ дәриҗиләрдики иҗтимаий қурулумни чоңқур қайта чүшинишни тәләп қилиду. Пандемия пикирдашлиққа вә биологиялик синақларға қарши турушниң хелә нәтиҗидарлиқ системисиға асасланған йеңи аләмшумул яндишишларниң зөрүр екәнлигини тәстиқлиди.
– Биринчи новәттә бизни вирус алдида аҗизлаштурған камчилиқларни йоқитишимиз зөрүр. Шуңлашқа биз мошу мәхсус сессиягә бирла мәхсәт – ДССТниң конвенциясини яки пандемиягә тәйяр турушни тәминләш вә униңға инкас қилиш бойичә хәлиқара һөҗҗәтни тәйярлаш мәсилисини қарап чиқиш үчүн жиғилдуқ. Дуниявий саламәтликни сақлаш ассамблеясиниң 74-мәҗлисиниң иш топиға тәйярлиқ ишлири вә доклад үчүн миннәтдарлиқ билдүрмәкчимән. Қазақстан ДССТниң пандемиягә тәйяр турушни ашурушқа вә җавап чариләрни көрүшкә қаритилған конвенциясигә мунасивәтлик тәклипләрни қоллап-қувәтләйду, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. 
 Дөләт рәһбири Швейцариягә қилған сәпири даирисидә БДТниң Женевидики бөлүминиң Баш мудири Татьяна Валовая билән учрашти. 
Учришиш давамида Қазақстанниң БДТ билән һәмкарлиғиниң муһим йөнилишлири муһакимә қилинди. Пандемиягә қарши туруш бойичә бирлишип күч чиқиришқа, регионлуқ бәхәтәрлик вә турақлиқни тәминләшкә алаһидә диққәт бөлүнди.
Президент пандемиягә қарши туруш бойичә Қазақстанда көрүлүватқан чариләр, шундақла ДССТ Дуниявий саламәтликни сақлаш ассамблеясиниң мәхсус сессиясидә башқа мәмликәтләрни таҗсиман вирусниң йеңи штаммлириға қарши күришиштә күч-қувәтни бирләштүрүшкә чақирғанлиғи тоғрилиқ ейтип бәрди.
Сөһбәт давамида Қазақстанда жүргүзүлүватқан сәясий ислаһатларға, инсан һоқуқи вә әркинлигигә, гендерлиқ мәсилиләргә мунасивәтлик мавзулар тоғрилиқ сөз болди. 
Татьяна Валовая Дөләт рәһбирини Қазақстан Җумһурийити Мустәқиллигиниң 30 жиллиғиға билән тәбрикләп, мәмликәтниң мошу вақитта қолға кәлтүргән утуқлирини атап өтти. 
Дөләт рәһбири шундақла Хәлиқара Қизил Крест комитетиниң президенти Петер Маурер билән учрашти. 
Учришиш давамида Қазақстан вә ХҚКК оттурисидики һәмкарлиқни күчәйтиш истиқбали муһакимә қилинди. Сөһбәтдашлар шундақла хәлиқара һәм регионлуқ күн тәртивидики мәсилиләр, җүмлидин Авғанстандики гуманитарлиқ әһвал бойичә пикирләшти. 
Президент Женевида Дуниявий сода тәшкилатиниң Баш мудири Нгози Оконджо-Ивеала билән учрашти. 
Сөһбәт давамида Қазақстан вә Дуниявий сода тәшкилати оттурисидики һәмкарлиқ истиқбали муһакимә қилинди. Сөһбәтдашлар шундақла хәлиқара содини тәрәққий әткүзүшниң муһим мәсилилири бойичә пикирләшти. 
Дөләт рәһбири Нгози Оконджо-Ивеалани Қазақстанға сәпәр билән келишкә тәклип қилди. 
Дөләт рәһбири Швейцария Конфедерациясигә қилған рәсмий сәпириниң ахирида Швейцария Президенти Ги Пармелан билән музакириләрни өткүзди.
Президентлар сөһбәт давамида Қазақстан-Швейцария оттурисидики сәясий, сода-ихтисадий, инвестициялик, малийә саһалиридики көп планлиқ һәмкарлиқ истиқбалини муһакимә қилди.
Икки мәмликәт лидери униңдин ташқири Бреттон-Вуд институтлири, хәлиқара тәшкилатлар даирисидики өзара һәрикәт, Авғанстандики әһвални вә мошу мәмликәткә инсанпәрвәрлик ярдәм қилишни қошуп һесаплиғанда, регионлуқ күн тәртиви мәсилилирини қарап чиқти. Шундақла пандемиягә қарши туруш мәсилилири, климатниң өзгириши, Мәркизий Азиядики су дипломатияси бойичә пикирләшти. 
Қасым-Жомарт Тоқаев билән Ги Пармелан сәясий вә ихтисадий алақиларниң актив тәрәққий етиватқанлиғини қанаәтлиниш билән тәкитләп, иккитәрәплимә алақиларниң барлиқ йөнилишлири бойичә өзара пайдилиқ һәмкарлиқни техиму мустәһкәмләш интилишини тәстиқлиди. 
Музакириләр аяқлашқандин кейин Президентларниң қатнишишида бирқатар һөкүмәтләрара вә коммерциялик келишимләр имзаланди. 
Андин кейин Қасым-Жомарт Тоқаев билән Г.Пармелан атақлиқ дипломат вә сәяһәтчи Анри Мозерниң коллекциясидин елинған надир экспонатларниң бири текимәтни көздин кәчүрди. 
Текимәтни XIX әсирдә Швейцария дипломатиға қазақ султани Баймухаммед соға қилған еди вә у Қазақстан мустәқиллигиниң 30 жиллиғида икки мәмликәт оттурисидики мәдәний алақиларниң муһим рәмзигә айланди.
Анри Мозерниң коллекциясидә шундақла бәрқуттин тоқулған гиләмләр, миллий қурал-ярақ: айпалта, қилич, хәнҗәр, егәр-тоқум вә башқа буюмлар бар. 
Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаев мәзкүр буюмларниң надирлиғини вә тарихий қәдрийитини тәкитләп, уларниң Қазақстанда намайиш қилинидиғанлиғиға ишәнчә билдүрди.