• Нәшрият төһписи
• 26 Қараша, 2020

Алимниң новәттики китави йоруқ көрди

Рашидәм РӘҺМАНОВА,
«Уйғур авази»

Октябрь Җамалдинов – аңлиқ һаятини илмий тәтқиқатларға вә устазлиққа беғишлиған тилшунас алим. У өзиниң илмий паалийитидә уйғур хәлиқ қошақлирини, фразеологиялик бирикмилирини тәтқиқ қилди вә топлиди. Шундақла уйғур тили дәрисликлирини язди.
Алим дәсләпки чоң әмгигини 1962-жили Савутҗан Моллавудов вә Қурван Тохтәмов билән һәмкарлиқта язған екән. Бу – уйғур мәктәплириниң 8-синипи үчүн дәрислик-хрестоматия. 1965-жили «Һазирқи заман уйғур тилидики рәвиш категорияси» мавзусида диссертация яқлап, филология пәнлириниң намзити илмий дәриҗисини алди. Бир жилдин кейин биртүркүм кәсипдашлири билән «Һазирқи заман уйғур тили» монографиясини, андин туңган алими Юсуп Цунвазо билән бирликтә 6-синип үчүн «Уйғур тили» дәрислигини язди. Алимларниң бу әмгиги 1971 — 1997-жиллар арилиғида турақлиқ оқуш қолланмиси болди. 2000-жили Октябрь Җамалдинов пешқәдәм устаз Сәйдуллам Әминов билән һәмкарлиқта 7-синипқа беғишланған дәрисликни нәширдин чиқарди. Шундақла алимниң «4 — 7-синиплар үчүн диктантлар топлими», «5 — 7-синиплар үчүн» (1972) вә «8-9-синиплар үчүн» (2000) оқуш-методикилиқ қураллири йоруқ көрди. 1979-жили «Уйғур хәлиқ қошақчилири», 1988-жили «Уйғур хәлиқ қошақлири» намлиқ китаплири оқурмәнләргә тәғдим қилинди. 1985-жили «Уйғур тили (практикилиқ курс) китави вә «Уйғур тили фразеологиясиниң изаһлиқ луғити» йоруқ көрди. 1993-жили мәзкүр луғәт толуқтурулуп, шу намда қайта нәшир қилинди.
Башта ейтип кәткинимиздәк, Октябрь Җамалдинов оқутқучилиқму қилди. У Абай намидики Қазақ дөләт педагогика институтиниң филология, әл-Фараби намидики Қазақ миллий университетиниң журналистика факультетлирида вә Алмута хәлиқара журналистика институтида уйғур тилида оқуған студентларға билим берип, йүзлигән тил вә әдәбият муәллимлириниң вә онлиған журналистларниң йетилип чиқишиға өз төһписини қошти.
Булту әл-Фараби намидики Қазақ миллий университетиниң журналистика факультетида билим алған бир топ шагиртлири устазини йоқлап, униң өйигә барди. Октябрь Җамалдинов, пурсәттин пайдилинип, филология пәнлириниң намзити Шәмшидин Аюповқа «Уйғур тили фразеологиясиниң изаһлиқ луғити» намлиқ новәттики илмий әмгигиниң қолязмисини аманәт қилип тапшурған еди. Мана, бир жил өтүп, журналист вә филолог шагиртлири устазиниң мәхситини рояпқа чиқирип, ушбу әмгәк нәширдин чиқти.
Тәкитләш керәкки, ушбу луғәт бүгүнки күнгә қәдәр түзүлгән уйғур тили фразеологиясиниң изаһлиқ луғити ичидики бирқәдәр пухта ишләнгән әмгәк болуп һесаплиниду вә кәң оқурмән аммисиға – уйғур тили вә әдәбияти пәнлириниң муәллимлиригә, оқуғучиларға, студентларға, уйғур тилиниң тәтқиқатчилириға, бакалавр, магистрант һәм докторантларға, умумән, уйғур тилиға қизиққучи барлиқ китапханларға беғишланған.