• Инкас
• 14 Желтоқсан, 2023

Арқида қалмайли десәк

Бирлиги билән достлуғи ярашқан мустәқил Қазақстан Җумһурийитиниң ғәмхорлуғида нәшир қилиниватқан «Уйғур авази» гезити – мениң әң йеқин достум. Униң бирәр санини оқумисам, худди бир йерим камдәкла туридиғини һәқ. Айрим сәвәпләргә бола, бәлгүлүк санлирини оқуш имканийити тепилмай қалғидәк болса, өйгә келишим билән уларни қайтидин қолумға алимән. Бүгүн мән, пурсәттин пайдилинип, ушбу сөйүмлүк нәшримиздә йоруқ көргән, йәни күндилик турмушумизниң әйни һәққидә елан қилинған талантлиқ шаирә қизимиз Сабирәм Әнвәрованиң «Һәммимиз четидин «данишмән» вә талантлиқ журналист Шәмшидин Аюповниң «Ишимиз сөзүмизгә мас кәлсун» мавзусидики мақалилири тоғрилиқ пикирлиримни изһар қилишни тоғра көрдүм.
Биринчидин, тәһрират хадимлириға рәхмитидин җапа-мәшәқити тола ишлириға утуқ тилигәч, милләт үчүн қилған әҗриңларниң йемишини йегили буйрисун демәкчимән. Әнди асасий мәхситимгә кәлсәк, жуқурида тәкитләнгән һәр икки мақалә дәл вақтида йезилған. Уларда көтирилгән мәсилиләр һәқиқәтәнму җәмийитимиздә йүз бериватқан әһваллар, адәмләр арисидики мунасивәтләр тамамән суслишип, инсанийлиқтин чиқип, меһир-муһәббәтниң орнини шәпқәтсизлик бесип кетиватқанлиғи һәққидә екәнлигини тәкитлимәкчимән. Расти, мән азду-тола йәтмиш жиллиқ  һаятимда бирталай өткәлләрдин өтүп, көпни көрдүм. Адәмләрниң бир-биригә болған меһриванлиғи ахирқи вақитларда өчүшкә йүзләнгәнлигини кишини толиму әпсусландуриду. Бу җәһәттин, болупму биз, уйғурларниң, милләт тәғдиригә дегән бепәрвалиғи – ана тилимизни, мәдәнийитимизни вә башқиму қәдрийәтлиримизни һөрмәтләш охшаш хисләтләрдин толиму жирақлишип кетиватқанлиғи тоғрилиқ йезилған бу икки мақалә, ишәнчим камилки, һәрқандақ кишини ойландуруши керәк. 
Буниңдин сирт, Сабирәм Әнвәрованиң пикригә қулақ салсақ, биз һәқиқәтәнму, бирәвниң яхшилиғидин көрә, камчилиғини тепишқа маһир болуватқанлиғимиз тәрәққиятимизға әкси тәсирини йәткүзүватиду. Мәсилән, өзимизниң кимлигини билмәй туруп, шаһ-падишаларниң ишлириға баһа берип, данишмәнлигимизни ишлитишни өзимизгә һәмра қиливалғинимизға көз жумалмаймиз. Болупму нәзир-чирақ яки той-төкүндә болуватқан гәп-сөзләргә ихтиярсиз яқиңизни тутисиз. Улар худди түнүгүн шу сәясәтчиләр билән бир дәстиханда олтарғандәк, әтрапидикиләрниң диққитини җәлип қилишқа тиришиватқан. Тәһлилгә шу қәдәр киришип кетидуки, «униң бу ишиға һәқ төләватамду немә?» дегән хиял бешиңизға келиду. Һә, әнди миллийлигимиз тоғрилиқ, йәни гезит-журналларға муштири болуш вә пәрзәнтлиримизниң уйғурчә оқутуш мәсилиси көтирилип қалса, бирдинла бешини ичигә тиқип, көрмигәнгә яки аңлимиғанға салиду. 
Журналист Шәмшидин Аюповниң мақалисини оқуп, чоңқур тәсирләндим. Әслидә бу укимизғу һәрдайим миллий маарип вә милләт тәғдири тоғрилиқ мақалилар йезип чарчимайду. Униң мақалисида җәмийитимиздә орун еливатқан илләтләр, адәмләрдики кишини жиркәндүридиған хисләтләр, хошамәтчиликләргә берилип кетиши һәққидә екәнлигини гезитимизниң турақлиқ оқурмәнлириниң көзи йәтти, дәп ойлаймән. Раст. Биз ким вә немә болуп кәткинимизни уқмай қалдуқ. Әрзимәйдиған ишлар үчүн бир-биримиз билән аразилишип, имканқәдәр, бир убдан ишләватқан рәһбәрни «тәхттин» ғулитишқа тиришиватимиз. Әл-жут үчүн жиллар бойи қилған әмгигини бир күндила унтуп, уни әшәддий дүшмән қилип көрситиш – бизниң күндилик әмигимизгә айланди. Бу, болсиму, әйнә шу мақалидики «ахмақларниң» пайдиси. Һазирқи мурәккәп вәзийәттә ундақларниң бизгә тамамән һаҗити йоқ. Әксичә, бизгә билимлик, аң-сәвийәси жуқури вә ақ билән қарини айривалидиған вәтәнпәрвәр шәхсләр керәк. Йоқ әмәс. Ундақ жигит-қизлиримиз йетип ашиду. Улар пәқәт гәп болуватқан тар даиридики дәрт-талашларға йеқин келишни халимайду. Шуңлашқа биз әрзимәс ишларға вақтимизни исрап қилмай, өзара зиддийәтни тохтитип, хәлқимизгә хизмәт қилидиған яш әвлат тәрбийиләш ғемини қилғинимиз әвзәл. Кәлгүсидә әҗдатлиримиздин қалған бай мираслиримизға варислиқ қилидиған – әйнә шу яшлар. Аңлап-көрүп жүримиз. Арқа-арқидин мәшрәпләр өтиватиду. Мениңчә, мошу мақалиларда көтирилгән мәсилиләрни шу мәшрәпләрдә яшларға ейтилғини тоғримекин. Бу мәлум дәриҗидә уларға тәсир қилиду дәп ойлаймән.
Ахирида ейтарим, гезитимиз бәтлиридә мана мошундақ әлгә пайдиси тегидиған мақалиләр көпләп бесиливатиду. Әлвәттә, уни гезит оқуйдиғанлар билиду. Тәлийимизгә, һөкүмитимиз тәрипидин ана тилимизни сақлаш, мәдәнийитимиз билән мәтбуатимизни риваҗландурушқа барлиқ шараитлар яритилған. Улардин пайдилиниш яки пайдиланмаслиқ, биринчи новәттә, өзимизгә бағлиқ. Шуниң үчүн «Күндин қалдиң, жилдин қалдиң» болуватқан бүгүнкидәк тәрәққият заманида һәрбиримиз хәлқимизгә қилчә болсиму, хизмәт қилип қойсақ, әтики күнимизниң паравән болидиғанлиғи ениқ. Қисқиси, арқида қалмайли десәк, еғизимиздин чиққини, әмәлиятимизға уйғунлашса болғини.

Разийәм МӘҢСҮРОВА.
Талғир наһийәси, Алмута вилайити